کُرسِی از مفاهیم قرآنی است که بنابر اعتقاد شیعه، منظور از آن علم، فرماندهی یا عظمت الهی است. ظاهرگرایان، کرسی را محل نشستن خداوند می‌دانند؛ اما اشاعره معتقدند باید به وجود داشتن کرسی ایمان داشت؛ اما درباره اینکه معنای آن چیست باید سکوت کرد.
مفهوم شناسی لغوی و قرآنی
کرسی در لغت به معنای «تخت کوتاه» است که پادشاهان بر روی آن می‌نشینند.[۱] گروهی کرسی را همان عرش الهی می‌دانند و گروهی دیگر معتقدند که با هم تفاوت دارند.[۲] این واژه دو بار در قرآن ذکر شده است.[۳] در آیه۳۴ سوره ص، در معنای لغوی خود به‌کار رفته و به کرسی (تخت) سلیمان(ع) اشاره دارد.[۴] در آیه ۲۵۵ سوره بقره، که آیة الکرسی نام دارد،[۵] آمده است که گستردگی کرسیِ الهی، آسمان‌ها و زمین را در بر گرفته است.[۶]
عظمت کرسی
بر پایه روایات، عظمت کرسی به اندازه‌ای است که آسمان‌ها در مقابل آن، مانند حلقه‌ای است که در بیابانی افتاده باشد.[۷] طبق حدیثی از امام صادق(ع): عرش و کرسی دو باب از بزرگترین ابواب غیب هستند.[۸] در روایتی از امام علی (ع) نیز آمده است که چهار فرشته به دستور خداوند، کرسی را حمل می‌کنند.[۹] کرسی گنجایش هر چیزی را دارد و خداوند تمام اشیاء را داخل کرسی خلق کرد، مگر عرش که بزرگتر از کرسی است.[۱۰]
دیدگاه‌ها درباره کرسی
واژه کرسی از مفاهیم متشابه قرآن است که دیدگاه‌های فراوانی پیرامون آن وجود دارد.[۱۱] از جمله:
تمثیلی بودن معنای کرسی
معتزله و گروهی از مفسران شیعه معتقدند: چیزی به نام کرسی در خارج وجود ندارد و کرسی کنایه از امور دیگری است؛[۱۲] اما در اینکه کنایه از چیست، دیدگاه‌های بسیاری است؛ عده‌ای کرسی را کنایه از علم فعلی خداوند می‌دانند.[۱۳] عده دیگری آن را کنایه از مقام فرماندهی، داوری و حاکمیت خداوند بر جهان هستی می‌دانند.[۱۴] گروهی دیگر می‌گویند: کرسی کنایه از دنیای مادی و عرش کنایه از جهان مافوق ماده است.[۱۵] همچنین در مواردی که عرش و کرسی به خداوند نسبت داده شده است، این دو واژه کنایه از عظمت، احاطه قدرت، سلطه و سلطنت الهی نیز دانسته شده است.[۱۶]
مادی و مکانی بودن کرسی
کسانی که معتقد به مکانی بودن کرسی هستند، نیز دیدگاه‌های گوناگونی دارند. حشویه و ظاهرگرایان، کرسی را محل نشستن خداوند می‌دانند.[۱۷] گروهی از فیلسوفان مسلمان با استناد به «هیئت بطلمیوسی» معتقد بودند کرسی همان فلک هشتم و محل استقرار ستارگان است.[۱۸] عده‌ای آن را جسم بزرگ کیهانی دانسته و عده اندکی نیز معتقدند: عرش و کرسی همان سیاره «زحل» و «مشتری» هستند.[۱۹]
نامعلوم بودن معنای کرسی
بر اساس دیدگاه اشاعره و اهل حدیث، مفاهیمی مانند عرش و کرسی از متشابهات قرآنی هستند که فقط خداوند معنای واقعی آنها را می‌داند. بنابراین تنها باید به آنها ایمان آورد و از تفکر درباره آنها پرهیز کرد.[۲۰]
جستارهای وابسته
مطالعه بیشتر
ر.ک. طباطبایی، محمدحسین، تفسیر المیزان، ذیل آیه ۲۵۵ سوره بقره.
پانویس
- ↑ مختاری، «عرش الهی، واگرایی و همگرایی آن با کرسی»، ص۴۹.
- ↑ معینی، دانشنامه قرآن، ص۱۸۷۱.
- ↑ معینی، دانشنامه قرآن، ص۱۸۷۱.
- ↑ وَ لَقَدْ فَتَنّا سُلَیْمانَ وَ أَلْقَیْنا عَلى کُرْسِیِّهِ جَسَداً: ما سلیمان را آزمودیم و بر تخت او جسدی افکندیم سپس او به درگاه خدا توبه کرد.
- ↑ خرمشاهی، قرآن‌پژوهی، ۱۳۷۲ش، ص۶۲۷.
- ↑ وَسِعَ کُرْسِیُّهُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ: کرسیِ او آسمان‌ها و زمین را در بر گرفته است.
- ↑ طباطبایی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۲، ص۳۳۶.
- ↑ رستمی و آل‌بویه، سیری در اسرار فرشتگان، ۱۳۹۳ش، ص۲۰۴.
- ↑ طباطبایی، المیزان، ۱۴۱۷ش، ج۲، ص۳۴۱.
- ↑ بیات مختاری، «عرش خدا و تفاوت آن با کرسی»، ص۷۱.
- ↑ بیات مختاری، «عرش خدا و تفاوت آن با کرسی»، ص۷۱.
- ↑ «آیات عرش و کرسی» در فرهنگ نامه علوم قرآن، ص۹۱.
- ↑ طالقانی، پرتوی از قرآن، ج۲، ص۲۰۵.
- ↑ معرفت، التمهید، ۱۴۱۶ق، ج۳، ص۱۲۵.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۶۹ش، ج ۲۰، ص۳۸.
- ↑ «آیات عرش و کرسی» در فرهنگ نامه علوم قرآن، ص۹۲.
- ↑ «آیات عرش و کرسی» در فرهنگ نامه علوم قرآن، ص۹۲.
- ↑ «تفسیر قرآن مجید، سوره رعد آیه ۲»، ص۸.
- ↑ مختاری، «عرش الهی، واگرایی و همگرایی آن با کرسی»، ص۵۴.
- ↑ بیات مختاری، «عرش خدا و تفاوت آن با کرسی»، ص۷۱.
منابع
- «آیات عرش و کرسی» در فرهنگ نامه علوم قرآن، قم، انتشارات بوستان کتاب، ۱۳۹۴ش.
- بیات مختاری، ماشاءالله، «عرش الهی، واگرایی و همگرایی ان با کرسی»، در مجله الهیات و حقوق اسلامی دانشگاه سیستان، شماره ۳، بهار و تابستان ۱۳۸۵ش.
- بیات مختاری، مهدی، «عرش خدا و تفاوت آن با کرسی»، در مجله تحقیقات علوم قرآن و حدیث دانشگاه الزهرا، شماره ۲، ۱۳۹۰ش.
- خرمشاهی، بهاءالدین، قرآن‌پژوهی، تهران، نشر فرهنگی مشرق، ۱۳۷۲ش.
- طالقانی، سید محمود، پرتوی از قرآن، تهران، شرکت سهامی انتشار، ۱۳۵۰ش.
- طباطبایی، سید محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، قم، انتشارات جامعه مدرسین، ۱۴۱۷ق.
- معرفت، محمدهادی، التمهید فی علوم القرآن، قم، موسسه نشر اسلامی، ۱۴۱۶ق.
- معینی، محسن، «کرسی» در دانشنامه قرآن، به کوشش بهاءالدین خرمشاهی، تهران، نشر دوستان، ۱۳۷۷ش.
- مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۲۰، تهران، دارالکتب الإسلامیه، ۱۳۶۹ش.
پیوند به بیرون