امامزاده هاشم آرامگاه هاشم بن حسن بن یحیی، از نوادگان امام حسن مجتبی(ع)، که در راه تهران به مازندران قرار گرفته است. بنای امامزاده در دوران صفویه و زمان شاه عباس اول (۹۷۸-۱۰۳۸ق) ساخته و در سال ۱۳۴۴ش بازسازی شد. مکان امامزاده علاوه بر کارکرد مذهبی و زیارتی، به‌جهت قرار گرفتن در یکی از پرترددترین جاده‌های کشور (جاده هراز)، رونق بسیار گرفته است. تولیت امامزاده هاشم به زائران و مسافران، خدمات فرهنگی و رفاهی مثل برگزاری مراسم مذهبی، اورژانس، مخابرات، هتل و رستوران، ارائه می‌کند.
 امامزاده-هاشم در ارتفاعات جاده هراز | |
| پدر | حسن بن یحیی، از نوادگان امام حسن مجتبی(ع) |
|---|---|
| امامزادگان مشهور | |
| عباس بن علی • زینب کبری • فاطمه معصومه • سید محمد • شاهچراغ • سیده نفیسه سایر امامزادگان | |
این بنا در ۲۳ اسفند سال ۱۳۴۵ش بهعنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید. نویسندگان غیرایرانی در سفرنامه‌های خود به ایران از این امامزاده نام برده‌اند.
معرفی و جایگاه
امامزاده هاشم(ع) از نوادگان امام حسن مجتبی(ع) است.[۱] بنای این امامزاده در جاده هراز و در گردنه‌ای به همین نام واقع شده است و دشت مشاء در کوهپایه این گردنه قرار دارد. فاصله این امامزاده تا تهران ۶۰ کیلومتر و تا آمل ۱۰۵ کیلومتر است. این امامزاده، از امامزاده زین‌العابدین(ع) روستای مشاء، ۲۱۶۰متر و از امامزاده دو برادر (هادی و حارث) دشت مشاء، ۲۵۳۰متر فاصله دارد.[۲]
این بنا با قرار گرفتن در مسیر پرتردد جاده هراز، تأثیرات فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی زیادی بر محیط اطراف خود گذاشته است.[۳] این امامزاده با توجه به نوع زائران که بیشتر آنها مسافر هستند، خدماتی را برای مردم انجام می‌دهد که پارکینگ، زائرسرایی با ۱۶ اتاق، اورژانس، مخابرات، هتل و رستوران، بازارچه، نانوایی، سایت کایت پروازی، خدمات خودرویی و سرویس بهداشتی از جمله آنها است.[۴] برگزاری مراسم مذهبی در مناسبت‌های مختلف مانند عاشورا و تاسوعا، عید مبعث، عید قربان، عید غدیر و همچنین شب‌های قدر از جمله برنامه‌های امامزاده هاشم است.[۵]
برای امامزاده هاشم، زیارت‌نامه‌ای مخصوص نقل نشده و تنها زیارتنامه عامی که برای همه امامزادگان بیان گردیده، در آن‌جا خوانده می‌شود.[۶]
نَسَب
امامزاده هاشم آرامگاه «هاشم بن حسن بن یحیی بن حسین بن طباطبا بن ابراهیم بن اسماعیل بن ابراهیم بن حسن مثنی بن حسن مجتبی بن علی بن ابیطالب»، از نوادگان حسن مجتبی(ع)، امام دوم شیعیان است.[۷] هاشم یکی از ۱۴ فرزند حسن بن یحیی در زمان عبدالملک بن مروان به همراه برادران خویش از بغداد به ایران آمده و از طریق کوه‌های دماوند به سمت مشهد حرکت کردند. حارث و هادی دو برادر هاشم در مُشاء کشته و دفن شدند که بعدها مقبره آنها به امامزاده دو بِرار (دو برادر) شهرت یافت. هاشم با جراحت زیادی، خود را با اسب به گردنه مشاء رساند و در همان‌جا از دنیا رفت و دفن شد.[۸]
سفرنامه هنریش بروگشن خاورشناس و نویسنده آلمانی که در سال ۱۸۶۱م به ایران سفر کرد، دربارۀ امامزاده هاشم:
«از جلوی کاروانسرایی به نام کاموج عبور کردیم و پس از طی یک راه سربالا و با شیب زیاد و گذشتن از یک گردنه، به امامزاده هاشم که مرتفع‌ترین نقاط این منطقه به شمار می‌رود، رسیدیم. از ارتفاعات امامزاده هاشم منظره بسیار زیبایی در آن طرف کوه دیده می‌شد که تا دماوند ادامه داشت»
(کارل بروگشن، سفری به دربار سلطان صاحبقران، ترجمه کردبچه.)
تاریخچه بنا و معماری
بنای اولیۀ امامزاده در دوره صفویه، در زمان شاه عباس اول (۹۷۸-۱۰۳۸ق)، پنجمین پادشاه صفویان، با دو رباط سنگی متصل به‌هم ساخته شد. این بنا در سال ۱۳۴۴ش مرمت و بازسازی گردید.[۹] بنای امامزاده هاشم در ۲۳ اسفند ۱۳۴۵ش با شمارهٔ ثبت ۶۱۷ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید.[۱۰] به‌گفته پازوکی، در اواخر دههٔ چهل شمسی، به مرور بناهای دیگری که در اطراف امامزاده بود، تخریب و فضای آن توسعه داده شد به‌‌گونه‌ای که امروزه بنای امامزاده بیش از هزار متر فضای مناسب دارد.[۱۱]
آرامگاه امامزاده هاشم و حسینیه مجاور آن، ساختمانی سنگی است و داخل آرامگاه، آینه‌کاری شده است و دو منبّتِ معرّق شده نیز در ضلع شمالی و جنوبی آن قرار دارد. گنبد بیرونی بقعه، به‌صورت هشت ترک و گنبد داخلی آن به‌صورت مُدوَّر بوده که با سنگ ساخته شده است.[۱۲] مقبره امامزاده، در زیر گنبد بوده و دارای صندوق چوبی و کتیبه است که روی آن تاریخ ۱۰۸۹ق نوشته شده است. ضریح طلایی‌رنگی در میانه حرم قرار دارد که چهار وجهی است و تزئینات و کتیبه‌هایی از آیات قرآن در قاب‌های میناکاری دارد. ورودی اصلی رو به جاده و در قسمت شمال شرقی بناست. محوطهٔ پشت امامزاده، محل اسکان خادمان و مدیران بقعه و اتاقی نیز بهعنوان کشتارگاه قرار دارد.[۱۳]
نگارخانه
-
آینه‌کاری داخل امامزاده
-
بنای امامزاده در سال ۱۳۱۲ش
-
بنای امامزاده در سال ۱۳۲۸ش
-
بنای امامزاده در سال ۱۳۴۴ش
پانویس
- ↑ «آستان مقدس امامزاده هاشم (علیه‌السلام) جاده هراز»، سازمان اوقاف و امور خیریه.
- ↑ پازوکی طرودی، آثار تاریخی دماوند، ۱۳۸۱ش. ؛«آستان مقدس امامزاده هاشم (علیه‌السلام) جاده هراز»، سازمان اوقاف و امور خیریه.
- ↑ «آستان مقدس امامزاده هاشم (علیه‌السلام) جاده هراز»، سازمان اوقاف و امور خیریه.
- ↑ «آستان مقدس امامزاده هاشم (علیه‌السلام) جاده هراز»، سازمان اوقاف و امور خیریه.
- ↑ «آستان مقدس امامزاده هاشم (علیه‌السلام) جاده هراز»، سازمان اوقاف و امور خیریه.
- ↑ «زیارتنامه امامزادگان»، وبگاه شوق زیارت.
- ↑ «آستان مقدس امامزاده هاشم (علیه‌السلام) جاده هراز»، سازمان اوقاف و امور خیریه؛ مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۱، ص۳۶۱.
- ↑ طبری، تاریخ طبری، ۱۴۰۸ق، ج۵، ص۳۶۹؛ ابن عنبه، عمدة الطالب، ۲۰۰۶م، ص۸۹؛ «پیشینه تاریخی گردنه امامزاده هاشم(ع) یا بژم موشا»،وبگاه تارود.
- ↑ پازوکی طرودی، آثار تاریخی دماوند، ۱۳۸۱ش.
- ↑ «آستان مقدس امامزاده هاشم (علیه‌السلام) جاده هراز»، سازمان اوقاف و امور خیریه.
- ↑ پازوکی طرودی، آثار تاریخی دماوند، ۱۳۸۱ش.
- ↑ سروقدی، بقاع متبرکه استان تهران، ۱۳۸۴ش.
- ↑ سروقدی، بقاع متبرکه استان تهران،۱۳۸۴ش.
منابع
- «زیارتنامه امامزادگان»، وبگاه شوق زیارت.
- «پیشینه تاریخی گردنه امامزاده هاشم(ع) یا بژم موشا»،وبگاه تارود.
- «آستان مقدس امامزاده هاشم (علیه‌السلام) جاده هراز»، سازمان اوقاف و امور خیریه.
- ابن عنبه، احمد بن علی، عمدة الطالب فی انساب آل ابی طالب، قم، انصاریان، ۲۰۰۶م.
- پازوکی‌طرودی، ناصر، آثار تاریخی دماوند، تهران، سازمان میراث فرهنگی کشور، ۱۳۸۱ش.
- سروقدی، محمدجعفر، بقاع متبرکه استان تهران، تهران، انتشارات اسوه، ۱۳۸۴ش.
- طبری، محمد بن جریر، تاریخ طبری، قم، دارالکتب الاسلامیه، ۱۴۰۸ق.
- کارل بروگش، هاینریش، سفری به دربار سلطان صاحبقران، ترجمه:حسین کردبچه، تهران، اطلاعات، ۱۳۸۹ش.
- شیخ مفید، محمد بن نعمان عکبری، الإرشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، قم مؤسسة آل البیت، ۱۴۱۳ق.