هاویه
| مرگ | |
|---|---|
| احتضار • عزرائیل • غسل میت • کفن • نماز میت • تدفین • شهادت | |
| برزخ | |
| شب اول قبر • سؤال قبر • نکیر و منکر • حیات برزخی • بدن برزخی | |
| قیامت | |
| اسرافیل • معاد جسمانی • نفخ صور • نامه اعمال • صراط • صحرای محشر • اصحاب یمین • اصحاب شمال | |
| بهشت | |
| درهای بهشت • حور العین • غلمان • رضوان • نعمت‌های بهشت | |
| جهنم | |
| درهای جهنم • درکات جهنم • زقوم • اسفل سافلین • هاویه • جحیم • غساق | |
| مفاهیم وابسته | |
| شفاعت • تجسم اعمال • رقیب و عتید • تناسخ • رجعت • روح • باقیات صالحات | |
هاوِیه از نام‌های جهنم که در قرآن آمده است. بنابر روایتی، هاویه پایین‌ترین طبقه جهنم و بنابر نقلی دیگر، مکانِ منکرانِ ولایت امام علی(ع) است.
مفهوم‌شناسی
هاویه در لغت به معنای افتادن و سقوط کردن است و به این دلیل که کافران و مجرمان در جهنم سقوط می‌کنند، به آن هاویه می‌گویند.[۱]
در قرآن
هاویه یک بار در سوره قارعه آمده است: (وَ أَمَّا مَنْ خَفَّتْ مَوَازِینُهُ ـ فَأُمُّهُ هَاوِیةٌ ـ وَمَا أَدْرَاک مَا هِیهْ ـ نَارٌ حَامِیةٌ) «اما آن کس که ترازوهای (عمل) او سبک است پناهگاهش هاویه است. و تو چه می‌دانی هاویه چیست؟ آتشی است داغ و سوزان».[۲] برخی از مفسران واژه «اُمّ» را در این آیه، به معنای جایگاه، تفسیر کرده‌اند و گفته‌اند همان‌گونه که مادر فرزند خویش را در آغوش می‌کشد دوزخ نیز افراد را در آغوش می‌گیرد. اگر هاويه را مادر دوزخيان خوانده از اين جهت است كه مادر، پناهگاه فرزند و مرجع او است، به هر طرف كه برود دوباره به دامن مادر بر مى‌گردد، جهنم هم براى دوزخيان چنين مرجع و سرانجامى است.[۳] اما برخی دیگر «اُم» را در این آیه، به «مغز سر» تفسیر کرده‌اند، و می‌گویند «هاویه» توصیفی است برای دوزخیان زیرا با سر در آن سقوط می‌کنند.[۴]سید محمدحسین طباطبایی نویسنده المیزان وجه نامگذاری به هاویه را به جهت سقوط دوزخیان در آن دانسته و اسفل‌السافیلن را براساس آیه ۶ سوره تین ثُمَّ رَدَدْناهُ أَسْفَلَ سافِلِينَ محلی دانسته که در آن سقوط می‌کنند. [۵]
در حدیث
در حدیثی امام علی(ع) هاویه را طبقه اول از هفت طبقه جهنم نام می‌برد.[۶] در برخی روایات هاویه بالاترین طبقات هفت‌گانه جهنم و دربرخی دیگر پایین ترین آنها دانسته شده است. [۷][یادداشت ۱]ولی در بعضی از روایات هاویه به عنوان یکی از درهای جهنم ذکر شده است.[۸] سید محمدحسین طباطبائی، نویسنده تفسیر المیزاندر تفسیر آیه ۴۴ سوره حجر (لِكُلِّ بَابٍ مِنْهُمْ جُزْءٌ مَقْسُومٌ) معتقد است که درهای جهنم همان طبقات جهنم است.[۹]
بنابر روایتی حضرت عیسی(ع) از کنار شهری عبور کرد. دید تمام اهل آن مرده و بدن‌هایشان به روی زمین افتاده است. به درخواست یکی از حواریون فردی را زنده کرد و پرسید: عاقبت شما به کجا انجامید؟ گفت: شب را در خوشی و خرّمی بودیم اما صبحگاهان در هاویه جهنم قرار گرفتیم. حضرت عیسی پرسید: هاویه چیست؟ گفت: سجین است. سؤال کرد: سجین چیست؟ جواب داد: کوه‌هایی از سنگ است که مبدل به آتش می‌شود و بر ما افروخته می‌گردد.[۱۰]
امام جعفر صادق(ع) فرمود: منکر ولایت امام علی(ع) پناهگاهش هاویه است.[۱۱]
جستارهای وابسته
پانویس
- ↑ ابن فارس، معجم مقاییس اللغة، ۱۴۰۴ق، ج۲، ص۷۸.
- ↑ سوره قارعه، آیات ۸-۱۱.
- ↑ طباطبائی، المیزان، ۱۳۹۴ق، ج۲۰، ص۳۴۹.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۳ش، ج۲۷، ص۲۶۷.
- ↑ طباطبایی، المیزان، منشورات اسماعيليان، ج۲۰، ص۳۴۹.
- ↑ طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج ۶، ص۵۱۹.
- ↑ مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۸، ص۲۴۶.
- ↑ حویزی، نورالثقلین، ۱۴۱۵ق، ج۳، ص۱۸؛ مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۴ق، ج۸، ص۲۴۶و ۲۸۵.
- ↑ طباطبایی، المیزان، منشورات اسماعيليان، ج۱۲، ص۱۷۰.
- ↑ کلینی، کافی، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۳۱۹.
- ↑ ابن شهر آشوب، مناقب، ۱۴۳۰ق، ج۲، ص۱۵۱.
یادداشت
- ↑ به ترتیب طبقات از پایین به بالا عبارتند از: جهنم، لَظی، حُطَمه، سَقَر، جَحیم، سَعیر و بالای همه هاویه؛ و نیز در روایت کلبی بالاترین طبقه جهنم و پایین‌ترینش هاویه دانسته شده است. بحارالانوار، ج۸، ص۲۴۶
منابع
- قرآن کریم.
- ابن‌شهرآشوب، رشید الدین محمد بن علی، مناقب آل ابی‌طالب، قم، جامعه مدرسین، ۱۴۳۰ق.
- ابن‌فارس، احمد بن فارس، معجم مقاییس اللغة، قم، مکتب الاعلام الاسلامی، ۱۴۰۴ق
- طباطبایی، سید محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت، مؤسسة الاعلمی، ۱۳۹۴ق.
- طباطبایی، سید محمدحسین، المیزان، منشورات اسماعیلیان، بی‌تا، بی‌جا.
- طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تهران، ناصر خسرو، چاپ سوم، ۱۳۷۲ش.
- حویزی، عبد علی، نورالثقلین، قم، مطبعة العلمیة، چاپ دوم، بی‌تا.
- کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تهران، دارالکتب الاسلامیة، ۱۴۰۷ق.
- مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، بیروت، موسسة الوفاء، ۱۴۰۴ق.
- مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دار الکتب الاسلامیة، ۱۳۷۳ش.