سلام (نماز)

این مقاله دربارهٔ سلام نماز است. برای آشنایی با سلام از آداب معاشرت مدخل سلام را ببینید.

سَلام، از واجبات نماز است که پس از تشهد آخر خوانده می‌شود. سلام‌های نماز شامل سه عبارت است که به ترتیب به پیامبر، خود نمازگزاران، و سپس به همه مؤمنان و ملائکه سلام می‌دهد. این سلام‌ها نمایانگر احترام و ارتباط نمازگزار با خدا و دیگران است.

امامان شیعه نیز درباره فلسفه سلام در پایان نماز توضیحاتی ارائه داده‌اند، به طوری که این عمل به معنای حلال کردن ارتباط با مخلوقین در پایان نماز نیز تلقی می‌شود. سلام اول و دوم مستحب هستند و نمازگزار می‌تواند تنها به سلام سوم اکتفا کند. در صورتی که سلام فراموش شود و نماز به هم نریزد، می‌تواند آن را به‌جا آورد و در این صورت نماز صحیح است.

تعریف

سلام در لغت به معنای سلامتی، امنیت و صلح است که در فارسی به درود ترجمه شده است.

فقیهان شیعه، سلام اصطلاحی را یکی از اجزا و واجبات نماز معرفی کرده‌اند که پس از تشهد رکعت آخر گفته می‌شود.

تفسیر روایی سلام

در روایت است که مردی از امیرمؤمنان(ع) پرسید: معنای "السلام علیکم..." چیست؟ امام فرمود:

«امامِ جماعت مترجم(منتقل کننده پیام) فرمایش خداست و در وقتی که خطاب به همگان می گوید:"السلام علیکم..." ، به معنای آن است که همگی از عذاب خدا در روز قیامت مصون هستید.»

همچنین در روایتی دیگر از امام صادق(ع) نقل شده است:

«معنای سلام در آخر هر نماز امان است، یعنی کسی که امر پروردگار متعال را به جا آورد و به سنت پیغمبر خدا به حال خضوع و خشوع عمل کند، پس او از بلای دنیا و از عذاب آخرت در امان می‌ماند.»

معنای سلام‌های نماز

حالت قرارگرفتن بدن در سلام نماز

سه سلام در آخر نماز خوانده می‌شود:

• «اَلسَّلامُ عَلَیک اَیُهَا النَّبِیُّ وَ رَحْمَةُ اللَّهِ وَ بَرَکاتُهُ»؛ یعنی سلام بر تو‌ای پیغمبر و رحمت و برکات خدا بر تو باد.
• «اَلسَّلامُ عَلَینا وَ عَلی عِبادِ اللَّهِ الصّالِحینَ»؛ یعنی سلام از خداوند عالم بر نمازگزاران و تمام بندگان خوب او.
• «اَلسَّلامُ عَلَیکمْ وَ رَحْمَةُ اللَّه وَ بَرَکاتُهُ»؛ یعنی سلام و رحمت و برکات خداوند بر شما مؤمنین باد.

مخاطب سلام‌های نماز

مخاطب سلام اول رسول خداست. مخاطب سلام دوم همه مؤمنین و بندگان صالح خدا هستند. مخاطب جمله سوم: «السّلام علیکم و رحمة الله برکاته» مبهم است امّا در روایات مصادیقی از این مخاطب را بیان کرده‌اند، از جمله گفته شده: این سلام‌ها خطاب به ملائکه موکل انسان هستند. در بعضی از روایات گفته شده که این سلام خطاب به تمام ملائکه و فرشتگان است و در بعضی آمده که این سلام‌ها به انبیاء الهی است. شاید هم بتوان گفت: بعد از آن که نمازگزار در سلام اول به رسول خدا سلام کرد و در سلام دوم به تمام نمازگزاران و بندگان شایسته اعم از انبیاء و مؤمنین و ملائکه سلام کرد در سلام سوم به صورت جمعی به همه آنها سلام می‌دهد و همه را مورد مخاطب خود قرار می‌دهد.

سلام در روایت معراج

در حدیث معراج خداوند به پیامبرش امر می‌کند ابتدا بر خودش و اهل بیتش صلوات بفرستد و پس از آن به فرشتگان و انبیاء و مرسلین که پشت سر ایشان صف کشیده بودند سلام و درود بفرستد، پیامبر فرمود: اَلسَّلامُ عَلَیکم و رَحمَةُ اللهِ وَ بَرَکاتُهُ.

چرایی سلام در پایان نماز

امام رضا(ع) در باره فلسفه اینکه چرا پایان نماز با ذکر سلام است و نه ذکری مانند حمد یا تسبیح فرمود: نمازگزار با شروع نماز وگفتن «اَللَّهُ أَكْبَرُ» صحبت با مخلوقین را بر خود حرام و رو به سوی خالق کرد، در پایان نماز اولین چیزی که گفته می‌شود«السَّلامُ عَلَيْكُم ورَحْمَةُ اللهِ وَبَرَكاتُهُ» است که با گفتنش آنچه را حرام کرده مجدداً حلال اعلان می‌کند: زیرا آغاز کلام با مخلوقین سلام است.

می‌توان گفت آخرین مرحله نماز، سلام و درود فرستادن بر پیامبر(ص)، بندگان صالح و همه نمازگزاران است. همان گونه که نماز معراج مؤمن دانسته شده و با گفتن "تکبیرة الاحرام " این معراج آغاز می‌شود، با گفتن "سلام " فرود آمده و به افراد صالح و نیکوکار سلام می‌دهد و این، علامت خروج از نماز است.

احکام سلام نماز

• سلام اول و دوم مستحب است. یعنی نمازگزار می‌تواند فقط سلام سوم را بگوید.
• اگر نمازگزار سلام را فراموش کرد و هنگامی یادش آمد که صورت نماز به هم نخورده و کاری هم که عمدی و سهوی آن نماز را باطل می‌کند، مثل پشت کردن به قبله، انجام نداده بود، باید سلام را بگوید و نمازش صحیح است.

پیوند به بیرون

• احکام سلام