مستحب: تفاوت میان نسخه‌ها
جزبدون خلاصۀ ویرایش |
Shamsoddin (بحث | مشارکت‌ها) جز + رده:احکام تکلیفی (هات‌کت) |
||
| خط ۱۱۹: | خط ۱۱۹: | ||
[[رده:اصطلاحات فقهی]] | [[رده:اصطلاحات فقهی]] | ||
[[رده:احکام تکلیفی]] | |||
نسخهٔ ۱۸ ژانویهٔ ۲۰۱۷، ساعت ۱۵:۴۱
| بخشی از احکام عملی و فقهی |
|---|
 |
مُستَحَب؛ به معنای چیزی که شخص با آن محبوب می‌شود، اصطلاحی فقهی است و به اعمالی گفته می‌شود که انجام آنها ، بهتر از ترک آنها است، هرچند انجام دادنش واجب نیست. نماز شب، نمازهای نافله روزانه، روزه‌های مستحبی، دعا به خصوص دعاهای مأثور، صلوات و بسیاری از اعمال دیگر را مستحب خوانده‌اند.
مفهوم شناسی
در معنای لغوی، استحباب مصدر باب استفعال از ماده "ح ب ب" و به معنای دوست داشتن و پسندیدن چیزی است. کاربرد این لغت در قرآن کریم و احادیث معصومان به همان معنای لغوی است[۱] و در اصطلاح فقها، عملی است که حکم شرعی آن، استحباب است و انجام آن بهتر است و در عین حال ترک کردن آن اشکالی ندارد.[۲]
الفاظ مترادف
عناوین ندب، نفل، سنّت و تطوّع نیز بیانگر معنای استحباب است.[۳]
جایگاه بحث
استحاب در مباحث فقهی در بیشتر ابواب فقهی به عنوان یکی از احکام پنج‌گانه به کار رفته است و در اصول فقه، در مبحث اوامر، ضدّ و مقدّمۀ واجب به آن پرداخته شده است.
اقسام
عمل مستحب دارای اقسامی است که برخی از مهم‌ترین آنها عبارتند از:
- مستحب نفسی یا مستحب ذاتی: عملی است که استحباب و مطلوب بودن انجام آن، به خاطر عمل دیگری نیست؛ مانند نمازها و روزه‌های مستحب همچون روزه عید غدیر.
- مستحب غیری: عملی است که به خودی خود، انجامش مستحب و مطلوب نیست، بلکه به خاطر عملی دیگر مستحب شده است؛ مانند غسل برای زیارت.
- مستحب عینی: عملی است که استحباب آن برای تک تک افراد ثابت است و با انجام آن از سوی دیگران، انجامش برای دیگران نیز مستحب خواهد بود. مانند نمازهای نافله یا روزه‌های مستحبی.
- مستحب کفایی: عملی است که با انجام دادن آن توسط فردی دیگر، انجام آن برای دیگران مستحب نیست؛ مانند اذان اعلام.[۴]
نیمه‌کاره رها کردن فعل مستحب
قطع کردن عمل عبادی مستحب، پس از شروع آن مکروه است، به‌خصوص نیمه‌کاره رها کردن نمازِ مستحبی و شکستنِ روزه مستحبی در بعد از ظهر.
البته به پایان نرساندن برخی اعمال مستحبی حرام است و باید آن عمل به پایان برسد؛ مثلا اگر کسی حج مستحبی و عمره (بنابر نظر مشهور) را آغاز کند واجب است آن را به پایان برساند. در اعتکاف نیز چنانچه فرد دو روز اول را روزه بگیرد، باید روز سوم را نیز روزه بگیرد و اعتکاف را به پایان برساند و رها کردن آن در این مرحله حرام است.[۶]
مستحبات معروف
نمازهای مستحب
از آنجا که نماز زیباترین و کامل‌ترین عمل عبادی است، علاوه بر نمازهای واجب، نمازهای مستحبی زیادی برای مشتاقان قرار داده شده و کمتر موقعیت دینی را می‌توان یافت که نماز ویژه‌ای نداشته باشد. در مفاتیح الجنان تعداد زیادی از این نمازها بیان شده است. برخی از مهم‌ترین نمازهای مستحبی عبارتند از نمازهای نافله روزانه، نماز شب، نماز جعفر طیار، نماز استسقا، نماز عید فطر و قربان، نماز اول ماه.
روزه‌های مستحب
- روزۀ تمام روزهای سال، غیر از روزهایی که روزه در آن حرام و مکروه اعلام شده، مستحب است. البته گرفتن روزه در بعضی از روزها بیشتر سفارش شده است که برخی از آنها عبارتند از:
- پنجشنبه اول و پنجشنبه آخر هر ماه قمری
- چهار شنبه اول هر ماه قمری که بعد از روز دهم آن ماه است.
- سیزدهم و چهاردهم و پانزدهم هر ماه قمری (ایام البیض)
- همه روزهای رجب و شعبان
- روز چهارم تا نهم شوال
- روز ۲۵ ذی القعده (دحو الارض) و ۲۹ ذی القعده
- روز اول تا نهم ذی حجه (روز عرفه)
- روز عید غدیر(۱۸ ذی الحجه)
- روز مباهله (۲۴ ذی الحجه)
- روز اول و سوم و هفتم محرم
- روز میلاد پیامبر (۱۷ ربیع الاول)
- روز پانزدهم جمادی الاولی
- روز مبعث پیامبر اکرم (۲۷ رجب)
دعاهای مستند و مأثور
گرچه با هر زبانی می‌توان از خداوند درخواست نمود، اما تاثیر دعاهایی که در کتاب‌های دعا از زبان معصومین نقل شده بیشتر است. برخی از این دعاها عبارتند از:
دیگر مستحبات
از اعمال و اذکار مستحب دیگری که در روایات بیان شده، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- قرآن خواندن
- دائما با وضو بودن
- گفتن ذکر سبحان الله
- گفتن ذکر الحمد لله
- گفتن ذکر لااله الا الله
- گفتن ذکر لا حول و لا قوه الا بالله
- صدقه دادن
- خواندن تعقیبات نماز
- زیارت حرم معصومین
- خواندن برخی زیارت‌ها مانند زیارت عاشورا، زیارت امین الله
جستارهای وابسته
پانویس
منابع
- فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت، قم، موسسه دایرة المعارف فقه اسلامی، ۱۴۲۶ق.
- خویی، سید ابوالقاسم، اجود التقریرات، تقریرات درس محمد حسین نائینی، قم، مطبعه العرفان، ۱۳۵۲ش.
- آخوند خراسانی، ملاکاظم، کفایه الاصول، قم، موسسه آل البیت، ۱۴۰۹ق.
- نجفی، محمد حسن، جواهر الکلام، تصحیح: عباس قوچانی و علی آخوندی، بیروت، دار احیاء التراث العربی، چاپ هفتم.
- محقق حلی، جعفر بن حسن، المعتبر فی شرح المختصر، قم، موسسه سید الشهداء، ۱۴۰۷ق.
- شهید اول (عاملی)، محمد بن مکی، القواعد و الفوائد، تصحیح: سید عبدالهادی حکیم، قم، کتابفروشی مفید، افست نجف.