عفریت
عِفْرِیت تعبیری قرآنی در مورد فردی از جنیان. این واژه در روایات برای اشاره به موجود شرّ و موذی استفاده شده است.
مفهوم‌شناسی
عفریت برگرفته از عفرة، به معنای فرد قوی که پشت حریف را به خاک می‌مالد. همچنین به زبردست، هوشمند و زیرک نیز معنا شده است.[۱] برخی دیگر آن را به موجود موذی و پست معنا کرده‌اند.[۲]
عفریت زمان سلیمان
در سوره نمل ضمن داستان حضرت سلیمان و ملکه سبا از عفریت سخن گفته شده است. در آیه ۳۹ این سوره، سلیمان از افرادش می‌خواهد تا قبل از رسیدن ملکه سبأ تخت پادشاهی او را به نزد سلیمان بیاورند. عفریتی از جنّ گفت قبل از این‌که سلیمان از جای خود برخیزد، تخت پادشاهی ملکه سبأ را به پیش او می‌آورد.[۳]
به گفته برخی از مفسران، جمله «إِنِّی عَلَیهِ لَقَوِی أَمِینٌ؛من نسبت به این امر، توانا و امانت‌دارم» که با تأکیدهای مختلفی همراه است، نشان می‌دهد که بیم خیانت در این عفریت می‌رفته، لذا در مقام دفاع از خود قول امانت و وفاداری داده است.[۴]
عفریت‌های دیگر
در حدیث لوح درباره قاتل امام رضا(ع) آمده او را عفریتی خودخواه و فرصت‌طلب خواهد کشت.[۵] در روایت دیگری امام باقر(ع) می‌فرماید: «در میان فرزندان ابلیس عفریت‌هایی هستند که لابه‌لای محمل‌ها و مرکب‌های مؤمنانِ مسافر می‌گردند تا مرکب‌ها را رم دهند، پس به آیة الکرسی آن‌ها را دفع کنید.»[۶]
پانویس
منابع
- ابن‌منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۴۱۱ق.
- راغب اصفهانی، حسین بن محمد، المفردات فی غریب القرآن، تحقیق صفوان عدنان الداودی، بیروت، دار القلم، ۱۴۱۲ق.
- صدوق، محمد بن علی، عیون أخبار الرضا، تهران، نشر جهان، ۱۳۷۸ش.
- طریحی، فخرالدین، مجمع البحرین، تهران، مرتضوی، ۱۳۷۵ش.
- قرشی، علی اکبر، قاموس قرآن، تهران، اسلامیه، ۱۳۶۷ش.
- مجلسی، محمدباقر، بحارالأنوار، تهران، دارالکتب الاسلامیة، ۱۳۹۰ق.
- مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دار الکتب الاسلامیة، ۱۳۷۳ش.