بحرین
 | |||
| |||
| اطلاعات عمومی | |||
|---|---|---|---|
| دین رسمی | اسلام | ||
| جمعیت کل | ۱.۲۳۴.۵۹۶ | ||
| مساحت | ۷۶۷ کیلومتر | ||
| حکومت | پادشاهی | ||
| پایتخت | منامه ۲۶°۱۳′ شمالی ۵۰°۳۵′ شرقی / ۲۶٫۲۱۷°شمالی ۵۰٫۵۸۳°شرقی | ||
| ادیان(درصد) | اسلام(۷۰ درصد)، مسیحیت (۱۴ درصد)، هندوئیسم (۱۰ درصد) | ||
| زبان رسمی | زبان عربی | ||
| اسلام | |||
| پیشینه اسلام | زمان پیامبر(ص) | ||
| جمعیت مسلمانان | ۸۶۰.۰۰۰ نفر | ||
| اطلاعات شیعی | |||
| جمعیت | ۶۰۰.۰۰۰ نفر | ||
| درصد به جمعیت کشور | ۴۸ درصد | ||
| درصد به جمعیت مسلمانان | ۷۰ درصد | ||
| حکومت‌ها | قرمطیان(۲۸۶-۴۶۶ق)، عیونی(۴۶۶-۶۴۲ق)، صفویه | ||
| احزاب | جمعیة الوفاق الوطنی الاسلامیه، جمعیة التوعیه | ||
بَحْرین، کشوری با مساحتی حدود ۷۶۷ کیلومتر مربع در حاشیه جنوبی خلیج فارس. پایتخت این کشور شهر منامه، و اکثر ساکنان این کشور عرب هستند. جمعیت این کشور ۱.۲۳۴.۵۹۶ نفر است. بحرین در دوران گذشته بر سرزمینی وسیع اطلاق می‌شد که یک سوی آن بصره و سوی دیگر آن عمان بود. مذهب اکثر مردم این کشور در طول تاریخ، تشیع بوده و همواره عالمان بزرگی از این سرزمین برخاسته‌اند که آثار مکتوب آنان هم‌اکنون نیز مورد استفاده است. امروزه شیعیان اکثریت جامعه بحرین را تشکیل می‌دهند، ولی با این حال از سهم اندکی از قدرت و ثروت و رفاه در بحرین برخوردارند و از سوی حکومت مورد آزار و اذیت قرار می‌گیرند. خیزش مردم بحرین در سال ۲۰۱۱ میلادی، نتیجه نادیده گرفتن حق اکثریت مردم است.
جغرافیای طبیعی
در دوران گذشته، بحرین بر سرزمینی وسیع اطلاق می‌شد که یک سوی آن بصره و سوی دیگر آن عمان بود.[۱] برخی علت نامگذاری آن به بحرین را وجود دریاچه‌ای در بخشی از این سرزمین دانسته‌اند[۲] اما امروزه این نام به مجمع الجزایری اطلاق می‌شود که در حاشیه جنوبی خلیج فارس و در میان شبه جزیره قطر در مشرق و جنوب، و خاک عربستان سعودی در مغرب قرار دارد. نزدیک‌ترین شهر ایران به بحرین، بندر بوشهر است که تا لنگرگاه بحرین ۳۶۱ کیلومتر فاصله دارد.
مجمع الجزایر بحرین با وسعت ۷۶۷ کیلومتر مربع از ۳۵ جزیره بزرگ و کوچک تشکیل شده است. بزرگترین این جزایر، جزیره بحرین است که گاه آن را اوال نیز می‌خوانند و در قدیم به تیلوس معروف بوده است. شهر منامه پایتخت بحرین در همین جزیره واقع شده است. این جزایر در قسمت جنوب ماسه‌ای و هموار، در قسمت‌های مرکزی بیابانی و بی آب و علف و در قسمت شمال آباد و حاصلخیز است. بحرین فاقد مرز زمینی است و تنها با پلی به طول حدود ۲۵ کیلومتر، به عربستان سعودی متصل است.
| منطقه | اسامی | |
|---|---|---|
| ۱ | جزایر مهم |
|
| ۲ | بنادر مهم |
|
| ۳ | شهرهای مهم |
این شهر پایتخت بحرین است که با حساب حومۀ آن تقریباً ۵ درصد از کل مساحت مجمع الجزایر بحرین را تشکیل می‌دهد. بخش زیادی از ساکنان این شهر، اتباع خارجی و بیشتر بازرگانان و ایرانیان و همچنین بحرینی‌های شیعه هستند.
اکثر ساکنان این شهر عرب‌های سنی مذهب هستند. یکی از مدرن‌ترین فرودگاه‌های بین‌المللی در خاورمیانه و هم چنین ترمینال توقف کشتی‌های بزرگ به نام الحوض الجاف در این شهر قرار دارد.
این شهر از دو بخش شرقی و غربی تشکیل شده است که بخش غربی آن محل سکونت شیوخ و خاندان حکومتی است.
بزرگترین پالایشگاه نفت بحرین، مخازن نفت و همچنین کارخانه‌های تولید برق و دستگاه‌های آب شیرین‌کن در این شهر قرار دارد.
|
جغرافیای انسانی و سیاسی
سابقه تاریخی تشکیل جمعیت
سابقه تاریخی بحرین به عصر حجر[۳]و عصر آهن[۴] بر می‌گردد. در این جزیره آثار تمدنی پنج هزار ساله وجود دارد. فینقی‌ها[۵]، سومری ها[۶]، قبایل عربی عدنان، قحطان، ربیعه، وائل و عبد قیس در طول تاریخ ساکنان این جزیره بودند. بحرین قبل از اسلام یعنی از زمان هخامنشیان بخشی از سرزمین ایران بوده است.[۷]
حکومت
بحرین در دوره هخامنشی بخشی از ایران بود. با پیدایش اسلام، این سرزمین تحت حاکمیت دولت‌های اسلامی قرار گرفت. از اواخر قرن سوم، بحرین تحت سلطه حکومت قرامطه در آمد. [۸] عبدالله بن علی بن ابراهیم عیونی در سال ۴۶۶ق، از ضعف دولت قرمطی استفاده کرد و با تجهیز نیرو توانست این دولت را سرکوب کند و دولت شیعی عیونی را در این منطقه برپا نماید. این دولت تا سال ۶۴۱ یعنی مجموعاً ۱۷۵ سال دوام آورد. محدوده حکومت اینان از جایی که امروزه کویت نامیده می‌شود آغاز و تا سرزمینی برابر قطر فعلی امتداد داشت.[۹] پس از دولت عیونی، حاکمیت بر بحرین دوباره به ایران بازگشت. [۱۰] در دهه سوم قرن دهم، با حمله پرتغالی‌ها، بحرین به مدت یک قرن تحت سیطره آنان درآمد، اما درسال ۱۰۳۱ق شاه عباس صفوی با بیرون راندن پرتغالی‌ها، بر بحرین سیطره یافت و دوباره بحرین جزء سرزمین ایران شد، اما غالباً حاکمان محلی عرب داشت. [۱۱] در دوران حکومت صفوی و پس از آن، این منطقه گاهی به اشغال خوارج عمان درمی‌آمد[۱۲] تا اینکه نادرشاه، بحرین را از اشغال خوارج آزاد کرد[۱۳] و حکومت بحرین را به آل مذکور سپرد.[۱۴] این خاندان، حکومت بحرین را در اختیار داشتند تا اینکه در اواخر قرن دوازدهم قمری، خاندان آل خلیفه حکومت را در بحرین به دست گرفتند.
سلسله آل خلیفه
آل خلیفه، سلسله‌ای مالکی مذهب از عرب‌های عتوبی عربستان هستند که در نخستین سال‌های قرن ۱۸ میلادی به کرانه‌های جنوبی خلیج فارس کوچیدند و در حدود ۱۱۹۶ هجری قمری مجمع الجزایر بحرین را تصرف کردند، اما به اسم ایران بر بحرین حکومت می‌کردند. با این حال وابسته شدن حاکمان آل خلیفه به انگلستان[۱۵] در نهایت سبب شد که بحرین در ۲۲ مرداد ۱۳۵۰ هجری شمسی رسماً استقلال خود را در برابر ایران اعلام کند. بحرین در ۲۵ آذر همان سال رسماً عضو سازمان ملل متحد شد و به عنوان یکصد و بیست و نهمین عضو آن درآمد. از آن پس روز ۱۶ دسامبر ـ ۲۵ آذر ـ روز ملی بحرین شناخته می‌شود.[۱۶]
در فهرست ذیل، نام حاکمان بحرین آمده است:
- محمد بن خلیفه (۱۱۹۰- ۱۱۹۹ ق)
- خلیفه بن محمد بن خلیفه (۱۱۹۰-۱۱۹۷ ق)
این دو نفر، نخستین حاکمان آل خلیفه هستند که البته در بحرین حکومت نداشتند و محل حکومت آنان زباره بوده است.
- احمد بن محمد(|۱۱۹۶-۱۲۱۱ ق)
- سلمان بن احمد(۱۲۱۱-۱۲۳۶ ق)
- عبدالله بن احمد(۱۲۳۶-۱۲۵۸ ق)
- محمد بن خلیفه(۱۲۵۸-۱۲۸۶ ق)
- عیسی بن علی(۱۲۸۶-۱۳۴۱ ق)
- حمد بن عیسی(۱۳۴۱-۱۳۶۱ ق)
- سلمان بن حمد(۱۳۶۱-۱۳۸۱ ق)
- عیسی بن سلمان(۱۳۸۱- ۱۴۱۹ ق)[۱۷]
- حمد بن عیسی(۱۴۱۹ -)
جمعیت و ترکیب
امروزه جمعیت بحرین آمیزه‌ای از افراد بومی و مهاجران است. بر اساس سرشماری سال ۲۰۱۰م، جمعیت این کشور ۱.۲۳۴.۵۹۶ نفر است که از این تعداد، ۵۶۸.۴۲۴ نفر (۴۶%) بحرینی و بقیه غیر بحرینی هستند. درصد زنان و مردان بحرینی تقریباً برابر است و به ازای هر ۱۰۰ زن، ۱۰۲ مرد وجود دارد.[۱۸] بیشتر افراد غیر بحرینی هندی هستند. بنا بر آمار سال ۲۰۰۸م، ۲۹۰ هزار هندی در بحرین سکونت دارند. [۱۹]
تابعیت
افراد ذیل، بحرینی به شمار می‌آیند:
- افرادی که پدرشان بحرینی است.
- افرادی که مادرشان بحرینی است ولی معلوم نیست پدرشان کیست.
- افرادی که در بحرین به دنیا آمده‌اند ولی معلوم نیست پدر و مادرشان کیست.
- افراد غیر بحرینی چنانچه حائز شرایط تعیین شده در قانون باشند و از دولت، تابعیت بحرینی دریافت کرده باشند.
- زنان غیر بحرینی که همسر بحرینی دارند، در صورت داشتن شرایط، می‌توانند تقاضای تابعیت بحرینی نمایند.[۲۰]
بر اساس این قانون دولت بحرین می‌تواند در مواردی که خود تشخیص بدهد، از برخی افراد[یادداشت ۱] سلب تابعیت نماید. دولت بحرین از تعدادی از شهروندان کشورش با این ادعا که این افراد، فعالیت تروریستی داشته‌اند، سلب تابعیت کرده است. به اعتقاد برخی، این اقدام بیش از آنکه نبرد با تروریسم باشد، در راستای کاهش جمعیت شیعیان است[۲۱]
زبان و خط
زبان رسمی کشور بحرین عربی است و در کلیه مکاتبات رسمی کشور از خط عربی استفاده می‌شود. پس از زبان عربی، زبان انگلیسی و پس از آن زبان فارسی دارای اهمیت است. به زبان‌های اردو و هندی نیز به دلیل وجود مهاجران در این کشور تکلم می‌شود.
ادیان و مذاهب
اسلام، دین رسمی کشور بحرین است. ۷۰% مسلمانان این کشور شیعه و بقیه سنی هستند. خاندان سلطنتی نیز سنی است. پیروان سایر ادیان نیز در بحرین سکونت دارند. جمعیت غیر مسلمان بحرین اکثراً از مهاجران هستند.
پیشینه تشیع
رسول اکرم(ص)، پیش از فتح مکه علاء بن الحضرمی را به عنوان سفیر خود به بحرین فرستاد.[۲۲] او منذر بن ساوی، حاکم بحرین، را به اسلام دعوت کرد. وی اسلام را پذیرفت و مردم بحرین نیز مسلمان شدند. با رحلت پیامبر(ص)، بخشی از آنان مرتد شدند.[۲۳]این بار علاء بن حضرمی به این منطقه حمله کرد و با اینکه عده‌ای در برابر او مقاومت کردند، سرانجام تمام بحرین فتح شد و اسلام دوباره در این منطقه حاکم شد.[۲۴]
آغاز ظهور تشیع در بحرین نیز به عصر پیامبر(ص) برمی گردد. ایشان ابان بن سعید بن العاص را که از علاقه‌مندان حضرت علی(ع) بود، برای مأموریت به آنجا اعزام کردند.[۲۵] شاید یکی از دلایل رشد تشیع در بحرین در آن مقطع، این باشد که بسیاری از ساکنان بحرین از بنی عبد القیس بودند[۲۶] و برخی از بزرگان بنی عبدالقیس نیز از شیعیان حضرت علی(ع) بودند. یکی از این بزرگان صعصعه بن صوحان است. وی که در جنگ صفین فرماندهی عبد القیس را بر عهده داشت [۲۷] در دوره معاویه به بحرین تبعید شد و در همانجا درگذشت.[۲۸]
حکومت‌های شیعی
هر چند پس از عمر بن عبدالله ابی سلمه که در زمان حکومت حضرت علی(ع) حاکم بحرین بود،[۲۹] تا سال‌ها حاکمی شیعی بر بحرین حکومت نکرد اما شیعیان در بحرین جمعیت قابل توجهی داشتند و همین امر سبب شد که در قرن‌های بعد سلسله حکومت‌های شیعی در بحرین به قدرت برسد. برخی از این دولت‌های شیعی عبارتند از:
- دولت قرامطه (۲۸۶-۴۶۶ ه.ق)
حاکمان این دولت هر چند از شیعیان اسماعیلیه مذهب بودند اما در شمار دولت‌های شیعی به شمار می‌آیند.
- دولت عیونی (۴۶۶-۶۴۲ ه.ق.)
دوران ۱۷۵ ساله حکومت عیونی، دوران غلبه مطلق تشیع در بحرین بود. تاجایی که یاقوت در قرن ششم در کتاب معجم البلدان، ذیل مدخل عمان تصریح می‌کند که تمامی ساکنان بحرین شیعه هستند و اگر غیر شیعی یافت شود غریبه است.[۳۰]
پس از آن، بحرین مدتی به اشغال نیروهای خارجی در آمد تا این که در سال ۱۰۳۵ ه.ق.، شاه عباس صفوی بحرین را از اشغال آزاد کرد و دوباره حاکمیت بحرین در اختیار حاکمان محلی شیعه قرار گرفت. بعدهادوباره بحرین برای مدتی به دست خوارج اشغال شد که این بار نادرشاه آنجا را از آزاد نمود و در نهایت حکومت به خاندان آل خلیفه سنی رسید. این خاندان تاکنون بر بحرین حکومت دارند..
عالمان شیعی
در طول تاریخ عالمان بسیاری از بحرین برخاسته اند. برخی از این عالمان عبارتند از:
| عالم بحرینی | قرن | توضیحات |
|---|---|---|
| نصر بن نصیر بحرانی | اول | از راویان حدیث [۳۲] |
| محمد بن سهل بحرانی | دوم | از راویان حدیث [۳۳] |
| شیخ احمد بن سعادة | وی رساله‌ای در علم نگاشته است که آن را خواجه نصیر الدین طوسی شرح کرده است.[۳۴] | |
| شیخ علی بن سلیمان | او تألیفاتی فلسفی داشته است.[۳۵] | |
| ابن میثم بحرانی | وی شاگرد شیخ علی بن سلیمان و شیخ اجازه علامه حلی و سید ابن طاووس بوده است. مشهورترین اثر وی شرح نهج البلاغه است.[۳۶] | |
| شیخ احمد بن متوج | وی در زمان خود شیخ امامیه بوده است.[۳۷] | |
| شیخ مفلح بن حسن صیمری | صاحب کتاب غایه المرام فی شرح شرائع الاسلام. قبر وی در روستای سلم آباد بحرین است. [۳۸] | |
| سید حسین غریفی | کتاب وی با نام الغنیه فی مهمات الدین عن تقلید المجتهدین در نوع خود بی‌نظیر است.[۳۹] | |
| سید ماجد بحرانی | وی پایه گذار تفکر اخباری گری در شیراز بود و بسیاری از عالمان اخباری شاگرد او بودند. ملا محسن فیض کاشانی نیز شاگرد وی بوده است.[۴۰] | |
| علی بن محمد بن عبدالله بحرینی | به دستور شاه سلیمان کتابی به نام منار السعادات فی اصول الاعتقادات نوشت که شاه دستور داد آن را به فارسی ترجمه کنند.[۴۱] | |
| شیخ محمد بحرانی | در دوران صفویه، وی نخستین عالمی بود که در بحرین نماز جمعه را اقامه کرد. [۴۲] | |
| شیخ علی بحرانی | وی شاگرد شیخ بهایی بوده است و پس از رسیدن به درجه اجتهاد به بحرین بازگشت و ریاست شیعیان بحرین بدو رسید. وی تألیفات بسیاری در ابواب مختلف فقهی دارد.[۴۳] | |
| شیخ عبدالله بن نورالدین بحرانی | وی شاگرد علامه مجلسی بوده و مجموعه عظیمی (جامع العلوم و المعارف و الاحوال من الایات و الاخبار و الاقوال) را تدوین کرد که تعداد مجلدات آن بیش از بحارالانوار(صد جلد) است[۴۴] | |
| شیخ جعفر بحرانی | وی استاد سید نعمت الله جزایری و سید علی صدر شارح صحیفه سجادیه است. وی پس از تحصیل علوم دینی در شیراز و برگزاری جلسات درس در آن شهر، به حیدرآباد هند سفر کرد و در آنجا سکونت گزید و مرجع شیعیان آن بلاد گردید.[۴۵] | |
| شیخ محمد بن ماجد بحرانی | وی شیخ الاسلام بحرین در اواخر دوره صفوی بوده است. [۴۶] | |
| سید هاشم بحرانی | وی پس از شیخ محمد بن ماجد، شیخ الاسلام بحرین شد. مهم‌ترین تصنیف وی البرهان فی تفسیر القرآن است.[۴۷] | |
| شیخ سلیمان ماحوزی | وی در اواخر دوره صفوی می‌زیسته و کتب بسیاری را در علوم گوناگون اسلامی تألیف کرده است. وی کتاب الاربعین خود را به شاه سلطان حسین صفوی اهدا نمود.[۴۸] | |
| شیخ عبدالله سماهیجی | از عالمان اخباری وی مدتی شیخ الاسلام اصفهان بود و در بهبهان سکونت گزید و درهمان جا درگذشت.[۴۹] | |
| شیخ یوسف بحرانی | وی تمایلات اخباری داشت و از وی تألیفاتی مانند الحدائق الناضره، الدرر النجفیه، لؤلؤۀ البحرین بر جای مانده است. [۵۰] |
وضعیت عمومی شیعیان
بهترین مناطق شیعه نشین، جد، حفص و سنابس ذکر شده است. شیعیان بحرین بیشتر روستا نشین هستند. بیشتر این شیعیان دور از مناطق شهری و در فقر به سر می‌برند و جز عدۀ معدودی که توانسته‌اند با در اختیار گرفتن برخی از جایگاه‌‌های دولتی به وضعیت مطلوبی از نظر اقتصادی دست یابند، بقیه در وضعیت نابسامانی به سر می‌برند. اکثر شیعیان به طور سنتی به ماهیگیری و کشاورزی مشغولند و در نواحی ساحلی و دورافتاده زندگی می‌کنند. تنها عده‌ای از آنان در منامه، المحرق و تأسیسات نفتی سیترا و الاولی به صفوف کارگری پیوسته‌اند.[۵۱]
جایگاه شیعیان در ارکان حکومت بحرین
در نظام سیاسی ـ اجتماعی و ارکان حکومتی بحرین، شیعیان در پایین‌ترین مرتبه قرار دارند. خانواده حاکم الخلیفه بالاترین رتبه را دارد و پس از آن، به ترتیب قبایل سنی، تجار، تکنوکرات‌ها، شیعیان ایرانی و در آخر شیعیان بومی بحرین قرار دارند.[۵۲]
تشکّل های عمده شیعی در بحرین
این حزب، برجسته‌ترین حزب سیاسی شیعه در بحرین است. بنیانگذاران آن یکصد تن از علمای شیعه بحرین بودند. افرادی نظیر دکتر سعید شهابی (مقیم لندن)، شیخ علی سلمان، شیخ عبدالامیر الجمری، استاد عبدالوهاب حسین و استاد حسن المشیمع از جملۀ این علما هستند. شیخ علی سلمان، رئیس این جمعیت سال‌ها در ایران بسر برده است. وی مدتی در لندن در تبعید بود و در فوریه ۲۰۰۱میلادی به بحرین بازگشت.
- جمعیة التوعیه؛ [۵۴]
این تشکل در سال ۲۰۰۵ بوسیله یک هیئت مؤسس ۳۸ نفری از جمله شیخ عیسی قاسم، سید عبدالله الغریفی و شیخ عبدالامیر الجمری ایجاد شد. در حال حاضر این جمعیت با نظارت علمای برجسته بحرین اداره می‌شود. مدیر فعلی آن شیخ باقر حسن علی الحواج است. این جمعیت بیشتر به فعالیت‌های فرهنگی می‌پردازد.
- الجبهة الاسلامیة لتحریر البحرین؛
این تشکل در سال ۱۹۷۹ میلادی به رهبری سید هادی مدرسی به وجود آمد.[۵۵] این تشکل از سال ۱۹۹۰ به بعد به تدریج خود را با دیگر مخالفان و جریان اصلی سیاست در این کشور وفق داد و به اهداف و اصول دموکراتیکی گرایش پیدا کرده است.[۵۶] ریاست این تشکل با شیخ محمد علی محفوظ بوده است.[۵۷]
- حرکه الخلایا الثوریه؛
این جنبش از جمله حرکت‌های سری و زیرزمینی شیعی بحرین است که پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران و تحت تأثیر آن در بحرین تشکیل شد. در ژانویه ۱۹۸۱ حکومت بحرین یکی از عالمان شیعی به نام شیخ ناصر الحداد را به همراه بیست نفر از جوانان بحرینی به اتهام اقدام علیه امنیت ملی بازداشت کرد.[۵۸]
- حزب الله بحرین؛
از سال ۱۹۸۷ به بعد دولت بحرین بارها اعلام کرده است که گروهی به نام حزب الله بحرین خواهان سرنگونی حکومت آن کشور هستند. اما به نظر می‌رسد که چنین تشکلی وجود خارجی نداشته باشد. در گزارش سازمان دیده بان حقوق بشر در سال ۱۹۹۷ آمده است: «هیچ گروه مخالف بحرینی با نام حزب الله شناخته نشد. این اصطلاحی است که صرفاً از سوی حکومت برای اشاره به طیف نیروهای شیعه مخالف استفاده می‌شود.» [۵۹]
- حرکة انصار الشهداء الاسلامیه؛
این حرکت مخفی و سری بوده، در اوایل دهه ۱۹۷۰ و تحت تأثیر انقلاب اسلامی ایران به وجود آمد. رهبری این تشکل بر عهده شیخ جمال علی العصفور بود. این گروه را نیز دولت کشف کرد. شیخ عصفور در سال ۱۹۸۰ دستگیر شد و تا سال ۱۹۸۱ در بازداشت به سر می‌برد که در همین سال و در بازداشت، ظاهراً بر اثر مسمومیت درگذشت.[۶۰]
- جمعیة العمل الاسلامی؛ [۶۱]
برخی از اعضای الجبهه الاسلامیه لتحریر البحرین در سال ۲۰۰۱ این تشکل را به وجود آوردند.[۶۲] دادگاه بحرین در سال ۲۰۱۲ حکم به انحلال این تشکل داد.[۶۳] رهبری این تشکل را شیخ محمد علی محفوظ به عهده دارد. وی در سال ۲۰۱۱ توسط حکومت آل خلیفه دستگیر و بر اساس حکم دادگاه به ده سال زندان محکوم شد. وی هم اکنون در زندان است.[۶۴]
- جمعیة الاخاء؛
سازمان «الاخاء» شیعیان ایرانی الاصل بحرین را گرد هم می‌آورد. این جمعیت بنابر اساسنامه، خود را تابع قوانین حکومت بحرین می‌داند.[۶۵] با این حال با گروه‌های شیعی مخالف با حکومت ارتباط داشته است. ریاست این تشکل با موسی غلوم الانصاری است.[۶۶] شیعیان بحرینی با اینکه در گروه‌های مختلف سازمان یافته‌اند اما در مسائل اساسی مثل اصلاحات سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و پایان تبعیض با یکدیگر همکاری نزدیک دارند. حزب الرساله، جمعیة اهل البیت و گروه جماعة الاسلامیه از دیگر تشکل‌های شیعه بحرینی هستند.
انتقادات شیعیان بحرینی از حکومت
- عدم تمایل حکومت به شنیدن اعتراضات شیعی یا مذاکره با ایشان
- نبود امکان حضور مؤثر شیعیان در عرصه ارکان حکومتی
آل خلیفه سیاست حذف شیعیان را از تشکیلات اداری و قضایی بحرین تعقیب می‌کند. هم اکنون میزان اشتغال شیعیان در برخی از بخش‌های دولتی به کمتر از ۱% و تعداد کل قضات شیعی به ۷ نفر کاهش یافته است.[۶۷]
- تبعیض
عمده بیکاران و فقرای بحرین را شیعیان تشکیل می‌دهند. این تبعیضات تا بدان جا کشیده شده که حکومت در قراردادهای بزرگ با شرکت‌های خارجی، با آنها شرط کرده است کارگر و رانندۀ شیعه استخدام نکنند. بر اساس همین سیاست حکومت آل خلیفه با کاستن از تعداد کادر پزشکی شیعه در مراکز بهداشتی و درمانی به دنبال استفاده از کادر پزشکی اردنی به جای شیعیان است. [۶۸]
- تعداد زیاد زندانیان سیاسی شیعه؛
رهبران شیعی معتقدند در طول سال‌های گذشته هزاران نفر از شیعیان در زندان‌های آل خلیفه بوده‌اند و برخی از آنها نیز در زندان‌ها به شهادت رسیدند.[۶۹]
- آزار و اذیت جوامع شیعی و افراد شیعه؛
پلیس به صورتی اهانت آمیز، گستاخانه و با خشونت‌های فیزیکی با شیعیان رفتار می‌کند. آنان مرتب به خانه‌های شیعیان حمله کرده، آنها را زیر و رو می‌کنند، سکنۀ آنها را کتک می‌زنند و به تمسخر می‌گیرند؛ به زنان شیعه اهانت می‌کنند و در مجموع وضعیتی آکنده از ناامنی، ترس و خشونت برای شیعیان پدید می‌آورند.[۷۰] [۷۱] حکومت آل خلیفه از اتباع کشورهای دیگر نیز برای مقابله با شیعیان استفاده می‌کند. آل خلیفه از سودان درخواست نیرو برای مقابله با شیعیان کرده است. هم چنین از آوارگان سوری نیز خواسته است در مقابل دریافت تابعیت بحرینی به عضویت پلیس این کشور در بیایند. [۷۲] نیروهایی از پاکستان نیز در خدمت آل خلیفه هستند.[۷۳] علاوه بر این، تعدادی از نیروهای ساواک رژیم پهلوی نیز به خدمت آل خلیفه در آمده‌اند.[۷۴]
- وجود دادگاه‌های امنیتی ویژه شیعیان؛
این دادگاه‌ها بر اساس متمم قانون کیفری تأسیس شده‌اند و قوۀ قضائیه را نمی‌توان مستقل قلمداد کرد. به گفته یک حقوقدان سنی بحرینی، در حال حاضر تقریباً ۲۰۰۰ شیعه بحرینی بدون هر گونه محاکمه‌ای در حبس به سر می‌برند.
- رویکرد یک جانبه حکومت در مورد تحصیلات دانشگاهی؛
بسیاری از شیعیان که جزو ده درصد برتر کلاسشان هستند به دانشگاه راه نمی‌یابند درحالی که سنی‌ها با صلاحیت کمتر وارد دانشگاه می‌شوند.[۷۵] برخی از دانشجویان شیعه که به تحصیل مشغول بودند ازادامه تحصیل محروم شده‌اند و گروهی از آنان زندانی هستند. در میان زندانیان، دانش آموزان نیز هستند. پیش از آغاز سال تحصیلی جدید، بیش از یکصد دانش آموز در زندان بودند که کوچکترین آنها سلمان مهدی سلمان، ۱۳ سال سن دارد.[۷۶]
خیزش ۱۴ فوریه
مجموع رفتارهای دولت آل خلیفه سبب شد که در فعالان شیعی روز ۱۴ فوریه سال ۲۰۱۱ را به نام روز خشم اعلام کنند و از مردم بخواهند در این روز به رفتار آل خلیفه اعتراض کنند. دولت آل خلیفه با مردم برخورد کرد و از آن موقع به بعد موج گسترده‌ای از اقدامات آل خلیفه علیه شیعیان اعم از بازداشت زنان و مردان و کودکان و شکنجه آنان، تخریب مساجد و قبرستان‌های شیعیان و... در دستور کار دولت آل خلیفه قرار گرفته است.[۷۷]
علمای مطرح شیعه بحرین
- شیخ عبدالامیر الجمری؛
وی نقش بسیار مهمی در قیام شیعیان بحرین در دهه نود داشت و بارها به جرم فعالیت سیاسی به زندان افتاد. این عالم مبارز در سال ۲۰۰۶ از دنیا رفت.[۷۸] شیخ علی سلمان دبیر کل جمعیت الوفاق معتقد است که شیخ عبدالامیر الجمری روح انقلاب را در کالبد ملت دمید.[۷۹]
وی متولد ۱۹۴۰ میلادی و تحصیل کردۀ نجف و قم است. او در سال ۲۰۰۱ میلادی به بحرین بازگشت و طی مدت اقامتش در بحرین به تدبیر امور شیعیان، فعالیت‌های دینی و اقامه نماز جمعه پرداخته است.[۸۰] وی ریاست شورای علمای بحرین را نیز بر عهده داشته و در اعتراضات سال۲۰۱۱ میلادی، به نوعی عهده‌دار رهبری آنها بوده است[۸۱] و به همین خاطر نیروهای حکومت آل خلیفه در سال ۲۰۱۳ به منزل وی یورش بردند.[۸۲] همایش ««مسیح بحرین»» با هدف تقدیر از وی در ۳۱ فروردین ۱۳۹۳ در دانشگاه امیر کبیر برگزار گردید.[۸۳] جامعة المصطفی العالمیه نیز در ۹ دی ۱۳۹۴ چهارمین دوره جایزه جهانی المصطفی را با موضوع نکوداشت «آیت‌الله شیخ عیسی قاسم»، با حضور شماری از عالمان جهان اسلام در تهران برگزار کرد. در این مراسم از ۴۵ جلد از آثار آیت‌الله شیخ عیسی قاسم رونمایی گردید و لوح تقدیر و جایزه جهانی المصطفی به نماینده وی داده شد.[۸۴] رژیم آل خلیفه در ۳۱ خرداد ۱۳۹۵ از وی سلب تابعیت بحرینی کرد.[۸۵] این اقدام، واکنش‌هایی در داخل بحرین و در سطح بین‌الملل به دنبال داشت.[۸۶][۸۷] شیخ عیسی قاسم پس از دو سال حصر خانگی نیروهای امنیتی رژیم آل خلیفه، ۱۸ تیر ۱۳۹۷ش، برای درمان وارد لندن شد و دوم مرداد همان سال، تحت عمل جراحی قرار گرفت و پس از مداوا به عراق و سپس به مشهد و قم سفر کرد.[۸۸]
- سید عبدالله غریفی؛
وی که از علمای تبعید شده بحرین است، در نجف تحصیل کرده و به دلیل فعالیت‌های سیاسی، حکومت بحرین وی را به دبی تبعید کرد. او چند سال پیش به بحرین بازگشت.
وی در ایران تحصیل کرده است و هم اکنون در بحرین زندگی می‌کند. وی که از اعضای برجسته شورای علمای شیعه به شمار می‌رد، عمده فعالیت هایش در امور حوزوی و قرانی است.[۸۹]
- شیخ حسین نجاتی؛
وی از علمای شیعه غیر عرب بحرین است که اعراب شیعه به وی احترام فراوان می‌گذارند. او نمایندگی آیت الله سیستانی را به عهده دارد. حکومت بحرین در سال ۲۰۱۲ میلادی از وی و ۳۱ نفر دیگر به دلیل تهدید امنیت ملی بحرین سلب تابعیت کرد. با این حال وی در بحرین ماند تا اینکه سه شنبه ۲۷ فروردین ۱۳۹۳ دولت بحرین به وی اطلاع داد که باید ظرف ۴۸ ساعت بحرین را ترک کند و در غیر این صورت خانواده‌اش در معرض آزار و اذیت قرار خواهند گرفت. این تهدید آل خلیفه مورد اعتراض علمای جبل عامل قرار گرفت.[۹۰] وی سرانجام در ۳ اردیبهشت ۱۳۹۳ مجبور شد بحرین را ترک کند و به بیروت برود.[۹۱]
- شیخ محمد سند
علمای شیعه بحرین تشکلی تحت عنوان المجلس الاسلامی العلمایی[۹۲] دارند که سید مجید مشعل رئیس آن است. در این تشکّل حدود هفتاد نفر از علمای شیعه حضور دارند. برخی از شخصیت‌های مطرح در این تشکّل عبارتند از : شیخ عادل الشعله، شیخ باقر الحواج، شیخ علی سلمان. دادگاه بحرین در اوایل بهمن ماه سال ۱۳۹۲ شمسی و در پی شکایت وزارت دادگستری این کشور، حکم به انحلال و مصادره اموال این تشکل داد.[۹۳]این حکم با مخالفت گروه‌های شیعی مواجه شد.[۹۴]
برخی از علمای شیعه با حکومت همکاری می‌کنند که یکی از آنان شیخ محسن آل عصفور است.[۹۵]
پیوند به بیرون
- دانشنامه جهان اسلام
- دائرةالمعارف بزرگ اسلامی
- آمارهای موجود از شیعیان بحرين
- مرکز مطالعات خلیج فارس
- ملتقی شهداء البح رین و ضحایا التعذیب
- لؤلؤة أوآل
- ملتقی البحرین
- ثورة ۱۴ فبرایر
- اسلام و تشیع در بحرین
- انقلاب کرامت
پانویس
- ↑ تاریخ مسقط و عمان، بحرین و قطر و روابط آنها با ایران، ص۲۲۹
- ↑ معجم البلدان، ج۱، ص۳۴۷
- ↑ گلوب و بیبی، ص۸۸۷، ۸۸۹
- ↑ ^ Karen Frifelt, ûBurial mounds near Ali excavated by the Danish expenditioný, in Bahrein through the ages: the archaeology , edited by Shaikha Haya Ali al-Khalifa and Michael Rice, London 1986, Page 126
- ↑ سندی تاریخی در تصدیق حاکمیت ایران بر بحرین
- ↑ پیشینه بحرین
- ↑ بحرین؛ از گذشته های دور تا پیش بینی آینده
- ↑ معجم البلدان، ج۲، ص۱۶۶
- ↑ الأعلام، ج۴، ص:۱۰۵
- ↑ فارسنامه ناصری، ج۲، ص: ۱۲۶۳
- ↑ تاریخ اجتماعی ایران، ج۲، ص: ۴۱۲
- ↑ فارسنامه ناصری، ج۲، ص: ۱۴۰۶
- ↑ ایران در زمان نادرشاه، متن، ص: ۳۳۵
- ↑ بررسی تاریخی، سیاسی و اجتماعی اسناد بندر عباس، ص: ۴۲
- ↑ تاریخ مسقط و عمان، بحرین و قطر و روابط آنها با ایران، ص۴۸۹
- ↑ جداشدن بحرین از ایران
- ↑ تاریخ مسقط و عمان، بحرین و قطر و روابط آنها با ایران، ص۴۸۸-۴۹۲
- ↑ نتایج سرشماری
- ↑ Indians in Bahrain
- ↑ قانون الجنسیه البحرینیه و تعدیلاته
- ↑ .سحب الجنسیه البحرینه...حرب علی الارهاب ام استهداف للشیعه
- ↑ البدایةوالنهایة، ج۵، ص۴۸
- ↑ تاریخ حبیب السیر، ج۱، ص۴۵۴
- ↑ تاریخ گزیده، متن، ص۱۴۹
- ↑ أسدالغابة، ج۱، ص۴۷
- ↑ تاریخ ابن خلدون، ج۲، ص۳۵۹
- ↑ تاریخ خلیفة، ص:۱۱۷
- ↑ الإصابة، ج۳، ص۳۷۳
- ↑ أنساب الأشراف، ج۱، ص۴۳۰
- ↑ معجم البلدان، ج۴، ص۱۵۰
- ↑ اطلس شیعه، ص۴۳۷
- ↑ الأمالی (للطوسی)، النص، ص۵۸
- ↑ الخصال، ج۱، ص۲۷۲
- ↑ انوار البدرین فی تراجم علماء القطیف و الاحساء و البحرین، ص۵۵
- ↑ انوار البدرین فی تراجم علماء القطیف و الاحساء و البحرین، ص۵۶
- ↑ انوار البدرین فی تراجم علماء القطیف و الاحساء و البحرین، ص۶۰-۶۱
- ↑ انوار البدرین فی تراجم علماء القطیف و الاحساء و البحرین، ص ۶۳
- ↑ انوار البدرین فی تراجم علماء القطیف و الاحساء و البحرین، ص ۶۸
- ↑ انوار البدرین فی تراجم علماء القطیف و الاحساء و البحرین، ص ۷۲
- ↑ انوار البدرین فی تراجم علماء القطیف و الاحساء و البحرین، ص۷۵
- ↑ طبقات قرن ۱۲، ص۵۰۵
- ↑ انوار البدرین فی تراجم علماء القطیف و الاحساء و البحرین، ص۱۰۱
- ↑ انوار البدرین فی تراجم علماء القطیف و الاحساء و البحرین، ص۱۰۱
- ↑ . الذریعةإلی تصانیف الشیعة، ج۱۵، ص: ۳۵۶
- ↑ انوار البدرین فی تراجم علماء القطیف و الاحساء و البحرین، ص ۱۰۸
- ↑ انوار البدرین فی تراجم علماء القطیف و الاحساء و البحرین، ص۱۱۳
- ↑ انوار البدرین فی تراجم علماء القطیف و الاحساء و البحرین، ص ۱۱۵
- ↑ انوار البدرین فی تراجم علماء القطیف و الاحساء و البحرین، ص ۱۲۷
- ↑ انوار البدرین فی تراجم علماء القطیف و الاحساء و البحرین، ص ۱۴۳
- ↑ انوار البدرین فی تراجم علماء القطیف و الاحساء و البحرین، ص ۱۵۸
- ↑ جغرافیای سیاسی شیعیان منطقه خلیج فارس، ص۱۴۰
- ↑ شیعیان عرب، مسلمانان فراموش شده، ص۲۴۹
- ↑ جمعیة الوفاق الوطنی الإسلامیة
- ↑ جمعیة التوعیة الإسلامیة
- ↑ التیارات السیاسیه
- ↑ جنبش‌های سیاسی ـ اجتماعی بحرین، ص۶۹-۷۰
- ↑ دور الحرکة الاسلامیة فی إنتفاضة ۱۴ فبرایر
- ↑ نگاهی گذرا به احزاب سیاسی بحرین
- ↑ شیعیان عرب، مسلمانان فراموش شده، ص۳۰۶
- ↑ شیعیان عرب، مسلمانان فراموش شده، ص۷۶
- ↑ جمعیه العمل الاسلامی
- ↑ دور الحرکة الاسلامیة فی إنتفاضة ۱۴ فبرایر
- ↑ البحرین تحل جمعیة العمل الإسلامی
- ↑ نِضالٌ یطول - العلامة المجاهد الشیخ محمد علی المحفوظ
- ↑ جمعیه الاخاء الوطنی
- ↑ جمعیه الاخاء الوطنی
- ↑ پاکسازی شیعیان از نهادهای دولتی بحرین
- ↑ اخراج کادر پزشکی بحرینی و جایگزینی اردنی ها
- ↑ النظام الخلیفی مارس التعذیب الممنهج لعقود
- ↑ شیعیان عرب، مسلمانان فراموش شده، ص۲۷۳
- ↑ ناگفته هایی از زندان‌های بحرین
- ↑ صحف سودانیة تنشر طلب البحرین ۵ آلاف سودانی للعمل ضمن الأجهزة الأمنیة
- ↑ فعالیت ده هزار پاکستانی در نهادهای امنیتی بحرین
- ↑ ساواکی‌های شاه این بار سر از بحرین در آوردند
- ↑ شیعیان عرب، مسلمانان فراموش شده، ص۲۷۴
- ↑ سال تحصیلی جدید در بحرین چگونه آغاز شد
- ↑ الحاله الحقوقیه فی البحرین
- ↑ مکتب سماحه الشیخ عبدالامیر الجمری
- ↑ شیخ عبدالامیر الجمری روح انقلاب را در کالبد ملت دمید
- ↑ مکتب البیان للمراجعات الدینیه سماحه العلامه شیخ عیسی احمد قاسم
- ↑ لقبی که رهبر انقلاب به شیخ عیسی قاسم دادند
- ↑ حمله نیروهای آل خلیفه به منزل شیخ عیسی قاسم
- ↑ از مسیح بحرین تجلیل شد
- ↑ پایگاه خبری جامعه المصطفی
- ↑ خبرگزاری فارس
- ↑ خبرگزاری مهر
- ↑ تابناک
- ↑ «سفر آیت الله عیسی قاسم به شهر مقدس قم»، خبرگزاری تسنیم.
- ↑ حوزه الهدی للدراسات الاسلامیه
- ↑ واکنش جمعیت علمای جبل عامل لبنان به اخراج عالم بحرینی
- ↑ ورود نماینده آیت‌الله سیستانی به بیروت
- ↑ المجلس الاسلامی العلمایی
- ↑ حکم قضائی بحل المجلس العلمائی وتصفیته
- ↑ مجلس علمای شیعه در بحرین منحل شد
- ↑ موقع سماحه الشیخ محسن آل عصفور
یادداشت
- ↑ شیخ عیسی قاسم، در ۳۱ خرداد ۱۳۹۵ از کسانی است که از او سلب تابعیت کرده است. https://www.farsnews.ir/news/13961109000573/حكم-سلب-تابعیت-آیت‌الله-عیسی-قاسم-تأیید-شد
منابع
- اسد الغابه
- اطلس شیعه، رسول جعفریان، تهران، سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح، ۱۳۸۷
- الاصابه
- الامالی
- البدایه و النهایه
- الخصال
- الذریعه الی تصانیف الشیعه
- انساب الاشراف
- انوار البدرین فی تراجم علماء القطیف و الاحساء و البحرین، علی بن الشیخ حسن البلادی البحرانی، بیروت، دار المرتضی، ۱۹۹۱ م.
- ایران در زمان نادرشاه
- بحرین، گردآوری و تنظیم: معصومه سیف افجه‌ای، دفتر مطالعات سیاسی و بین المللی، تهران، وزارت امور خارجه، موسسه چاپ و انتشارات، ۱۳۷۶.
- بررسی تاریخی، سیاسی و اجتماعی اسناد بندر عباس
- تاریخ ابن خلدون
- تاریخ اجتماعی ایران
- تاریخ برگزیده
- تاریخ حبیب السیر
- تاریخ مسقط و عمان، بحرین و قطر و روابط آنها با ایران، محمد علی خان سدید السلطنه، تهران، ۱۳۷۰.
- «https://www.tasnimnews.com/fa/news/1397/12/04/1954217/ »، سفر آیت الله عیسی قاسم به شهر مقدس قم، تاریخ درج مطلب: ۰۴ اسفند ۱۳۹۷، تاریخ بازدید: ۲۴ مرداد ۱۴۰۳ش.
- شیعیان عرب مسلمانان فراموش شده
- طبقات قرن
- علل خیزش شیعیان حاشیه جنوبی خلیج فارس، مرتضی کاظمی دینان، قم، موسسه شیعه شناسی، ۱۳۸۸.
- فارسنامه ناصری
- حموی، یاقوت، معجم البلدان، بیروت، دار صادر، ۱۹۹۵م.
تشیع در آسیا | ||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| آسیای غربی |
|  | ||||||
| آسیای مرکزی |
| |||||||
| آسیای جنوبی |
| |||||||
| آسیای شرقی |
| |||||||
| آسیای جنوب شرقی |
| |||||||
نقشه جهان عرب | |
|---|---|
