مسجد نصیرالملک
 | |
| اطلاعات اوليه | |
|---|---|
| بنيانگذار | حسنعلی نصیرالملک |
| تأسیس | ۱۲۹۳ق |
| کاربری | مسجد (در حال حاضر گردشگری) |
| مکان | استان فارس (شیراز) |
| نام‌های دیگر | مسجد صورتی |
| مشخصات | |
| مساحت | ۲۷۳۰ متر |
| شماره ثبت | ۳۹۶ |
| معماری | |
| معمار | محمدحسن معمار • محمدرضا کاشی‌پز • محمدحسینی نقاش شیرازی |
| بازسازی | در سال‌های مختلف |
| وبگاه | http://nasiralmulk.ir/ |
مسجد نَصیرُالمُلْک از مساجد تاریخی شیراز است که در سال ۱۲۹۳ق به‌دست حسنعلی‌خان نصیرالملک ساخته شد. این مسجد به‌دلیل نورهای رنگارنگی که از پشت شیشه‌های رنگی آن در طول روز شکل می‌گیرد و به فضای مسجد، جلوه و زیبایی می‌بخشد، معروف است. مسجد نصیرالملک در سال ۱۳۴۴ش جزو فهرست آثار تاریخی ایران به ثبت رسیده و دارای موقوفه‌ای است که صرف نگهداری مسجد و مجالس عزاداری در ماه‌های محرم و صفر می‌شود.
برخی از پژوهشگران معماری، به‌دلیل تزئینات گسترده فضای مسجد و تشابه به کلیساهای مسیحیان و معابد یهودیان، معماری آن را مغایر با روح مسجدسازی در اسلام دانسته‌اند.
معرفی مسجد و جایگاه آن
مسجد نصیر الملک از مسجدهای تاریخی و مشهور شیراز است. این مسجد که ۲۷۳۰ متر زیربنا دارد،[۱] به‌خاطر نام بانی‌اش نصیرالملک حاکم وقت شیراز در اواخر قرن ۱۳ قمری به این نام شناخته شده است.[۲]
مسجد نصیرالملک با آنکه از جهت وسعت، خیلی بزرگ نیست، اما از لحاظ معماری و به‌دلیل وجود شیشه‌های رنگی که برای تزیین بنا به‌کار رفته و با نور خورشید، تصاویر رنگی در شبستان مسجد ایجاد می‌شود، مشهور شده است.[۳] از این مسجد، با نام «مسجد صورتی» نیز یاد می‌شود.[۴]
مسجد نصیرالملک در خیابان لطفعلی‌خان زند و در کوچه نصیرالملک شیراز واقع شده و در ۱۱ بهمن سال ۱۳۴۴ش، تحت شماره ۳۹۶ در فهرست آثار تاریخی ایران به ثبت رسیده است.[۵]
مسجد نصیرالملک دارای موقوفه‌ای است که با تولیت محمود قوام و با نظارت اداره اوقاف و امور خیریه، بخش عمده‌ای از درآمد سالانه خود را صرف نگهداری و تعمیرات مسجد و اطعام مساکین و مجالس مذهبی ماه‌های محرم و صفر می‌کند.[۶]
تاریخچه بنا
مسجد نصیرالملک به‌دست حسنعلی نصیرالملک فرزند میرزا علی‌اکبر قوام‌الملک (حاکم وقت فارس) و از اعیان و اشراف شیراز ساخته شد. او بنای مسجد را در تاریخ ۱۲۹۳ق آغاز کرد و در تاریخ ۱۳۰۵ق به پایان رساند. استادکاران و معماران این بنا، محمدحسن معمار، محمدرضا کاشی‌پز و محمدحسینی نقاش شیرازی بودند.[۷]
اولین مرمت مسجد نصیرالملک، در دوره پهلوی صورت گرفت که پوشش کف شبستان غربی مرمت شد و تعمیرات، باعث تغییرات در مسجد نگردید. تعمیرات دوره دوم مسجد هم پس از انقلاب اسلامی از حدود سال ۱۳۷۰ش آغاز شد و تا سال ۱۳۸۵ش ادامه داشت.[۸] مرمت‌های جزیی برای حفظ و نگهداری مسجد نصیرالملک از درآمد وقف این مسجد، با رعایت استانداردهای بین‌المللی در طول سال ادامه دارد.[۹]
معماری
مجموعه بنا با کاشی‌کاری‌ها و مقرنس‌کاری‌های فراوان، از یک مسجد بزرگ و یک امامزاده با گنبد و صحن و ورودی‌های مجزا تشکیل شده است. مسجد نصیرالملک دارای حیاط وسیع با یک حوض بزرگ در وسط آن، دو ایوان روبروی هم، دو شبستان در دو جهت، یک سردر ورودی و یک رواق است.[۱۰] طاق مروارید در سمت شمال حیاط، شبستان شرقی با هفت ستون سنگی در سمت شرق، دو گلدسته در سمت جنوب و در سمت غرب مسجد، شبستان اصلی قرار دارد که دارای دریچه‌هایی با شیشه‌های رنگی است.[۱۱]
نقد معماری
برخی از پژوهشگران با نقد معماری مسجد، ساختار شکلیِ آن را اعم از فضای شبستان‌ها، محورزدایی از سمت قبله، تزئینات گسترده فضای عبادی و تشابه به کلیسای مسیحیان و معابد یهودیان، مغایر با روح مسجدسازی در اسلام دانسته و به این نتیجه رسیده‌اند که طراحی و معماری مسجد نصیرالملک، در تضاد با معیارهای دینی بوده و به ساختار عبادی آن آسیب وارد کرده است.[۱۲]
جستارهای وابسته
پانویس
- ↑ مسجد نصیرالملک، سایت مسجد نصیرالملک.
- ↑ «درباره مسجد نصیرالملک»، سایت مسجد نصیرالملک.
- ↑ «جزئیاتی جالب از معماری مسجد نصیرالملک شیراز»، خبرگزاری آنا.
- ↑ «با «مسجد صورتی» آشنا شوید»، خبرگزاری ایسنا.
- ↑ «مسجد نصیرالملک»، سایت مسجد نصیرالملک.
- ↑ «درباره موقوفه نصیرالملک»، سایت مسجد نصیرالملک.
- ↑ «درباره مسجد نصیرالملک»، سایت مسجد نصیرالملک.
- ↑ «درباره مسجد نصیرالملک»، سایت مسجد نصیرالملک.
- ↑ «درباره موقوفه نصیرالملک»، سایت مسجد نصیرالملک.
- ↑ حاجی‌قاسمی، «یادگاری از گذشته؛ مسجد نصیرالملک»، ۱۳۷۴ش، ص۷۸.
- ↑ کریمی، راهنمای آثار تاریخی شیراز، ۱۳۲۷ش.
- ↑ اکبرزاده و دیگران، «نقد معماری مسجد نصیرالملک شیراز براساس نصوص دینی»، ۱۳۹۸ش.
منابع
- اکبرزاده، محسن؛ پیراوی‌ونک، مرضیه؛ مظفر، فرهنگ؛ «نقد معماری مسجد نصیرالملک شیراز براساس نصوص دینی»، منبع: باغ نظر، سال شانزدهم آذر ۱۳۹۸ شماره ۷۸.
- «با «مسجد صورتی» آشنا شوید»، خبرگزاری ایسنا، تاریخ انتشار: ۲۸ مهر ۱۳۹۹ش.
- «جزئیاتی جالب از معماری مسجد نصیرالملک شیراز»، خبرگزاری آنا، تاریخ انتشار: ۲۸ مهر ۱۳۹۹ش.
- حاجی‌قاسمی، کامبیز، «یادگاری از گذشته؛ مسجد نصیرالملک»، صفّه بهار و تابستان ۱۳۷۴، دوره پنجم، شماره ۱ و ۲.
- «درباره مسجد نصیرالملک»، سایت مسجد نصیرالملک، تاریخ بازدید: ۲۴ مهر ۱۴۰۰ش.
- «درباره موقوفه نصیرالملک»، سایت مسجد نصیرالملک، تاریخ بازدید: ۲۴ مهر ۱۴۰۰ش.
- کریمی، بهمن، راهنمای آثار تاریخی شیراز، ۱۳۲۷ش.
- «مسجد نصیرالملک»، سایت مسجد نصیرالملک، تاریخ بازدید: ۲۴ مهر ۱۴۰۰ش.