آصفجاهیان
 | مقالات ویکیشیعه با رویکرد «ارتباط با مکتب اهلبیت» نوشته میشوند. برای آگاهی از دیگر ابعاد موضوع، منابع دیگر را جویا شوید. |
 تصویر میرمحمد قمرالدین آصفجاه بنیانگذار سلسله آصفجاهیان | |
| اطلاعات حکومت | |
|---|---|
| نامهای دیگر | نظامیه |
| بنیانگذار | میرمحمد قمرالدین آصفجاه |
| سال تأسیس | ۱۱۳۳ق |
| گستره جغرافیایی | دِکَن هندوستان |
| مذهب | شیعه |
| نوع حکومت | سلطنتی |
| پایتختها | حیدرآباد |
| انقراض | ۱۳۶۷ق |
| علت انقراض | حمله حکومت مرکزی هند |
| پس از | عادلشاهیان |
| افراد | |
| حاکمان مشهور | میرمحمد قمرالدین، میرعثمان علیخان |
آصِفجاهیان یا نِظامیه، حکومتهایی خودمختار در ایالت دِکَن هند بودند. خاندان آصفیه حکومتی شیعی در هند بهشمار میآمدند که بیش از دو قرن (۱۱۳۳-۱۳۶۷ق) در منطقه دکن هند حکمرانی کردند. نخستین پادشاه و بنیانگذار این سلسله، میرقمرالدین آصفجاه بود و پس از او، نُه حاکم دیگر از این خاندان بر دکن حکومت راندند.
در دوران حکومت آصفجاهیان، فرهنگ ایرانی شیعی در آن دیار گسترش یافت و مناسک شیعی همچون روز عاشورا، عید غدیر و آیینهای تکریم امامان شیعه برگزار میشد. آنان همچنین به فرهنگ و ادب فارسی علاقهمند بودند و به زبان فارسی شعر میسرودند، بهگونهای که دیوانهایی از اشعار ایشان به یادگار مانده است.
نقش حکومت آصفجاهیان در ترویج فرهنگ تشیع
آصفجاهیان یا نظامیه، حکومتی در ایالت دِکَن هند بود که از سال ۱۱۳۳ق تا سال ۱۳۶۷ق فرمانروایی کرد. در دوره آصفجاهیان مراسم و شعائر دینی و مذهبی به صورت گسترده برگزار میشد که به عنوان نمونه میتوان به عزاداریها و جشنها اشاره نمود.
برگزاری آیینهای عزاداری محرم
تاریخنگاران دکن گزارش دادهاند که آیینهای محرم در این منطقه به یک رویداد اجتماعی و فرهنگی مهم تبدیل شده بود. آنان این مراسم را با دقت بسیار بالا توصیف کردهاند.[۱] از جمله این آیینها میتوان به مراسم عزاداری در عاشورخانهها اشاره کرد. عاشورخانهها، که قدمتشان به دوران عادلشاهیان دکن میرسد، مکانهایی ویژه برای عزاداری در ماه محرم بودند.[۲] در عهد آصفجاهیان، عاشورخانههای کوه مولاعلی و حسینیعلم از رونق و شکوه خاصی برخوردار بودند.[۳]
از دیگر آیینهای رایج در دوره آصفجاهیان، میتوان به مراسم تعزیهبرداری یا تعزیهداری اشاره کرد.[۴] همچنین در ماه محرم، دستههای عزاداری در دکن به راه میافتادند و شبیه ضریح امام حسین(ع) یا تابوت ایشان را بر دوش میکشیدند. پس از پایان مراسم، تابوتها را یا در آب رها میکردند یا دفن مینمودند، اما ضریحها را در عاشورخانهها نگهداری کرده و در سالهای بعد مجدداً از آنها استفاده میکردند. گفته شده است که این ضریحها از نقره، چوب بامبو و کاغذ ساخته میشدند.[۵]
همچنین نقل شده است که در ایام عزاداری، فرمانهای حکومتی مبنی بر ممنوعیت برگزاری جشن و شادی، پرهیز از خوردن گوشت و تعطیلی برخی مشاغل به مسلمانان و غیرمسلمانان ابلاغ میشد.[۶]
جشنهای مذهبی
گزارشها حاکی از آن است که آصفجاهیان و مردم دکن هند در شب بَرات (نیمه شعبان) جشن باشکوهی برگزار میکردند. این مراسم که پنج شبانهروز بهطول میانجامید، با چراغانی شهر، مجالس شادی، آتشبازی، پخت انواع شیرینیها و خوراکیهای مخصوص عید، پوشیدن لباسهای نو و انجام مناسک دینی مانند غسل، استغفار و صلوات همراه بود و مردم این روز را با شکوه گرامی میداشتند.[۷]
بهگفته تاریخنویسان، اعیاد مذهبی دیگری نیز همانند نیمه شعبان در دکن هند و در عهد آصفجاهیان با شکوه فراوان برگزار میشد؛ از جمله میلاد رسول خدا(ص)، عید غدیر و میلاد حضرت علی(ع). پادشاهان آصفجاه حمایت مالی گستردهای برای برگزاری این جشنها در مساجد و اماکن عمومی اختصاص میدادند.[۸]
در مراسم مولود، تمرکز ویژهای بر جنبههای حسی و عرفانی وجود داشت. همچنین نقل شده است که در این آیینها از عطرها و خوشبوکنندههای گرانبهایی مانند عود، مشک و عنبر برای معطر ساختن فضا استفاده میشد.[۹]
ترویج فرهنگ شیعی در قالب زبان و هنر ایرانی
گزارش شده است که گروهی از نخبگان، ادیبان و عالمان از ایران به دکن مهاجرت کردند[۱۰] و این مهاجرت موجب انتقال هنر و شعر ایرانی به هند شد.[۱۱] یکی از پیامدهای فرهنگی این مهاجرت، تبدیل زبان رسمی دیوان و فرهنگ دربار آصفجاهیان به زبان فارسی بود؛ بهگونهای که مکاتبات حکومتی، آثار تاریخی و متون دینی غالباً به فارسی نگاشته میشد و پادشاهان آصفجاهی نیز اشعار فراوانی به زبان فارسی میسرودند.[۱۲]
پادشاهان آصفجاهی اشعاری به زبان فارسی در مدح و منقبت پیامبر اسلام(ص)،[۱۳] امام علی(ع)،[۱۴] بزرگداشت عید غدیر،[۱۵] و تعظیم و مدح ائمه اطهار، بهویژه پنج تن آلعبا،[۱۶] میسرودند. همچنین برای امام حسین(ع)، یاران او و یادآوری حادثه عاشورا، مرثیهسرایی میکردند.[۱۷]
شکلگیری حکومت آصفجاهیان
حکومت آصفجاهیان در سال ۱۱۳۳ق بهدست میرمحمدقمرالدین، ملقب به نظامالملک، بنیانگذاری شد. بنابر منابع تاریخی، پس از درگذشت اورنگزیب عالمگیر، ششمین پادشاه سلسله گورکانیان هند در سال ۱۱۱۸ق، این سلسله بهشدت تضعیف شد و زمینه برای شکلگیری حکومتهای محلی مستقل فراهم آمد.[۱۸]
قمرالدین آصفجاه که تباری ایرانی داشت،[۱۹] از سوی حاکمان گورکانی به حکومت دکن در هندوستان منصوب شده بود،[۲۰] اما در سال ۱۱۳۳ق اعلام استقلال کرد و حکومت آصفجاهیان را بنیان نهاد.[۲۱] دِکَن، بزرگترین منطقه در شبهقاره هند، بخش عمدهای از جنوب این کشور را در بر میگیرد.[۲۲] این حکومت، بهسبب القاب بنیانگذارش، یعنی آصفجاه و نظامالملک، گاه با عنوان «حکومت آصفجاهی» و گاه با نام «نظامیه» شناخته میشود.[۲۳]
فرمانروایان
بر اساس اسناد تاریخی، دودمان آصفجاهی آخرین سلسله حکومت مسلمانان در دکن هند بهشمار میآید. این حکومت با فرمانروایی میرقمرالدین نظامالدوله آغاز شد و پس از ۲۳۴ سال، در سال ۱۳۶۷ق با پادشاهی میرعثمان علی خان، هفتمین آصفجاه، به پایان رسید.[۲۴]
| نام فرمانروایان آصفیه | تاریخ تاجگذاری | مدت حکمرانی |
|---|---|---|
| میرقمرالدین خان نظامالملک آصفجاه اول | ۱۱۳۳ق | ۲۸سال |
| میراحمد علی خان ناصرجنگ بهادر شهید اول | ۱۱۶۱ق | ۳سال |
| میرعنایت محیالدین مظفرجنگ | ۱۱۶۴ق | ۲ماه |
| سید محمدخان صلابتجنگ بهادر آصف الدوله روم | ۱۱۶۴ق | ۱۲سال |
| مسی نظام علیخان فتحجنگ آصفجاه ثانی | ۱۱۷۵ق | ۴۳سال |
| میرسکندرجاه بهادر میر علی اکبرخان آصف جاه ثالث | ۱۲۱۸ق | ۲۷سال |
| میرفرخنده علی خان آصفجاه رابع | ۱۲۴۴ق | ۲۹سال |
| افضل الدوله میرتهنیت علیخان آصفجاه خامس | ۱۲۷۳ق | ۱۳سال |
| میرمحبوب علیخان آصفجاه سادس | ۱۲۸۵ق | ۴۴سال |
| میرعثمان علیخان آصفجاه سابع | ۱۳۲۹ق | ۳۷سال[۲۵] |
افول حکومت آصفجاهیان
بهگفته منابع تاریخی، پس از مطرحشدن استقلال هند و عدم حمایت کمپانی هند شرقی از استقلال دکن، در سال ۱۳۶۸ق ارتش هند به این منطقه حمله کرد، پایتخت آن را به تصرف درآورد و به آخرین حکومت مسلمانان در هند پایان داد.[۲۶]
پانویس
- ↑ خانزمانخان، گلزار آصفیه، ۱۳۷۷ش، ص۵۴۹–۵۵۹.
- ↑ خانزمانخان، گلزار آصفیه، ۱۳۷۷ش، ص۵۵۰.
- ↑ معصومی، «بازتاب زندگی روزانه در تواریخ فارسی دوره سلاطین دکن و آصفجاهیان»، ص۵۷.
- ↑ معصومی، «بازتاب زندگی روزانه در تواریخ فارسی دوره سلاطین دکن و آصفجاهیان»، ص۵۷.
- ↑ معصومی، «بازتاب زندگی روزانه در تواریخ فارسی دوره سلاطین دکن و آصفجاهیان»، ص۵۸.
- ↑ خانزمانخان، گلزار آصفیه، ۱۳۷۷ش، ص۵۵۶؛ معصومی، «بازتاب زندگی روزانه در تواریخ فارسی دوره سلاطین دکن و آصفجاهیان»، ص۵۷.
- ↑ معصومی، «بازتاب زندگی روزانه در تواریخ فارسی دوره سلاطین دکن و آصفجاهیان»، ص۵۹.
- ↑ معصومی، «بازتاب زندگی روزانه در تواریخ فارسی دوره سلاطین دکن و آصفجاهیان»، ص۶۰–۶۱.
- ↑ خانزمانخان، گلزار آصفیه، ۱۳۷۷ش، ص۵۵۸.
- ↑ خانزمانخان، تاریخ آصفجاهیان، ۱۳۷۷ش، ص۴۶۴.
- ↑ محمدی، «بررسی و واکاوی نقش آصفجاهیان در حفظ و گسترش فرهنگ ایرانی شیعی در دکن»، ص۲۰.
- ↑ محمدی، «بررسی و واکاوی نقش آصفجاهیان در حفظ و گسترش فرهنگ ایرانی شیعی در دکن»، ص۲۴.
- ↑ میرعثمان علی خان، انتخاب کلام صف سابع، ۱۹۷۵م، ص۲۰۳ و ۲۰۵.
- ↑ میرعثمان علی خان، انتخاب کلام صف سابع، ۱۹۷۵م، ص۲۱۶، ۱۱۵، ۲۷۵ و ۲۷۷.
- ↑ میرعثمان علی خان، انتخاب کلام صف سابع، ۱۹۷۵م، ص۲۲۶، ۲۲۷ و ۲۳۲.
- ↑ میرعثمان علی خان، انتخاب کلام صف سابع، ۱۹۷۵م، ص۲۰۵، ۲۲۳ و ۲۸۲.
- ↑ میرعثمان علی خان، انتخاب کلام صف سابع، ۱۹۷۵م، ص۲۲۵، ۲۴۷.
- ↑ طرفداری، «ستیز و سازش آصفجاهیان با استعمار انگلیس»، ص۱۵۲.
- ↑ سیدرضیالدین، حدیقهالعالم، ۱۳۰۹ق، ج۲، ص۳.
- ↑ شاهین، توسلی، «بررسی روابط ادبی، تاریخی و سیاسی ایران و شبهقاره در دوران آصفجاهیان هند و تالپوران سند»، ص۱۴۷.
- ↑ خانزمانخان، ۱۳۷۷ش، مقدمه، ص۴۱.
- ↑ محمدی، «بررسی و واکاوی نقش آصفجاهیان در حفظ و گسترش فرهنگ ایرانی شیعی در دکن»، ص۱۰.
- ↑ طرفداری، «ستیز و سازش آصفجاهیان با استعمار انگلیس»، ص۱۵۸.
- ↑ موذنی، «مقام میرعثمان علی خان آخرین فرمانروای آصفیه دکن و نگاهی به شعر فارسی او»، ص۸۹–۹۰.
- ↑ موذنی، «مقام میرعثمان علی خان آخرین فرمانروای آصفیه دکن و نگاهی به شعر فارسی او»، ص۸۹-۹۰.
- ↑ طرفداری، «ستیز و سازش آصفجاهیان با استعمار انگلیس»، ص۱۷۴.
منابع
- خانزمانخان، غلامحسین خان، تاریخ آصفجاهیان(گلزار آصفیه)، به اهتمام محمدمهدی توسلی، اسلام آباد، مرکز تحقیقات فارسی ایران و پاکستان، ۱۳۷۷ش.
- سیدرضی الدین ملقب به میر عالم، حدیقه العالم، حیدرآباد، بینا، ۱۳۰۹ق.
- شاهین، مهدی، «بررسی روابط ادبی، تاریخی و سیاسی ایران و شبه قاره در دوران آصفجاهیان هند و تالپوران سند»، فصلنامه مطالعات شبه قاره دانشگاه سیستان و بلوچستان، شماره ۳۳، سال نهم، ۱۳۹۶ش.
- شهیدی، علی، «آشنایی ایران قاجار با نظام حیدرآباد، بررسی نسخه «کیفیت سلطنت اسلامیه مملکت دکن»، ویژه نامه فرهنگستان (شبه قاره)، شماره ۴، سال چهاردهم، ۱۳۹۴ش.
- طرفداری، منصور، «ستیزو سازش آصفجاهیان با استعمار انگلیس»، فصلنامه تاریخ اسلام، شماره ۹۳، سال بیست و چهارم، سال ۱۴۰۲ش.
- محمدی، حسین، «بررسی و واکاوی نقش آصفجاهیان در حفظ و گسترش فرهنگ ایرانی شیعی در دکن»، فصلنامه شیعه شناسی، شماره ۷۱، سال هیجدهم، ۱۳۹۹ش.
- معصومی، محسن، عباسی، محمد، «بازتاب زندگی روزانه در تواریخ فارسی دوره دکن و سلاطین آصفجاهیان»، فصلنامه تاریخ اسلام، شماه ۲۷، سال هفتم، ۱۳۹۶ش.
- موذنی، علی محمد، «مقام میرعثمان علی خان آخرین فرمانروای آصفیه دکن و نگاهی به شعر فارسی او»، دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، شماره ۱۵۲، ۱۳۷۹ش.
- میرعثمان علی خان، انتخاب کلام صف سابع، با مقدمه پورفسور رشید احمد صدیقی، دفتر معتمدی نظام ترستس، حیدرآباد هندوستان، ۱۹۷۵م.