| مرگ | |
|---|---|
| احتضار • عزرائیل • غسل میت • کفن • نماز میت • تدفین • شهادت | |
| برزخ | |
| شب اول قبر • سؤال قبر • نکیر و منکر • حیات برزخی • بدن برزخی | |
| قیامت | |
| اسرافیل • معاد جسمانی • نفخ صور • نامه اعمال • صراط • صحرای محشر • اصحاب یمین • اصحاب شمال | |
| بهشت | |
| درهای بهشت • حور العین • غلمان • رضوان • نعمت‌های بهشت | |
| جهنم | |
| درهای جهنم • درکات جهنم • زقوم • اسفل سافلین • هاویه • جحیم • غساق | |
| مفاهیم وابسته | |
| شفاعت • تجسم اعمال • رقیب و عتید • تناسخ • رجعت • روح • باقیات صالحات | |
درهای جهنّم از مفاهیم قرآنی است که بعضی مفسران آن را به طبقات جهنم تفسیر کرده‌اند. جهنم بر اساس آیه ۴۴ سوره حجر، هفت دَر دارد. برخی از محققان، درهای اصلی جهنم را هفت دَر دانسته و معتقدند درهای فرعی دیگری برای آن وجود دارد. اختصاص‌داشتن هر یک از درها برای گروه‌های خاصی از اهل جهنم، مکتوب‌بودن برخی از توصیه‌های اخلاقی بر درها و بسته‌بودن آنها در ماه رمضان از جمله خصوصیاتی است که در روایات برای درهای جهنم ذکر شده است.
جایگاه
در آیات متعددی از قرآن از درهایی برای جهنم خبر داده شده است.[۱] برخی از مفسران مانند علامه طباطبایی، مؤلف تفسیر المیزان و محمد صادقی تهرانی نویسنده تفسیر الفرقان، درهای جهنم را به طبقات جهنم تفسیر کرده‌اند که دوزخیان از جهت شدت کیفر و مجازات در طبقه‌ای از آن قرار می‌گیرند که نوع و شدت عذابشان تفاوت دارد.[۲] در روایتی از امام باقر(ع) نیز هفت در جهنم، به طبقات آن تفسیر شده است.[۳] با این حال، ناصر مکارم شیرازی نویسنده تفسیر نمونه، بر این باور است که درهای جهنم در واقع همان گناهانی است که اشخاص را به جهنم می‌کشاند.[۴] ملا صدرا بنیان‌گذار مکتب فلسفی حکمت متعالیه، درباره درهای هفتگانه دوزخ، چند دیدگاه را نقل کرده از جمله اینکه از برخی نقل کرده که درهای جهنم همان حواس هفتگانه هستند که عبارتند از: شنوایی، بینایی، بویایی، چشایی،لامسه( بساوایی)، خیال و فکر. و از بر خی دیگر نقل کرده که در های جهنم همان اخلاق مذموم و ناپسند است مثل: نفاق، کبر، حسد، حرص، بلند آرزویی و بخل و... که بدون شک این صفات اخلاقی مذموم سبب دوزخی‌شدن انسان‌هاست.[یادداشت ۱] وی هم چنان در توجیه این که درهای بهشت هشت تا و درهای جهنم هفت تاست گفته که درهای جهنم به‌اندازه اعضای هفتگانه ای است که آدمی با آن تکالیفش را انجام می‌دهد و درهای بهشت نیز همین تعداد است به اضافه درِ قلب (باب القلب) که این در بر دوزخیان بسته است وبه همین جهت آتش دوزخ ورود به قلب نمی کند زیرا درِقلب بر آتش دوزخ بسته است و این آتش از درون بر آن نفوذ می کند و به تعبیر قرآن اطلاع می‌بابد چنان چه در آیه ۷ سوره همزه گفته است الَّتِي تَطَّلِعُ عَلَى الْأَفْئِدَةِ[آتشى] كه به دل‌ها مى‌رسد.[۵]
تعداد و نام‌ها
بر اساس آیه ۴۴ سوره حجر، جهنم هفت در دارد.[۶] در برخی روایات، نام این هفت در، چنین ذکر شده است: جحیم، لَظیٰ، سَقَر، حُطَمه، هاویه، سَعیر، جهنم؛ همچنین در این احادیث، تفاوت طبقات و ویژگی‌های آن بیان شده است.[۷] با این حال طبق احتمالی که مکارم شیرازی مطرح کرده، عدد هفت در این آیه برای بیان تعداد درهای جهنم نیست، بلکه بر زیاد بودن تعداد درهای جهنم دلالت دارد.[۸] سید کمال حیدری نیز احتمال داده که علاوه بر درهای اصلی، درهای فرعی دیگری نیز برای جهنم وجود داشته باشد.[۹]در روایات چیزهایی به عنوان درهای جهنم معرفی شده‌اند؛ به‌عنوان نمونه پیامبر(ص) در روایتی فَلَق را به عنوان دری از درهای جهنم معرفی کرده که وقتى باز شود جهنم افروخته گردد.[۱۰] [یادداشت ۲]
خصوصیات و ویژگی‌ها
در احادیث، خصوصیت‌ها و ویژگی‌هایی برای درهای جهنم ذکر شده است که از جمله آنها می‌توان به موارد ذیل اشاره کرد:
- اختصاص‌داشتن هر یک از درهای جهنم به گروه‌ها و افراد خاص مانند کفار، مشرکان، بنی‌امیّه و دشمنان اهل بیت(ع)؛[۱۱]
- مکتوب‌بودن بعضی از توصیه‌های اخلاقی (مانند حرام بودن جهنم بر شب‌زنده‌داران و صدقهدهندگان) بر درهای جهنم؛[۱۲]
- بسته‌بودن درهای جهنم در ماه رمضان؛[۱۳]
- بسته‌شدن همه درهای جهنم برای کسی که هفت روز از ماه رجب را روزه بگیرد؛[۱۴]
همچنین مطابق روایتی از پیامبر(ص) کلید‌های بهشت و جهنم در اختیار امام علی(ع) است.[۱۵]
تک‌نگاری‌ها
کتاب درهای جهنم را ببندید به قلم محمد وانقی در موضوع درهای جهنم نوشته شده است.[۱۶] انتشارات آرمان رشد این اثر را در سال ۱۴۰۱ش در ۲۶۴ صفحه منتشر کرده است.[۱۷]
جستارهای وابسته
پانویس
- ↑ سوره نحل، آیه ۲۹؛ سوره زمر، آیه ۷۱ و ۷۲؛ سوره غافر، آیه ۷۶.
- ↑ طباطبایی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۱۲، ص۱۷۰؛ صادقی تهرانی، الفرقان، ۱۳۶۵ش، ج۱۶، ص۱۹۸.
- ↑ قمی، تفسیر القمی، ۱۳۶۳ش، ج۱، ص۳۷۶.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۱۱، ص۷۷.
- ↑ صدرالدین شیرازی، مفاتیح الغیب، ۱۳۶۳ش، ص۶۶۸-۶۷۱.
- ↑ سوره حجر، آیه ۴۴
- ↑ قمی، تفسیر القمی، ۱۳۶۳ش، ج۱، ص۳۷۶؛ طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۶، ص۵۱۹.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۱۱، ص۷۷.
- ↑ الحیدری، المعاد، ۱۴۴۰ق، ج۶، ص۷۴-۷۵.
- ↑ سیوطی، جلال الدین، الدر المنثور، ج۸، ص۶۸۸.
- ↑ عیاشی، تفسیر عیاشی، ۱۳۸۰ق، ج۲، ص۲۴۳؛ شیخ صدوق، الخصال، ۱۳۶۳ش، ج۲، ص۳۶۱.
- ↑ ابن‌شاذان قمی، الروضة فی فضائل امیرالمؤمنین(ع)، ۱۴۲۳ق، ص۱۷۵-۱۷۷.
- ↑ کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۴، ص۶۷.
- ↑ شیخ طوسی، مصباح المتهجد، ۱۴۱۱ق، ج۲، ص۷۹۷.
- ↑ قمی، تفسیر قمی، ۱۴۰۴ق، ج۲، ص۳۲۶.
- ↑ وانقی، درهای جهنم را ببندید، ۱۴۰۱ش.
- ↑ وانقی، درهای جهنم را ببندید، ۱۴۰۱ش.
یادداشت
منابع
- ابن‌شاذان قمی، فضل، الروضة فی فضائل امیرالمؤمنین علی بن ابی‌طالب(ع)، قم، مکتبة الأمین، ۱۴۲۳ق.
- الحیدری، سید کمال، المعاد، کاظمین، مؤسسة الامام الجواد(ع)، ۱۴۴۰ق.
- سیوطی، الدر المنثور، بیروت، دارالفکر، [بی تا].
- شیخ صدوق، الخصال، قم، دفتر انتشارات اسلامی، ۱۳۶۳ش.
- شیخ طوسی، محمد بن حسن، مصباح المتهجد و سلاح المتعبد، مؤسسة فقه الشیعة، ۱۴۱۱ق.
- صادقی تهرانی، محمد، الفرقان فی تفسیر القرآن بالقرآن و السنة، قم، انتشارات فرهنگ اسلامی، ۱۳۶۵ش.
- صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم، مفاتیح الغیب، تهران، انجمن اسلامی حکمت و فلسفه ایران، ۱۳۶۳ش.
- طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، دفتر انتشارات اسلامی، ۱۴۱۷ق.
- طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تهران، ناصر خسرو، ۱۳۷۳ش.
- عیاشی، تفسیر عیاشی، تهران، چاپ‌خانه علمیه، ۱۳۸۰ق.
- قمی، علی بن ابراهیم، تفسیر القمی، قم، دار الکتاب، ۱۳۶۳ش.
- کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تهران، دار الکتب الاسلامیة، ۱۴۰۷ق.
- مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دار الکتب الاسلامیة، ۱۳۷۴ش.
- وانقی، محمد، درهای جهنم را ببندید، تهران، آرمان رشد، ۱۴۰۱ش.