انوار درخشان در تفسیر قرآن (کتاب)
 | |
| اطلاعات کتاب | |
|---|---|
| نویسنده | سید محمد حسینی همدانی |
| موضوع | تفسیر قرآن |
| سبک | فلسفی و عرفانی |
| زبان | فارسی |
تَفسیر اَنْوار درَخْشان اثر سید محمد حسینی همدانی (متوفای ۱۳۷۵ش) از جمله تفاسیر کامل فارسی در دوره معاصر است که با جهت‌گیری‌های شیعی در قالب اصطلاحات و مفاهیم فلسفی و عرفانی نگاشته شده است. ویژگی مهم این تفسیر را باید در بحث‌های معنوی و اخلاقی و انسان‌شناسی دانست.
درباره مؤلف
سید محمد حسینی هَمِدانی، فقیه و مفسر امامی است که در سال ۱۳۲۲ق در نجف به دنیا آمد و به همدان (از شهرهای ایران) مهاجرت کرد. او از محضر استادانی همچون میرزای نائینی، محمدحسین غروی اصفهانی، سید حسین بادکوبه‌ای بهره گرفت و آثاری در تفسیر و فقه و کلام تالیف کرد.
تعداد مجلدات و تاریخ نگارش
تعداد مجلدات تفسیر ۱۸ جلد و از تاریخ ۱۳۸۰ تا ۱۴۰۴ق، نگارش و نشر یافته و زمان نگارش تفسیر حدود ۲۴ سال است.[۱]
انگیزه نگارش
مؤلف در مقدمه کتاب، تصمیم خویش را چنین بیان می‌کند که از مدت‌ها در صدد نوشتن تفسیری در شرح آیات قرآن بوده که با استخاره از قرآن و رؤیت آیه «و جعلها کلمة باقیة فی عقبه»[۲] مسئلت خیر نموده و نگارش تفسیر را آغاز نموده است .[۳] [۴]
روش مفسر و ساختار کتاب
| تفسیرهای مهم | |
|---|---|
| شیعی | تفسیر ابو الجارود • تفسیر قمی • کتاب التفسیر (عیاشی) • تفسیر التبیان • تفسیر مجمع البیان • تفسیر الصافی • تفسیر المیزان |
| سنی | تفسیر جامع البيان (طبری) • المحرر الوجیز (ابن عطیه) • تفسیر الجامع لأحكام القرآن (قرطبی) • تفسير القرآن العظيم (ابن كثير) • تفسیر جلالین (سیوطی) |
| گرایش‌های تفسیری | |
| تفسیر تطبیقی • تفسیر علمی • تفسیر عصری • تفسیر تاریخی • تفسیر فلسفی • تفسیر کلامی • تفسیر عرفانی • تفسیر ادبی • تفسیر فقهی | |
| روش‌های تفسیری | |
| تفسیر قرآن به قرآن • تفسیر روایی • تفسیر عقلی • تفسیر اجتهادی | |
| شیوه‌های نگارش تفسیر | |
| تفسیر ترتیبی • تفسیر موضوعی | |
| اصطلاحات علم تفسیر | |
| اسباب نزول • ناسخ و منسوخ • محکم و متشابه • اعجاز قرآن • جری و انطباق • مکی و مدنی | |
مفسر در آغاز مقدمه‌ای در باب اهمیت قرآن و جایگاه آن در میان مسلمانان دارد. آنگاه به لزوم آموزش قرآن به فرزندان و تلاوت دائمی آن به صورت روزانه تأکید می‌کند.
روش نگارش این تفسیر چنین است که پس از ذکر نام سوره و احیانا تعداد آیات و محل نزول سوره، یک آیه و یا چند آیه را مورد بررسی قرار می‌دهد. در این قسمت زیر عنوان «خلاصه» ترجمانی از آیات را به ترتیب آیات بیان کرده و آن گاه به عنوان «شرح» آیات کریمه را تفسیر می‌کند. روش مؤلف در آوردن خلاصه و ترجمه و اطلاعات ادبی یکسان نیست.[۵]محمدعلی ایازی قرآن پژوه براین باور است که استفاده از عبارت‌هایی پیچیده و سنگین و اصطلاحات و تعبیرهای مخصوص به اهل معنا و معرفت[۶] موجب شده که بهره‌گیری از این تفسیر به گروهی خاص اختصاص یابد.[۷]
منابع کتاب
عمده‌ترین منابع کتاب، در بخش نقل روایات است که از بخش عظیمی از جوامع روایی شیعه و سنی نقل گردیده است. اهم این منابع به شرح زیر است:
- تفسیر منسوب به امام حسن عسکری.
- تفسیر عیاشی: محمد بن مسعود سمرقندی عیاشی(متوفای قرن سوم).
- تفسیر قمی: علی بن ابراهیم بن هاشم قمی.(متوفای بعد از سال ۳۰۷ ق)
- کافی از محمد بن یعقوب کلینی (متوفای ۳۲۸ق). از کتابهای چهارگانه حدیثی شیعه.
- من لا یحضره الفقیه، از محمد بن علی بن بابویه (متوفای ۳۲۹ق) معروف به شیخ صدوق، نیز از کتابهای چهارگانه حدیثی شیعه.
- تهذیب الاحکام، از محمد بن الحسن الطوسی (م ۴۶۰ق)، از کتابهای چهارگانه حدیثی شیعه.
- استبصار از شیخ طوسی، از کتابهای چهارگانه حدیثی مقبول شیعه.
- قرب الاسناد: ابو العباس عبدالله بن جعفر حمیری (متوفای حدود ۲۹۰ق).
- معانی الاخبار
- عیون اخبار الرضا
- توحید
- علل الشرایع
- خصال این پنج کتاب از شیخ صدوق هستند.
- مناقب آل ابی طالب، از محمد بن علی ابن شهر آشوب ساروی (متوفای ۵۸۸ق)
- دعوات راوندی: قطب الدین حسین بن سعید بن هبةالله راوندی (متوفای ۵۷۳ق).
- بحار الانوار: محمد باقر مجلسی (متوفای ۱۱۱۰ق).
- تفسیر برهان: سید هاشم بحرانی (متوفای ۱۱۰۷ق).
- احتجاج، از ابو منصور احمد بن علی بن ابی طالب طبرسی (متوفای ۵۸۸ق).
در بخش منابع روایی غیر شیعی، تفسیر درّ المنثور جلال الدین سیوطی (متوفای ۹۱۰ق) و در قسمت منابع تفسیری که مؤلف از آ‌نها بهره برده است، تعداد اندکی یاد شده است:
- تفسیر مجمع البیان: ابوعلی فضل بن حسن طبرسی (متوفای ۵۴۸ق).
- الکشّاف: جار اللّه محمود بن عمر زمخشری (متوفای ۵۳۸ق).
- مفاتیح الغیب: ابو عبد اللّه محمد بن حسین طبرستانی رازی معروف به فخرالدین رازی (متوفای ۶۰۶ ق).
مؤلف در ذکر روایات تنها نام کتاب را یاد می‌کند بدون آنکه جلد و صفحه را مشخص کند، همچنین در برخی از موارد تنها به ذکر امام معصوم بسنده کرده، بدون آنکه نام کتاب و صفحه آن را تعیین کند.[۸][۹]
چاپ
چاپ اول کتاب با تحقیق محمد باقر بهبودی در تهران و در انتشارات لطفی به سال۱۴۰۴ق صورت گرفت.
پانویس
- ↑ ایازی، چهره درخشان و انوار درخشان، ۱۳۷۷ش.
- ↑ زخرف، آیه۲۸.
- ↑ حسینی همدانی، انوار درخشان، ۱۴۰۴ق، ج۱، ص۳.
- ↑ ایازی، چهره درخشان و انوار درخشان، ۱۳۷۷ش.
- ↑ خرمشاهی، دانشنامه قرآن و قرآن‌پژوهی، ۱۳۷۷ش، ج۱، ص۶۷۰.
- ↑ برای نمونه ر.ک به انوار درخشان در تفسیر قرآن، ج۱، ص۸۳۴، ج۱۶، ص۲۸۲ و ۲۸۵
- ↑ رجوع کنید به ایازی، المفسرون: حیاتهم و منهجهم، ۱۴۱۴ق، ص۱۶۵.
- ↑ ایازی، چهره درخشان و انوار درخشان، ۱۳۷۷ش.
- ↑ کتابشناسی نرم‌افزار جامع التفاسیر.
منابع
- خرمشاهی، بهاءالدین، دانشنامه قرآن و قرآن پژوهی، تهران، دوستان - ناهید، ۱۳۷۷ش.
- ایازی، سید محمدعلی، چهره درخشان و انوار درخشان، بینات، بهار ۱۳۷۷ش، شماره۱۷.
- حسینی همدانی، سیدمحمد، انوار درخشان، تهران، لطفی، ۱۴۰۴ق.
پیوند به بیرون