| مرگ | |
|---|---|
| احتضار • عزرائیل • غسل میت • کفن • نماز میت • تدفین • شهادت | |
| برزخ | |
| شب اول قبر • سؤال قبر • نکیر و منکر • حیات برزخی • بدن برزخی | |
| قیامت | |
| اسرافیل • معاد جسمانی • نفخ صور • نامه اعمال • صراط • صحرای محشر • اصحاب یمین • اصحاب شمال | |
| بهشت | |
| درهای بهشت • حور العین • غلمان • رضوان • نعمت‌های بهشت | |
| جهنم | |
| درهای جهنم • درکات جهنم • زقوم • اسفل سافلین • هاویه • جحیم • غساق | |
| مفاهیم وابسته | |
| شفاعت • تجسم اعمال • رقیب و عتید • تناسخ • رجعت • روح • باقیات صالحات | |
نماز لَیلَةُ الدّفن یا نماز شب اول قبر، از نمازهای مستحبی که در شب اول قبر برای میت خوانده و به او هدیه می‌شود. این نماز، نماز هدیه و نماز وحشت نیز نامیده می‌شود. برای این نماز دو رکعتی، سه صورت نقل شده که براساس نقل مشهور، در رکعت اول بعد از سوره حمد، یک مرتبه آیة الکرسی و در رکعت دوم پس از حمد، ده مرتبه سوره قدر خوانده می‌شود و سپس ثواب آن به میت هدیه می‌شود. نماز لیلة الدفن را در هر زمان از شب اول قبر (از اول شب تا صبح) می‌توان خواند؛ اما بهترین وقت آن بعد از نماز عشا است.
نامها
نام‌های این نماز، نماز هدیه (صلاة الهدیه)[۱] و نماز شب دفن (صلاة لیلة الدفن)[۲] و نماز وحشت (صلاة الوحشة)[۳] است. به این سبب نماز وحشت نامیده شده که فردی که از دنیا رفته هنوز با عالم قبر اُنس ندارد و در خود احساس ترس و وحشت دارد و این نماز با فضل الهی وحشت را از او دور می‌کند. پس در واقع نماز رفع وحشت است نه نماز وحشت.[۴]
چگونگی ادای نماز
براساس روایات، سه شیوه برای نماز لیلة الدفن نقل شده است.[۵]
- صورت اول: بنابر این صورت که مشهور است،[۶] در رکعت اول بعد از سوره حمد، یک مرتبه آیة الکرسی[یادداشت ۱] و در رکعت دوم بعد از حمد، ده مرتبه سوره قدر خوانده شود و بعد از سلام نماز بگوید: «اَللّهُمَّ صَلِّ عَلی مُحمدٍ وَ آلِ مُحمدٍ وَ ابْعَثْ ثَوابَها اِلی قَبرِ فلان بن فلان». (به جای فلان بن فلان، نام میت و پدرش را ببرد)[۷]
- صورت دوم: در رکعت اول یک مرتبه حمد و دو مرتبه سوره توحید (قل هو اللَّه) و در رکعت دوم یک مرتبه سوره حمد و ده مرتبه سوره تکاثر را خوانده و بعد از سلام نماز بگوید: «اَللّهُمَّ صَلِّ عَلی مُحمّدٍ وَ آلِ مُحمّدٍ وَ ابْعَثْ ثَوابَها اِلی قَبرِ فلان بن فلان (به جای فلان بن فلان، نام میت و پدرش را بگوید)»[۸]
- صورت سوم: در رکعت اول، بعد از حمد، دو مرتبه سوره توحید و یک مرتبه آیة الکرسی و در رکعت دوم، پس از حمد، ده مرتبه سوره تکاثر خوانده شود.[۹]
احکام
- اگر نماز لیلة الدفن به دو صورت نخست خوانده شود، بهتر است.[۱۰]
- نماز وحشت را در هر موقع از شب اول قبر (از اول شب تا صبح) می‌شود خواند، ولی بهتر است در اول شب بعداز نماز عشا خوانده شود.[۱۱]
- اگر بخواهند میت را به شهر دوری ببرند، یا به جهت دیگر دفن او تأخیر بیفتد، باید نماز وحشت را تا شب اول قبر او تأخیر بیندازند.[۱۲]
- می‌شود یک نفر چند مرتبه این نماز را به قصد اهداء ثواب به جا آورد.[۱۳]
- هرگاه شخص نماز وحشت را سهواً به غیر کیفیتی که ذکر شد به جا آورد باید اعاده کند؛ اگر چه یک آیه از سوره قدر یا یک آیه از آیةالکرسی را فراموش کرده بود بخواند.[۱۴]
- اجیر کردن و اجرت گرفتن برای خواندن نماز وحشت جایز است و احتیاط آن است که به عنوان بخشش و احسان به نمازگزار بذل نمایند و او هم نمازش را بدون در نظر گرفتن وجه مالی بخواند.[۱۵]
ثواب خواندن این نماز
پیامبر(ص) درباره ثواب خواندن این نماز فرمود:
- «بر میت ساعتی سخت‌تر از شب اول قبر نمی‌گذرد. پس بر مردگان خود رحم کنید و برایشان صدقه دهید و اگر نتوانستید، دو رکعت نماز برای شخص درگذشته بخوانید. پس همان لحظه حق تعالی هزار فرشته به سوی قبر او می‌فرستد که با هر فرشته جامه‌ای و حلّه‌ای است، و تنگی قبر او را تا روز نفخ صور وسعت می‌دهد و به نمازگزار به عدد آنچه آفتاب بر آن طلوع می‌کند، حسنه عطا می‌کند و او را چهل درجه بالا می‌برد.»[یادداشت ۲]
عامل کاهش فشار قبر
محدث نوری در کتاب دارالسلام نقل می‌کند که استادش ملا فتحعلی سلطان‌آبادی عادت داشت که هرگاه فردی از دوستان خاندان اهل‌بیت از دنیا می‌رفت و او خبردار می‌شد، دو رکعت نماز شب دفن (نماز وحشت) برایش می‌خواند؛ خواه او را می‌شناخت یا نمی‌شناخت. هیچ‌کس از این عادت ملا فتحعلی آگاه نبود، تا روزی یکی از دوستان، در راهی او را ملاقات کرد و گفت: دیشب فلان شخص که به تازگی از دنیا رفته را در عالم خواب دیدم و از چگونگی حال او بعد از مرگش پرسیدم. او گفت: من بعد از مرگ در تنگنای سختی قرار گرفتم و هنگام حسابرسی، مرا به‌سوی عذاب بردند؛ تا اینکه فلانی (نام شما را برد) دو رکعت نماز برای من خواند؛ همان دو رکعت، مرا از عذاب نجات داد. خدا پدرش را رحمت کند که به من چنین احسانی نمود. آنگاه آن شخص، از سلطان‌آبادی پرسید، آن دو رکعت نماز، چه نمازی بود؟ و او طریقه خود را در مورد خواندن نماز شب دفن (نماز وحشت) برای او بیان کرد.[۱۶]
جستارهای وابسته
پانویس
- ↑ شیخ حرّ عاملی، وسائل الشیعه، ۱۴۰۹ق، ج۷، ص۱۶۸.
- ↑ یزدی، العروه الوثقی (المحشی)، ۱۴۱۹ق، ج۳، ص۴۰۱.
- ↑ امام خمینی، تحریر الوسیلة، دارالعلم، ج۱، ص۹۶.
- ↑ نماز وحشت چگونه خوانده می‌شود؟ آیا خواندن نماز وحشت یک نفر برای میت کافی است؟، اسلام کوئست.
- ↑ میرزای قمی، جامع الشتات، ۱۴۱۳ق، ج۱، ص۶۲؛ آملی، مصباح الهدی، ۱۳۸۰ق، ج۶، ص۵۰۰ و۵۰۱.
- ↑ میرزای قمی، جامع الشتات، ۱۴۱۳ق، ج۱، ص۶۲.
- ↑ نگاه کنید به: یزدی، العروه الوثقی (المحشی)، ۱۴۱۹ق، ج۳، ص۴۰۱؛ میرزای قمی، جامع الشتات، ۱۴۱۳ق، ج۱، ص۶۲؛ آملی، مصباح الهدی، ۱۳۸۰ق، ج۶، ص۵۰۰؛ امام خمینی، تحریر الوسیلة، دارالعلم، ج۱، ص۹۷.
- ↑ نگاه کنید به: میرزای قمی، جامع الشتات، ۱۴۱۳ق، ج۱، ص۶۲؛ آملی، مصباح الهدی، ۱۳۸۰ق، ج۶، ص۵۰۱؛ امام خمینی، تحریر الوسیلة، دارالعلم، ج۱، ص۹۶.
- ↑ میرزای قمی، جامع الشتات، ۱۴۱۳ق، ج۱، ص۶۲؛ آملی، مصباح الهدی، ۱۳۸۰ق، ج۶، ص۵۰۱.
- ↑ آملی، مصباح الهدی، ۱۳۸۰ق، ج۶، ص۵۰۱؛ امام خمینی، تحریر الوسیلة، دارالعلم، ج۱، ص۹۷.
- ↑ امام خمینی، توضیح المسائل، ۱۳۸۷ش، ص۱۰۰، مسئله ۶۳۹.
- ↑ امام خمینی، توضیح المسائل، ۱۳۸۷ش، ص۱۰۰، مسئله ۶۴۰.
- ↑ قمی، الغایة القصوی، ۱۴۲۳ق، ج۱، ص۲۶۲.
- ↑ قمی، الغایة القصوی، ۱۴۲۳ق، ج۱، ص۲۶۲.
- ↑ امام خمینی، تحریر الوسیلة، دارالعلم، ج۱، ص۹۷.
- ↑ نوری، دارالسلام، ج۲، ص۳۴۸.
یادداشت
- ↑ از دیدگاه برخی فقها آیة الکرسی تا «هم فیها خالدون» خوانده شود؛( یزدی، العروه الوثقی (المحشی)، ۱۴۱۹ق، ج۳، ص۴۰۱؛ امام خمینی، تحریر الوسیلة، دارالعلم، ج۱، ص۹۷) ولی از نظر بعضی از فقها تا «و هو العلی العظیم» کفایت می‌کند.(یزدی، العروه الوثقی (المحشی)، ۱۴۱۹ق، ج۳، ص۴۰۱(حاشیه حکیم)؛ گلپایگانی، مجمع المسائل، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۱۹۰)
- ↑ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص: لایأْتِی عَلَی الْمَیتِ سَاعَةٌ أَشَدُّ مِنْ أَوَّلِ لَیلَةٍ فَارْحَمُوا مَوْتَاكُمْ بِالصَّدَقَةِ فَإِنْ لَمْ تَجِدُوا فَلْیصَلِّ أَحَدُكُمْ رَکْعَتَینِ یقْرَأُ فِی الْأُولَی بِفَاتِحَةِ الْكِتَابِ مَرَّةً وَ قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ مَرَّتَینِ وَ فِی الثَّانِیةِ فَاتِحَةَ الْكِتَابِ مَرَّةً وَ أَلْهَاكُمُ التَّكَاثُرُ عَشْرَ مَرَّاتٍ وَ یسَلِّمُ وَ یقُولُ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ ابْعَثْ ثَوَابَهَا إِلَی قَبْرِ ذَلِكَ الْمَیتِ فُلَانِ بْنِ فُلَانٍ فَیبْعَثُ اللَّهُ مِنْ سَاعَتِهِ أَلْفَ مَلَکٍ إِلَی قَبْرِهِ مَعَ كُلِّ مَلَکٍ ثَوْبٌ وَ حُلَّةٌ وَ یوَسَّعُ قَبْرُهُ مِنَ الضِّیقِ إِلَی یوْمِ ینْفَخُ فِی الصُّورِ وَ یعْطَی الْمُصَلِّی بِعَدَدِ مَا طَلَعَتْ عَلَیهِ الشَّمْسُ حَسَنَاتٍ وَ تُرْفَعُ لَهُ أَرْبَعُونَ دَرَجَةً. نوری، مستدرک الوسائل، ۱۴۰۸ق، ج۲، ص۱۱۳.
منابع
- آملی، میرزامحمدتقی، مصباح الهدی فی شرح العروة الوثقی، تهران، نشر مؤلف، چاپ اول، ۱۳۸۰ق.
- امام خمینی، سید روح‌الله، تحریر الوسیلة، قم، مؤسسه مطبوعات دارالعلم، چاپ اول، بی‌تا.
- امام خمینی، سید روح‌الله، توضیح المسائل حضرت امام خمینی، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۷ش.
- شیخ حرّ عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعة، قم، مؤسسه آل البیت(ع)، ۱۴۰۹ق.
- گلپایگانی، سید محمدرضا، مجمع المسائل، قم،دار القرآن الکریم، ۱۴۰۹ق.
- قمی، شیخ عباس، الغایه القصوی فی ترجمه العروه الوثقی، قم، صبح پیروزی، ۱۴۲۳ق.
- میرزای قمی، ابوالقاسم بن محمدحسن، جامع الشتات فی اجوبة السؤالات، تصحیح رضوی مرتضوی، تهران، مؤسسه کیهان، چاپ اول، ۱۴۱۳ق.
- نوری، میرزا حسین، دارالسلام فی ما یتعلق بالرویا و المنام، بیروت، دارالبلاغه، ۱۴۱۲ق.
- نوری، میراز حسین، مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، بیروت، مؤسسة آل البیت لإحیاء التراث، چاپ دوم، ۱۴۰۸ق.
- یزدی، سید محمد کاظم طباطبایی، العروه الوثقی فیما تم به البلوی (المحشی)، قم، جامعه مدرسین، ۱۴۱۹ق.
- نماز وحشت چگونه خوانده می‌شود؟ آیا خواندن نماز وحشت یک نفر برای میت کافی است؟، اسلام کوئست.