پرش به محتوا

ویلیام چیتیک

از ویکی شیعه


ویلییام چیتیک
اسلام‌شناس و متخصص عرفان اسلامی
اطلاعات کلی
خویشاوندان
سرشناس
ساچیکو موراتا (همسر)
زادروزسال ۱۹۴۳م
زادگاهمیلفورد از توابع ایالت کنتیکت آمریکا
محل زندگیآمریکا
اطلاعات علمی
تحصیلاتادبیات و زبان فارسی (دکتری)
محل تحصیلدانشگاه آمریکایی بیروت • دانشگاه تهران
استادانسید حسین نصرسید جلال‌الدین آشتیانیهانری کربنتوشی‌هیکو ایزوتسومرتضی مطهریعلامه طباطبایی
آثارترجمۀ صحیفه سجادیه به انگلیسی • ترجمه نامه امام علی به مالک اشتر • عشق الهی؛ ادبیات اسلامی و سیر الی الله • درآمدی بر تصوف و عرفان اسلامی
فعالیت‌های اجتماعی-سیاسی
تخصصاسلام‌شناس • متخصص عرفان اسلامی (عرفان مولوی و ابن‌عربی)
اطلاعات دیگر
جوایزجایزه کتاب سال جمهوری اسلامی ایران (۱۳۸۳ش)
وبگاهwww.williamcchittick.com


ویلیام چیتیک (William C. Chittick) (زادهٔ ۱۹۴۳م) اسلام‌شناس، فیلسوف، متخصص عرفان اسلامی اهل آمریکا و نخستین مترجم صحیفه سجادیه به انگلیسی است. وی را از متخصصان برجسته در عرفان مولوی و ابن‌عربی برشمرده‌اند. او برای تحصیل در زمینهٔ عرفان و فلسفه اسلامی به ایران سفر کرد و در مقطع دکتری در رشتهٔ زبان و ادبیات فارسی از دانشگاه تهران فارغ‌التحصیل شد.

چیتیک از شاگردان سید حسین نصر، سید جلال‌الدین آشتیانی و هانری کربن بوده و در درس‌های مرتضی مطهری و سید محمدحسین طباطبائی نیز حاضر می‌شده است. وی، در طول دوازده سال اقامت در ایران، پژوهش‌های گسترده‌ای در حوزهٔ عرفان و معنویت اسلامی با رویکرد ایرانی انجام داد، و از اسلام‌شناسانی شمرده‌ شده که مستقیماً از متون اصلی اسلامی استفاده می‌کند.

چیتیک حدود ۳۰ کتاب و بیش از ۲۰۰ مقاله در زمینه‌های تصوف، عرفان اسلامی، فلسفهٔ اسلامی و شیعه‌شناسی تألیف و ترجمه کرده است. کتاب «عشق الهی؛ ادبیات اسلامی و سیر الی الله» در سال ۱۳۸۳ش، جایزه کتاب سال جمهوری اسلامی ایران را دریافت کرد. وی، نامه امام علی به مالک اشتر، برخی دعاهای چهارده معصوم و مجموعه‌ای از احادیث شیعه به گزینش علامه طباطبایی را نیز به انگلیسی ترجمه کرده است.

اسلام‌شناس و عرفان‌پژوه

ویلیام سی چیتیک (William C. Chittick) اسلام‌شناس و شیعه‌شناس آمریکایی، فیلسوف، از متخصصان برجسته عرفان اسلامی به‌ویژه عرفان مولوی و ابن‌عربی[۱] و اولین مترجم صحیفه سجادیه به زبان انگلیسی دانسته شده است.[۲] گفته شده چیتیک یکی از اسلام‌شناسانی است که از منابع اصلی اسلامی بهره‌ برده است.[۳]

به‌باور سید حسین نصر (زادهٔ ۱۳۱۲ش)، چیتیک بزرگ‌ترین مفسّر ابن‌عربی (درگذشت: ۶۳۸ق) و مکتب او در غرب به شمار می‌رود.[۴] از نظر سید جلال‌الدین آشتیانی(۱۳۰۴ش - ۱۳۸۴ش)، نیز چیتیک به متون کلاسیک عرفانی فارسی و عربی تسلط کامل داشت.[۵] مهدی محقق، رئیس سابق انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، چیتیک را پرورش‌یافتۀ فضای فرهنگی ایران می‌داند و بر این باور است که او در آثار خود نه‌تنها به‌طور کامل به معرفی ابن‌عربی و مولوی پرداخته، بلکه شناساندن دانشمندان ایرانی و مسلمان دیگر در غرب هم مرهون کوشش‌های اوست. محقق، معتقد است چیتیک، اندیشه‌های اندیشمندان معاصر ایران همچون سید محمدحسین طباطبائی و امام خمینی را نیز مورد بررسی قرار داده است.[۶]

حسین نصر، چیتیک را يكى از مفاخر علمى ايران می‌داند و معتقد است که هرچند او در عالَمِ صورت يک آمريكايى است، اما در عالَمِ معنا و در روح و فكرِ خود يک ايرانىِ اصيل است.[۷] آشتیانی، چیتیک را شخصى معتدل و به دور از افراط و تفريط و عاشق كار و كوشش علمى توصیف کرده است.[۸]

کتاب عشق الهی، ادبیات اسلامی و سیر الی الله، اثر ویلیام چیتیک، برنده جایزه جهانی کتاب سال جمهوری اسلامی ایران

او به‌خاطر تدوین کتاب «عشق الهی؛ ادبیات اسلامی و سیر الی الله» موفق به کسب جایزه جهانی کتاب سال جمهوری اسلامی ایران در سال ۱۳۸۳ش شد.[۹] وی، همچنین جايزۀ ويژۀ مولاناشناسى بنياد كومباس و جوایز دیگری نیز دریافت کرده است.[۱۰]

گفته شده چیتیک به مدت ۳۰ سال یکی از ویرایشگران دانشنامه ایرانیکا بود.[۱۱]

تألیفات و ترجمه‌ها

ویلیام چیتیک ۳۰ عنوان کتاب در زمینه تصوف، عرفان، فلسفه اسلامی، شیعه‌شناسی و ادبیات فارسی به زبان انگلیسی تألیف و ترجمه کرده است.[۱۲] بسیاری از آثار او به زبان‌های مختلف همچون فارسی، ترکی استانبولی، اندونزیایی، اسپانیولی و بوسنیایی ترجمه شده است.[۱۳] برخی از آثار او که به فارسی ترجمه شده، عبارتند از:

  • عشق الهی؛ ادبیات اسلامی و سیر الی الله
  • تجلی حق (درباره اصول جهان‌شناسی ابن‌عربی)
  • عوالم خیال (ابن‌عربی و مسئله اختلاف ادیان)
  • قلب فلسفه اسلامی (در جستجوی خودشناسی در تعالیم افضل‌الدین کاشانی)
  • درآمدی بر تصوف و عرفان اسلامی
  • ایمان و عقل در اسلام
  • من و مولانا (زندگانی شمس تبریزی)
  • میراث مولوی (شهر و عرفان در اسلام)
  • راه عرفانی عشق (تعالیم معنوی مولوی)
  • معرفت‌شناسی و هرمنوتیک از منظری عرفانی
  • سیماى اسلام در کلیات جهان‌بینى اسلامى
  • شرح سرفصل‌های فصوص الحکم
  • ابن‌عربی وارث انبیاء
  • اصول و مبانی عرفان مولوی
  • سلوک معنوی ابن‌عربی
  • طریق صوفیانه عشق
  • ترجمه و شرح لمعات فخرالدین عراقی
  • شراره‌های چینی نور عرفانی.[۱۴]

وی همچنین بیش از ۱۵۰ مقاله در موضوعات فوق تدوین کرده که بسیاری از آنها در مجلات ایران به زبان فارسی ترجمه شده است.[۱۵]

ترجمۀ انگلیسی صحیفه سجادیه، مترجم ویلیام چیتیک

ترجمۀ آثار اسلامی به انگلیسی

چیتیک افزون بر تألیف آثار، برخی از کتاب‌ها و دعاها را نیز به انگلیسی ترجمه کرده است؛[۱۶] از جمله نامه امام علی به مالک اشتر،[۱۷] دعای عرفه امام حسین(ع)، دعای کمیل، دعای صباح و دعای مشلول،[۱۸] برگزیده آثار ائمه شیعه، لمعات عراقی، لوایح جامی و فتوحات مکیه.[۱۹] گفته شده «برگزیدۀ آثار ائمه شیعه» که گلچینی از روایات شیعه است، به انتخاب علامه طباطبایی بود.[۲۰]

همچنین چیتیک اولین مترجمی است که کتاب صحیفه سجادیه را به زبان انگلیسی ترجمه کرده است.[۲۱] او کتاب صحيفه سجاديه را همراه با ملحقات، دعاهای ايام هفته، مناجات خمس عشر و رسالة الحقوق امام سجاد(ع)، ترجمه کرده است. او در مقدمه‌ای طولانی بر آن، درباره امام سجاد(ع)، نسخه‌های خطی و شرح‌های صحیفه، جایگاه توحید، دعا و شکر در اسلام سخن گفته است. اين ترجمه، ابتدا توسط بنياد محمدی در انگلیس و سپس انتشارات انصاريان در قم منتشر شد.[۲۲]

اندیشه‌ها و باورها

ویلیام چیتیک یک دانشمند منتقدِ دنیای غرب دانسته شده است.[۲۳] به گفته سید جلال‌الدین آشتیانی، ویلیام چیتیک در آثار خود تلاش کرده قواعد سلوک در عرفان نظری و عملی را در قرآن و سنت بجوید و معتقد است مقامات معنوی به دست آمده از راه کشف و شهود، با مباحث برهانی تناقض ندارد.[۲۴] چیتیک تصریح می‌کند که درک و فهم اسلام و آداب آن باید از مسیر صحیح و براساس منابع و آموزه‌های قابل‌اعتماد صورت پذیرد.[۲۵]

وی در کتاب «درآمدی بر تصوف و عرفان اسلامی» تأکید دارد که دلیل مجذوب شدن غرب به تصوف و دلزدگی از اسلام، این است که غرب تنها از طریق اندیشه‌های متحجرانه‌ای که از قرون وسطا به آنان انتقال یافته با اسلام آشنا شده‌اند و اطلاع دقیقی از اسلام ندارند. آنان احساس می‌کنند اسلام آنها را به بیابانی برده و در مقابل دیوارهای خشن شهری قرار داده که بوی مرگ می‌دهد؛ اما عرفان و معنویت اسلامی، آنها را به باغ‌های زیبایی وارد می‌کند، درحالی‌که حقیقت این است که شریعت با احکام و دستورات خود، دیوار این باغ‌ها را حفاظت می‌کند و در جامعۀ زنده و پویا، این دیوارها از آن فضای سبز و با طراوت، در مقابل توفان بیابان‌ها پاسداری می‌نماید.[۲۶]

آشتیانی تأکید دارد که ویلیام چیتیک تصویرى متقن و محکم از سرچشمه‌ها و شرایط پیدایش و رشد عرفان اسلامى ارائه مى‌کند و در جاى‌جاى آثار خود، عرفان را بخشى جدایى‌ناپذیر از اسلام مى‌داند. چیتیک به روش‌های مختلف تلاش می‌کند که نظر مخالفان را با استدلال و برهان محکم ردّ کند. همچنین او بر جایگاه و اهمیت شریعت تأکید کرده و تصریح می‌کند که بدون وفادارى به احکام اسلامى و عمل به دستورات شرع، نمى‌توان در سیر الى الله و در مسیر کمال، پیشرفتى حاصل کرد.[۲۷]

چیتیک بر این باور است که عالَم یک حجاب است. اگر حجاب‌ها مانع رؤیت ما نبودند، مشاهده مى‌کردیم که هیچ نیروى محرّکى به غیر از رحمت خدا و هیچ معشوقى جز او نیست؛ زیرا هیچ حقیقتى به غیر از حق تعالى وجود ندارد.[۲۸]

وی بر خودشناسی تأکید دارد و شناخت صحیح خود و رابطه آن با جهان را مهم‌ترین مسئله امروز می‌داند و برآن است که عدم درک صحیح آن دو واقعیت، موجب وضعیت نامساعد کنونی بشر شده است.[۲۹]

چیتیک معتقد است که هر چند نظر مشهور متکلمان مسلمان این است که اسلام ادیان سابق را نسخ کرده، اما در قرآن به این مطلب تصریح نشده است.[۳۰] او درباره صحیفه سجادیه نیز بر این باور است که آموزه‌هایی ارائه می‌دهد که کاربرد آن در تمامی سطوح معرفتی از خداشناسی تا مسایل اجتماعی کاربرد دارند.[۳۱]

ویلیام چیتیک در حال سخنرانی

زندگی و تحصیلات

ویلیام سی چیتیک در ۲۹ ژوئن ۱۹۴۳م (۱۳۲۲ش) در شهر میلفُورْد از توابع ایالت کُنتیکت در آمریکا[۳۲] در خانواده‌ای مسیحی (مذهب پروتستان) به دنیا آمد.[۳۳] او مدرک کارشناسی خود را در رشته تاریخ در کالج وستر گذراند.[۳۴] با توجه به علاقه‌ای که به مطالعات تاریخی در مورد مشرق‌زمین و خاورمیانه داشت، برای فراگیری زبان عربی به لبنان مهاجرت کرد و در دانشگاه آمریکایی بیروت مشغول به تحصیل شد.[۳۵]

چیتیک در دانشگاه بیروت با سید حسین نصر آشنا شد.[۳۶] این آشنایی، علاقه به عرفان اسلامی و مطالعۀ ترجمه انگلیسی کتاب مثنوی معنوی و فصل مربوط به ابن‌عربی از کتاب «سه حکیم مسلمان» اثر سید حسین نصر، موجب شد چیتیک با دعوت نصر به ایران مهاجرت کند.[۳۷] او در دانشگاه تهران در رشتۀ ادبیات و زبان فارسی مشغول به تحصیل شد و در سال ۱۹۷۴م زیر نظر نصر،[۳۸] از رسالۀ دکترای خود با موضوع تحقیق و تعلیق بر «نقد النصوص فی شرح نقش الفصوص جامی» دفاع کرد.[۳۹] جلال‌الدین آشتیانی با مطالعۀ رساله دکترای چیتیک، به جهت دشواری مطالب کتاب نقد النصوص، او را تحسین کرده و آن را نشان از آشنایی کامل وی با مبانی عرفانی دانسته است.[۴۰] ویلیام را مسلط به زبان فارسی و عربی دانسته‌اند.[۴۱]

چیتیک نزد اساتیدی چون سید جلال‌الدین آشتیانی، سید حسین نصر و جلال‌الدین همایی، ادبیات، فلسفه و معارف اسلامی را آموخت و پس از تأسیس انجمن فلسفه، عرفان و تصوف را از هانری کربن، ایران‌شناس فرانسوی و توشی‌هیکو ایزوتسو، قرآن‌پژوه ژاپنی، فرا گرفت.[۴۲] مدتی هم از دروس مرتضی مطهری (درگذشت: ۱۳۵۸ش) و علامه طباطبایی (درگذشت: ۱۳۶۰ش) بهره برد.[۴۳]

او ۱۲ سال در ایران اقامت داشت و در این مدت، علاوه بر مطالعات گسترده‌ای که در زمینه معنویت و عرفان اسلامی براساس رهیافت‌های ایرانی داشت، در دانشگاه آریامهر (صنعتی شریف) به تدریس علوم انسانی پرداخت.[۴۴] او پس از بازگشت به آمریکا به‌عنوان استاد گروه مطالعات تطبیقی ادیان در دانشگاه ایالتی نیویورک، در شهر استونی بروک مشغول به تدریس گردید.[۴۵] گفته شده او پیش از انقلاب اسلامی ایران در ۱۳۵۷ش، ایران را ترک کرد و به آمریکا بازگشت.[۴۶]

ویلیام چیتیک و همسرش ساچیکو موراتا در آرامگاه شیخ محمود شبستری در شبستر

انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، به‌مناسبت شصت و پنجمین سال تولد چیتیک، کتاب «زندگی‌نامه و خدمات علمی و فرهنگی پروفسور ویلیام چیتیک» را با مقدمۀ مهدی محقق، شارح کتاب‌های کلامی، منتشر کرد.[۴۷] همچنین در مراسمی در سال ۱۳۸۷ش که توسط شهرداری تهران برگزار شد، از چیتیک و همسرش تجلیل شد.[۴۸]

گفته شده همسر ویلیام، ساچیکو موراتا (پژوهشگر برجسته ژاپنی و استاد مطالعات تطبیقی ادیان در دانشگاه استونی بروک) نیز از نوابغی است که برای تحصیل در رشته حقوق اسلامی به ایران آمد و دکترای فقه اسلامی را در دانشکده الهیات ایران گذرانید.[۴۹] چیتیک و موراتا آثار مشترک فراوانی از جمله کتاب «سیماى اسلام در کلیات جهان‌بینى اسلامى» (یا چشم‌انداز اسلام و یا تائوی اسلام) و «آموزه‌های حکیمانه لیو چی» را تدوین کرده‌اند.[۵۰]

کتاب زندگی‌نامه و خدمات علمی و فرهنگی پروفسور ویلیام چیتیک

جستارهای وابسته

پانویس

  1. «William Chittick», Editions i.
  2. «ویلیام چیتیک به قلم استادعلامه جلال الدین آشتیانی»، سایت آشتیانی.
  3. چیتیک، «سنت‌های اسلامی و تصوف در گفت وگو با ویلیام چیتیک»، ماهنامه اطلاعات حکمت و معرفت.
  4. انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، زندگی‌نامه و خدمات علمی و فرهنگی پروفسور ویلیام چیتیک، ۱۳۸۹ش، ص۱۷.
  5. آشتیانی، «پیشگفتار» در نقد النصوص، ۱۳۷۰ش، ص۵۸.
  6. «ویلیام چیتیک به قلم استادعلامه جلال الدین آشتیانی»، سایت آشتیانی.
  7. انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، زندگی‌نامه و خدمات علمی و فرهنگی پروفسور ویلیام چیتیک، ۱۳۸۹ش، ص۱۶۵.
  8. آشتیانی، «پیشگفتار» در نقد النصوص، ۱۳۷۰ش، ص۶۰.
  9. «عشق الهی، ادبیات اسلامی و سیر الی الله»، جایزه جهانی کتاب سال جمهوری اسلامی ایران.
  10. انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، زندگی‌نامه و خدمات علمی و فرهنگی پروفسور ویلیام چیتیک، ۱۳۸۹ش، ص۲۰۲؛ «William Chittick», Editions i.
  11. انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، زندگی‌نامه و خدمات علمی و فرهنگی پروفسور ویلیام چیتیک، ۱۳۸۹ش، ص۲۰۱.
  12. «William Chittick», Renovatio/Zaytuna College.
  13. انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، زندگی‌نامه و خدمات علمی و فرهنگی پروفسور ویلیام چیتیک، ۱۳۸۹ش، ص۲۰۲-۲۰۶.
  14. چیتیک، «سنت‌های اسلامی و تصوف در گفت وگو با ویلیام چیتیک»، ماهنامه اطلاعات حکمت و معرفت؛ «ویلیام چیتیک»، کتابسرای طه؛ «ویلیام سی چیتیک»، ایران کتاب.
  15. «ویلیام چیتیک»، پرتال جامع علوم انسانی؛ انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، زندگی‌نامه و خدمات علمی و فرهنگی پروفسور ویلیام چیتیک، ۱۳۸۹ش، ص۲۰۸-۲۱۶.
  16. انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، زندگی‌نامه و خدمات علمی و فرهنگی پروفسور ویلیام چیتیک، ۱۳۸۹ش، ص۲۰۶-۲۰۸.
  17. «ویلیام چیتیک»، مرکز مطالعات اسلامی به زبان‌های اروپایی.
  18. انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، زندگی‌نامه و خدمات علمی و فرهنگی پروفسور ویلیام چیتیک، ۱۳۸۹ش، ص۸۳.
  19. «ویلیام چیتیک»، انجمن علمی عرفان اسلامی ایران.
  20. «ویلیام چیتیک»، انجمن علمی عرفان اسلامی ایران.
  21. «ویلیام چیتیک به قلم استادعلامه جلال الدین آشتیانی»، سایت آشتیانی.
  22. «ویلیام چیتیک؛ پژوهشگر عرفان اسلامی و مترجم صحیفه سجادیه به زبان انگلیسی»، مؤسسه و بنیاد بین‌المللی صحیفه سجادیه.
  23. انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، زندگی‌نامه و خدمات علمی و فرهنگی پروفسور ویلیام چیتیک، ۱۳۸۹ش، ص۱۷.
  24. «ویلیام چیتیک به قلم استادعلامه جلال الدین آشتیانی»، سایت آشتیانی.
  25. «سنت‌های اسلامی و تصوف در گفت وگو با ویلیام چیتیک»، ماهنامه اطلاعات حکمت و معرفت.
  26. چیتیک، درآمدی بر تصوف و عرفان اسلامی، ۱۳۸۸ش، ص۴۳.
  27. «ویلیام چیتیک به قلم استادعلامه جلال الدین آشتیانی»، سایت آشتیانی.
  28. چیتیک، درآمدی بر تصوف و عرفان اسلامی، ۱۳۸۸ش، ص۷۸.
  29. Rustom, «Equilibrium and Realization: William Chittick on Self and Cosmos», p53.
  30. «سنت‌های اسلامی و تصوف در گفت وگو با ویلیام چیتیک»، ماهنامه اطلاعات حکمت و معرفت.
  31. «ویلیام چیتیک به قلم استادعلامه جلال الدین آشتیانی»، سایت آشتیانی.
  32. «William Chittick», Editions i.
  33. «ویلیام چیتیک؛ پژوهشگر عرفان اسلامی و مترجم صحیفه سجادیه به زبان انگلیسی»، مؤسسه و بنیاد بین‌المللی صحیفه سجادیه.
  34. «سنت‌های اسلامی و تصوف در گفت وگو با ویلیام چیتیک»، ماهنامه اطلاعات حکمت و معرفت.
  35. «ویلیام چیتیک»، انجمن علمی عرفان اسلامی ایران.
  36. انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، زندگی‌نامه و خدمات علمی و فرهنگی پروفسور ویلیام چیتیک، ۱۳۸۹ش، ص۱۶۳.
  37. «ویلیام چیتیک به قلم استادعلامه جلال الدین آشتیانی»، سایت آشتیانی.
  38. «William Chittick», Editions i.
  39. «ویلیام چیتیک به قلم استادعلامه جلال الدین آشتیانی»، سایت آشتیانی.
  40. آشتیانی، «پیشگفتار»، در نقد النصوص، ۱۳۷۰ش، ص۵۸_۵۹.
  41. «ویلیام چیتیک به قلم استادعلامه جلال الدین آشتیانی»، سایت آشتیانی.
  42. «ویلیام چیتیک»، انجمن علمی عرفان اسلامی ایران.
  43. انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، زندگی‌نامه و خدمات علمی و فرهنگی پروفسور ویلیام چیتیک، ۱۳۸۹ش، ص۱۶۴.
  44. ویلیام چیتیک، «مقدمه آشتیانی» در نقد النصوص، ۱۳۷۰ش، ص۵۸؛ چیتیک، مترجم: سلیمانی، «سنت‌های اسلامی و تصوف در گفت وگو با ویلیام چیتیک»، ماهنامه اطلاعات حکمت و معرفت.
  45. «ویلیام چیتیک»، انجمن علمی عرفان اسلامی ایران؛ انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، زندگی‌نامه و خدمات علمی و فرهنگی پروفسور ویلیام چیتیک، ۱۳۸۹ش، ص۲۰۱.
  46. «William Chittick», Editions i.
  47. انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، زندگی‌نامه و خدمات علمی و فرهنگی پروفسور ویلیام چیتیک، ۱۳۸۹ش، ص۱۷.
  48. «ضيافت شام شهردار تهران به افتخار پروفسور ويليام چيتيک»، ایسنا.
  49. «ویلیام چیتیک»، انجمن علمی عرفان اسلامی ایران.
  50. چیتیک، مترجم: سلیمانی، «سنت‌های اسلامی و تصوف در گفت وگو با ویلیام چیتیک»، ماهنامه اطلاعات حکمت و معرفت؛

منابع