پنجتن: تفاوت میان نسخهها
جز ←منابع |
جزبدون خلاصۀ ویرایش |
||
خط ۱: | خط ۱: | ||
[[پرونده:پنج تن-کاشیکاری.jpg|بندانگشتی| | [[پرونده:پنج تن-کاشیکاری.jpg|بندانگشتی|400px|کاشی معرق با نام پنج تن آل عبا(ع) در مصلای امام خمینی- تهران]] | ||
'''پنج تن'''، عنوانی برای [[محمد|حضرت محمّد]]، [[حضرت علی]]، [[حضرت فاطمه]]، [[امام حسن]] و [[امام حسین]] علیهم السّلام که فضایل و مقامات مشترک و مشابه ایشان سبب امتیاز آنان در میان [[معصومین(ع)|معصومین چهارده گانه]] نزد ''[[شیعه]]'' [[امامیه]] شده است. اینان به [[آل عبا]]، [[اصحاب کساء]] یا '''آل کسا'''، '''خمسه آل عبا''' و '''خمسه طیبه''' نیز مشهورند. | '''پنج تن'''، عنوانی برای [[محمد|حضرت محمّد]]، [[حضرت علی]]، [[حضرت فاطمه]]، [[امام حسن]] و [[امام حسین]] علیهم السّلام که فضایل و مقامات مشترک و مشابه ایشان سبب امتیاز آنان در میان [[معصومین(ع)|معصومین چهارده گانه]] نزد ''[[شیعه]]'' [[امامیه]] شده است. اینان به [[آل عبا]]، [[اصحاب کساء]] یا '''آل کسا'''، '''خمسه آل عبا''' و '''خمسه طیبه''' نیز مشهورند. | ||
نسخهٔ ۲۹ سپتامبر ۲۰۱۹، ساعت ۱۳:۱۳
پنج تن، عنوانی برای حضرت محمّد، حضرت علی، حضرت فاطمه، امام حسن و امام حسین علیهم السّلام که فضایل و مقامات مشترک و مشابه ایشان سبب امتیاز آنان در میان معصومین چهارده گانه نزد شیعه امامیه شده است. اینان به آل عبا، اصحاب کساء یا آل کسا، خمسه آل عبا و خمسه طیبه نیز مشهورند.
فضائل پنج تن در قرآن
شهرت پنج تن، در آیات و روایات برگرفته از شأن نزول آیه تطهیر[۱] است. این آیه هنگام گردآمدن پیامبر(ص) و اهل بیت وی در زیر عبایی نازل شد. مفسّران شیعه و بسیاری از عامّه، اهل بیت پیامبر (ص) را در آن زمان منحصر به حضرت فاطمه(س) و شوهر و فرزندانش دانستهاند که در این آیه بدان اشاره شده و آنان را به دور از هرگونه پلیدی معرفی کرده است. عناوین آل عبا و آل کسا نیز ناظر به این امر است.
از آیات دیگری نیز فضیلت پنج تن استنباط شده است از جمله:
- آیه مباهله[۲] که در آن از علی (ع) به نفس پیامبر (ص)، از حضرت فاطمه(س) به زن برگزیده خاندان پیامبر (ص) و از حسنین علیهماالسّلام به فرزندان پیامبر (ص) تعبیر شده است.
- آیه اطعام[۳]، که به دنبال روزه گرفتن سه روزه علی، فاطمه و حسنین علیهم السّلام و بخشیدن افطار خود در هر سه شب به مسکین و یتیم و اسیر نازل شد و اخلاص و ایثار ایشان ستایش شد.
- آیه مودت[۴] که در آن مطابق تفاسیر عامه و خاصه مصداق ذوی القربای (خویشاوندان) پیامبر (ص)، علی (ع) و فاطمه (س) و حسنین علیهماالسّلام بوده و مودّت ایشان اجر رسالت پیامبر (ع) قرار داده شده است.
- آیات ۱۹ تا ۲۲ سوره الرحمن، که در آنها از علی و فاطمه علیهماالسّلام به دو دریا تعبیر شده است که پیامبر به مثابه برزخی میان ایشان بوده و حسنین علیهماالسّلام چون لؤلؤ و مرجانی هستند که از ملاقات این دو دریا پدید میآیند.[۵]
- آیه ۳۷ سوره بقره، فتلقّی آدم من ربّه کلمات، که مطابق بعضی روایات عامّه و خاصه در تفسیر این آیه، توسل حضرت آدم(ع) به انوار خمسه طیبه و خواندن خداوند به اسماء ایشان (کلمات) سبب آمرزش و قبولی توبه وی گردید.[۶]. در بعضی از این روایات[۷] به اشتقاق نامهای پنج تن (محمّد، علی، فاطمه، حسن و حسین) از اسامی خداوند (محمود و حمید، علی و عالی و اعلی، فاطر و فاطم، محسن و ذوالاحسان و ذوالاسماء الحسنی) با اختلاف تصریح شده است.
در تفسیر و تأویل این آیه و آیه و اذ ابتلی ابراهیم ربّه بکلماتٍ فاتمهّن[۸] علاوه بر تأویل کلمات به پنج تن و تأویل فَأتَمَّهُنَّ به ۹امام از نسل امام حسین علیهم السّلام، مناقب و فضایل عدیدهای در شأن آل عبا نقل شده است.[۹].
همچنین در آیه اَسْتَکْبَرْتَ اَم کَنتَ مِن العالین[۱۰] عالین به خمسه طیبه تأویل شده است.[۱۱].
آیات دیگری نیز مطابق بعضی روایات عامّه و خاصه به مقام پنج تن اشاره دارد که از آن جمله است: نساء:۶۹؛ ابراهیم:۲۴؛ نحل:۴۳؛ طه:۱۳۲؛ فرقان:۷۴؛ ذاریات:۲۷؛ طور:۲۱؛ حشر:۹.[۱۲].
فضائل پنج تن در احادیث
گذشته از آیات قرآن، در جوامع روایی عامّه و خاصّه، ابوابی در اختصاصات و مناقب پنج تن آمده است.[۱۳]
در بعضی از روایات نیز جبرئیل ششمین نفر پس از پنج تن (جَبْریلُ سادِسُنا) خوانده شده است.[۱۴]
احترام و افتخار به پنج تن در کلمات و احتجاجات و خطبههای اهل بیت علیهم السلام نیز به چشم میخورد. در بسیاری از مناشدات و معرفیهای افتخارگونه که از ائمه ایراد کردهاند تصریح به نامهای خمسه طیبه به منزله شاخص در اصالت و حسب و نسب اهل بیت وجود دارد[۱۵].
برتری پنج تن بر سایر امامان
برتری و فضیلت پنج تن در میان ائمه چهارده گانه به مدد قراین ثابت میشود. این قراین همان مناقب مشترک و اختصاصی خمسه طیبه است. نیز شهادت امام حسین علیهالسلام (۶۱ق) که خاتم پنج تن بوده و در ادعیه و زیارات[۱۶] به «خامس اهل العباء» و «خامس اصحاب الکساء» موسوم است به منزله وفات همه پنج تن و ازین رو اعظم مصایب تلقّی شده است[۱۷].این القاب برای علی علیهالسلام نیز احتراماً به کار رفته است.[۱۸]
در میان پنج تن نیز ترتیب فضیلت و برتری به دلالت بعضی اخبار تا حدودی روشن است. آنچه مسلّم است پیامبر(ص) بر سایر پنج تن و امیرالمؤمنین بر فاطمه و حسنین علیهماالسّلام برتری دارند[۱۹] و در افضلیت فاطمه بر حسنین یا بالعکس اختلاف است.[۲۰]
پانویس
منابع
- آقابزرگ طهرانی، محمدمحسن، الذریعة الی تصانیف الشیعة، چاپ علی نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت، ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
- ابوالفتوح رازی، روض الجنان و روح الجنان فی تفسیر القرآن، چاپ محمدجعفر یاحقی و محمدمهدی ناصح، مشهد، ۱۳۶۵-۱۳۷۵ش.
- امینی، عبدالحسین، الغدیر فی الکتاب و السنة و الادب، بیروت، ۱۳۸۷/۱۹۶۷.
- بحرانی، سید هاشم، البرهان فی تفسیر القرآن، قم، بیتا.
- حسینی فیروزآبادی، سید مرتضی، فضائل الخمسة من الصحاح الستة، بیروت، ۱۴۰۲/ ۱۹۸۲.
- سیوطی، عبدالرحمان بن ابی بکر، الدرّ المنثور فی التفسیر بالمأثور، بیروت، بیتا.
- شوشتری، نورالله بن شریف الدین، احقاق الحق و ازهاق الباطل، با تعلیقات شهاب الدین مرعشی، قم، چاپ محمود مرعشی، ۱۳۷۷ش.
- طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، چاپ هاشم رسولی محلاتی و فضلالله یزدی طباطبایی، بیروت، ۱۴۰۸/۱۹۸۸.
- فخر رازی، محمدبن عمر، التفسیر الکبیر، قاهره، بیتا، چاپ افست تهران، بیتا.
- قندوزی، سلیمان بن ابراهیم، ینابیع المَودَّةِ لِذَوی القُربی، چاپ علی جمال اشرف حسینی، قم، ۱۴۱۶ق.
- مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، بیروت، مؤسسة الوفاء، ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
- میرزای قمی، ابوالقاسم بن محمدحسن، جامع الشتات، چاپ سنگی، تهران، ۱۲۷۷ش.
پیوند به بیرون
- منبع مقاله: دانشنامه جهان اسلام
- ↑ سوره احزاب، آیه ۳۳.
- ↑ سوره آل عمران، آیه ۶۱.
- ↑ سوره انسان، آیات ۵-۹.
- ↑ سوره شوری، ۲۳.
- ↑ شوشتری، احقاق الحق، ۱۳۷۷ش، ج۳، ص۲۷۴-۲۷۹، ج۹، ص۱۰۷-۱۰۹؛ مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۰۳ق، ج۲۴، ص۹۷-۹۹، ج۳۷، ص۶۴، ۷۳، ۹۶؛ سیوطی؛ طبرسی، ذیل آیه.
- ↑ شوشتری، احقاق الحق، ۱۳۷۷ش، ج۳، ص۷۶-۸۰، ج۵، ص۱۱، ج۹، ص۱۰۲-۱۰۵؛ مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۰۳ق، ج۲۶، ص۳۲۳-۳۲۸، ۳۳۳؛ حسینی فیروزآبادی، ج۱، ص۲۰۵؛ امینی، ج۷، ص۳۰۰-۳۰۱؛ طبرسی؛ بحرانی؛ ابوالفتوح رازی، ذیل آیه
- ↑ شوشتری، احقاق الحق، ۱۳۷۷ش، ج۵، ص۴؛ مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۰۳ق، ج۱۵، ص۹، ۱۴-۱۵، ج۲۵، ص۶، ج۲۶، ص۳۲۷-۳۲۸، ج۳۷، ص۴۷، ۶۲-۶۳؛ امینی، ج۲، ص۳۰۰-۳۰۱
- ↑ بقره: ۱۲۴
- ↑ برای نمونه رجوع کنید به بحرانی؛ طبرسی، ذیل آیه مذکور؛ شوشتری، احقاق الحق، ۱۳۷۷ش، ج۳، ص۷۹، ج۵، ص۲۶۲-۲۶۵، ج۷، ص۱۸۰-۱۸۳، ج۱۸، ص۳۴۴-۳۴۷؛ مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۰۳ق، ج۲۵، ص۲۳، ۶، ۱۶-۱۷، ج۲۶، ص۲۷۳، ۳۱۱-۳۱۲، ۳۲۳-۳۲۷، ۳۴۳؛ حسینی فیروزآبادی، ج۱، ص۲۰۷؛ امینی، ج۲، ص۳۰۰-۳۰۱؛ قندوزی، ج۱، ص۲۹۰
- ↑ ص:۷۵
- ↑ بحرانی، ذیل آیه؛ مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۰۳ق، ج۲۵، ص۲، ج۲۶، ص۳۴۶-۳۴۷
- ↑ رجوع کنید به شوشتری، احقاق الحق، ۱۳۷۷ش، ج۳، ص۴۸۲-۴۸۳، ۵۴۲، ۵۶۰، ج ۱۴، ص۳۷۵، ۳۸۹-۳۹۱، ۵۴۲، ۵۵۰، ۵۹۱-۵۹۳، ۶۳۷، ۶۸۲؛ مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۰۳ق، ج۲۵، ص۱۶، ۳۰، ۲۲۰، ۲۴۱، ج۳۷، ص۸۳
- ↑ رجوع کنید به حسینی فیروزآبادی، ج۱، ص۲۶۴-۳۱۱؛ شوشتری، احقاق الحق، ۱۳۷۷ش، ج۵، ص۳۴، ۱۱-۲۲، ۴۵-۴۶، ج۱۸، ص۳۸۴ به بعد؛ مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۰۳ق، ج۳۷، ص۳۵-۱۰۷.
- ↑ قندوزی، ج۱، ص۳۲۳؛ مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۰۳ق، ج۴۲، ص۶۳، ج۴۳، ص۴۹؛ نیز برای فضیلت پنج تن، محبت به ایشان و تعابیری که درباره مقام دنیوی و اخروی ایشان به کار رفته است رجوع کنید به مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۰۳ق، ج۳۷، ص۳۶-۳۷، ۴۷، ۶۴-۶۵، ۷۵، ۷۸، ۸۴-۸۵؛ حسینی فیروزآبادی، ج۱، ص۳۰۰، ج۲، ص۷۸، ج۳، ص۱۳۳، ۱۳۹-۱۴۱؛ امینی، ج۲، ص۳۰۰-۳۰۱؛ شوشتری، احقاق الحق، ۱۳۷۷ش، ج۵، ص۲۰، ۵۳، ۹۰، ج۱۸، ص۳۴۸-۳۵۵؛ تفسیر آیه مودّت در زمخشری؛ قندوزی، ج۲، ص۶۸، ۲۹۷
- ↑ رجوع کنید به شوشتری، احقاق الحق، ۱۳۷۷ش، ج۵، ص۲۸-۲۹، ۳۱-۳۲، ۳۹؛ مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۰۳ق، ج۳۳، ص۱۸۴، ج۳۷، ص۴۸، ۶۶، ج۴۵، ص۱۳۸؛ امینی، ج۱، ص۱۶۰، ۲۰۹
- ↑ مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۰۳ق، ج۴۵، ص۲۵۰، ج۹۸، ص۱۷۹، ۱۹۶، ۲۳۵، ۳۱۳، ۳۱۸، ۳۶۰
- ↑ مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۰۳ق، ج۴۴، ص۲۶۹-۲۷۰، ج۴۵، ص۲، ۸۸
- ↑ رجوع کنید به مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۰۳ق، ج۶۵، ص۱۳۰، ج۹۷، ص۲۰۵، ۳۰۲، ۳۷۳
- ↑ مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۰۳ق، ج۲۶، ص۲۷۲، ج۳۷، ص۷۵، ۸۷، ج۳۹، ص۹۰-۹۲
- ↑ رجوع کنید به آقابزرگ طهرانی، ج۴، ص۳۵۹؛ میرزای قمی، ج۲، ص۷۸۵؛ مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۰۳ق، ج۴۳، ص۲۶۴، ج۴۵، ص۳