ابن قبه رازی
| متکلم امامی | |
| اطلاعات فردی | |
|---|---|
| نام کامل | ابوجعفر محمد بن عبدالرحمان بن قِبه رازی |
| اطلاعات علمی | |
| استادان | ابوالقاسم بلخی |
| شاگردان | ابن بطه قمی |
| تألیفات | کتاب الانصاف |
ابوجعفر محمد بن عبدالرحمان بن قِبه رازی، معروف به اِبْن‌ِ قِبه رازی متکلم امامی در اوایل سده چهارم قمری بود. ابن شهر آشوب و نجاشی او را به عنوان متکلمی قوی دست و نیکو عقیده ستوده‌اند. از مناظره‌ها و مجادله‌هایی که با متکلمان بزرگ عصر خود داشته چنین بر می‌آید که در زمان خود در علم کلام از برجستگی ویژه‌ای برخوردار بوده است. از وی تألیفاتی بر جای مانده است.
زندگینامه
از تاریخ تولد و درگذشت و سیر زندگی او اطلاعی در دست نیست، جز آنکه در آغاز معتزلی بود ولی پس از مدتی به مذهب امامیه گروید.
ابوالقاسم بلخی(عبدالله بن احمد بن محمود متکلم معتزلی معروف به کعبی. درگذشت: ۳۱۹ق.[۱]) را از استادان وی و ابن بُطَّه قمی را از شاگردان او دانسته‌اند.[۲]
از متکلمان برجسته شیعه
ابن شهر آشوب[۳] و نجاشی[۴] او را به عنوان متکلمی قوی دست و نیکو عقیده ستوده‌اند. از مناظره‌ها و مجادله‌هایی که با متکلمان بزرگ عصر خود داشته چنین بر می‌آید که در زمان خود در علم کلام از برجستگی ویژه‌ای برخوردار بوده است.
در عصر ابن قبه مهم‌ترین مبحث متکلمان امامیه پاسخ دادن به شبهاتی بوده که متکلمان فرق دیگر اسلامی بر نظریه امامت شیعه اثنی عشری وارد می‌کردند.
ماجرای کتاب الانصاف
از ابوالحسین سوسنجردی نقل است که پس از زیارت حضرت رضا(ع) به دیدار ابوالقاسم بلخی در بلخ رفتم و کتاب الانصاف ابن قبه را به او دادم. او بر این کتاب نقضی نوشت به نام المسترشد فی الامامه؛ به ری بازگشتم و کتاب را به ابن قبه دادم و او بر آن ردّی نوشت به نام المستثبت فی الامامه و چون آن را نزد بلخی بردم، آن را با نقض المستثبت پاسخ داد، اما وقتی که به ری رسیدم ابن قبه از دنیا رفته بود.[۵]
از الانصاف که از مراجع ابن ابی الحدید در شرح نهج البلاغه[۶] بوده و او بخشی از خطبه شقشقیه را در آن کتاب دیده است، جز پاره‌ای که در الشافی سید مرتضی[۷] آمده، چیزی نمانده است.
دیگر آثار
برخی دیگر از نوشته‌های ابن قبه در کمال الدین شیخ صدوق[۸] وجود دارد که حاکی از برخوردهای کلامی وی با دو تن از متکلمان دیگر مذاهب است که این دو بر اعتقاد امامیه در مورد مسأله غیبت دوازدهمین امام(عج) خرده گرفته‌اند. ابوالحسین علی بن احمد بن بشار یکی از آنهاست که به فرقه‌ای منسوب است به نام جعفریه خُلّص(منکران امامت امام حسن عسکری و معتقدان به امامت جعفر کذاب)[۹] و دیگری ابوزید علوی متکلم زیدی است که ابن قبه به نقد آراء او پرداخته است.
ابوزید علوی در اثبات مذهب خود و رد مذهب امامیه کتابی پرداخته است به نام الاشهاد و ابن قبه بر آن ردی به نام نقض کتاب الاشهاد نوشته[۱۰] که شیخ صدوق در کتاب کمال الدین از آن نقل کرده است. ابن قبه در این رساله اشکال‌های ابوزید را یک به یک آورده و به آنها پاسخ داده است.
افزون بر کتاب‌های یاد شده، آثار دیگری نیز به نام‌های كتاب الرد على الزيدية، الرد علی ابن علی الجُبّائی، کتاب التعریف و المسألة المُفرَدة فی الامامه از ابن قبه یاد کرده‌اند.[۱۱]
پانویس
- ↑ https://www.cgie.org.ir/fa/article/224959/%D8%A7%D8%A8%D9%88%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%A7%D8%B3%D9%85-%D8%A8%D9%84%D8%AE%DB%8C
- ↑ ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، ۱۳۷۹ق، ج۱، ص۲۰۶؛ رجال، ص۳۷۵
- ↑ معالم العلماء، ص۹۵
- ↑ نجاشی، رجال، ۱۴۰۷ق، ص۳۷۵
- ↑ نجاشی، رجال، ۱۴۰۷ق، ص۳۷۶
- ↑ ۱۳۷۹ق،ج۱، ص۲۰۶
- ↑ ۱۴۱۰ق، ج۲، ص۱۲۶-۱۲۷
- ↑ کمال الدین و تمام النعمه، ۱۳۹۵ق، ج۱، ص۵۱ -۶۰، ص۹۴-۱۲۶
- ↑ اشعری قمی، المقالات و الفرق،۱۳۶۱ش، ص۱۰۱
- ↑ معالم العلماء، ص۹۵-۹۶؛ قس: رجال، ص۳۷۵
- ↑ نجاشی، رجال نجاشی، الناشر مؤسسة النشر الإسلامي، ۳۷۵؛ شیخ طوسی، الفهرست،۱۴۱۷ق، ج۱، ص۲۰۷.
منابع
- ابن ابی الحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغه، به کوشش محمد ابوالفضل ابراهیم، قاهره، ۱۳۷۹ق /۱۹۵۹م.
- ابن بابویه، محمد، کمال الدین و تمام النعمة، به کوشش علی‌اکبر غفاری، تهران، ۱۳۹۰ق /۱۹۷۰م.
- ابن شهر آشوب، محمد، معالم العلماء، نجف، ۱۳۸۰ق /۱۹۶۰م.
- اشعری قمی، سعد، المقالات و الفرق، به کوشش محمدجواد مشکور، تهران، ۱۳۶۱ش.
- سیدمرتضی، علی بن حسین، الشافی فی الامامة، تهران، ۱۴۱۰ق.
- صاحب فصول، محمد، الفصول الغرویة، تهران، ۱۲۷۰ق.
- طوسی، محمد، فهرست، به کوشش آلویس اشپرنگر و محمود رامیار، مشهد، ۱۳۵۱ش.
- محقق حلی، جعفر، معارج الاصول، قم، ۱۴۰۳ق.
- نجاشی، احمد، رجال، به کوشش موسی شبیری زنجانی، ۱۴۰۷ق /۱۹۸۶م.
پیوند به بیرون