احکام عملی در برابر احکام اعتقادی،[۱] دستورات و قوانینی درباره عبادات و معاملات است[۲] که وظیفه عملی مکلفان را تعیین می‌کند و از همین رو احکام تکلیفی نیز نامیده می‌شود.[۳] این احکام درباره گفتارها، کردارها و انجام امور مختلف زندگی است.[۴]
احکام به پنج گروه تقسیم می‌شود و از همین رو به آنها احکام پنجگانه نیز گفته می‌شود:
- واجب: عملی که انجامش لازم است و انجام ندادنش گناه است، مثل نماز، روزه و حج.[۵]
- مستحب: عملی که انجامش خوب است، ولی انجام ندادنش نیز اشکالی ندارد، مثل نماز غفیله.[۶]
- حرام: عملی که ترکش لازم است و انجامش ممنوع و گناه، مثل دروغ و غیبت.[۷]
- مکروه: عملی که ترکش خوب است، ولی انجام دادنش نیز ایرادی ندارد، مثل پرخوری.[۸]
- مباح: عملی که انجام و ترکش از نظر شریعت مساوی است و پاداش و کیفری و مدح و ذمّى درباره آن بیان نشده باشد.[۹].
احکام پنجگانه را از نگاهی دیگر این‌گونه هم تعریف کرده‌اند: واجب کارى است که انجام آن لازم و ترک آن عذاب دارد مانند نماز و روزه. حرام کارى است که ترک آن لازم و انجامش عذاب دارد مانند دروغ و ظلم.مستحب کارى است که انجامش نیکوست و ثواب دارد ولى ترک آن عذاب ندارد مانند سلام کردن و صدقه دادن.مکروه نقطه مقابل مستحب است و آن کارى است که ترک آن نیکو است و ثواب دارد ولى انجامش عذاب ندارد مانند فوت کردن به غذا و خوردن غذاى داغ.مباح به کارى گویند که انجام و ترک آن مساوى است، نه عذابى دارد و نه ثوابى مانند راه رفتن و نشستن. [۱۰]
یادآوری
احکام عملیه یا همان احکام فرعیه عملیه احکامی است که انسان باید در آنها از مجتهد تقلید بکند در برابر اصول دین که مربوط به اعتقاد ات است و تقلید درآنها جایز نیست. [۱۱]
جستارهای وابسته
پانویس
- ↑ علامه حلی، تذکرة الفقهاء، ۱۴۱۴ق، ج۱، ص۸.
- ↑ علامه حلی، تذکرة الفقهاء، ۱۴۱۴ق، ج۱، ص۸.
- ↑ فرهنگ‌نامه اصول فقه، ۱۳۸۹ش، ج۱، ص۱۱۱؛ مؤسسه دائرةالمعارف فقه اسلامی، فرهنگ فقه، ۱۴۲۶ق، ج۳، ص۳۵۵.
- ↑ فرهنگ‌نامه اصول فقه، ۱۳۸۹ش، ج۱، ص۱۱۱؛ مؤسسه دائرةالمعارف فقه اسلامی، فرهنگ فقه، ۱۴۲۶ق، ج۳، ص۳۵۵-۳۵۶.
- ↑ مؤسسه دائرةالمعارف فقه اسلامی، فرهنگ فقه، ۱۴۲۶ق، ج۳، ص۳۵۵.
- ↑ مؤسسه دائرةالمعارف فقه اسلامی، فرهنگ فقه، ۱۴۲۶ق، ج۳، ص۳۵۵-۳۵۶.
- ↑ مؤسسه دائرةالمعارف فقه اسلامی، فرهنگ فقه، ۱۴۲۶ق، ج۳، ص۳۵۶.
- ↑ مؤسسه دائرةالمعارف فقه اسلامی، فرهنگ فقه، ۱۴۲۶ق، ج۳، ص۳۵۶.
- ↑ مؤسسه دائرةالمعارف فقه اسلامی، فرهنگ فقه، ۱۴۲۶ق، ج۳، ص۳۵۶ و ج۱، ص۲۰۴
- ↑ وبگاه پاسخگویی به سؤالات دینی:https://hadana.ir/تعریف-واجب،-حرام،-مستحب،-مکروه-و-مباح/
- ↑ طباطبایی یزدی، العروة الوثقی، مكتب آية الله العظمى السيد السيستاني، ج۱، ص۲۶؛ مظفر، عقايد الامامیه، ص۱۲.
منابع
- علامه حلی، حسن بن یوسف، تذکرة الفقهاء، تحقیق مؤسسة آل البیت لإحیاء التراث، قم، مؤسسة آل البیت لأحیاء التراث، ۱۴۱۴ق/۱۳۷۲ش.
- فرهنگ‌نامه اصول فقه، قم، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، ۱۳۸۹ش.
- مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامی، فرهنگ فقه: مطابق با مذهب اهل بیت، زیرنظر سید محمود هاشمی شاهرودی، قم، مؤسسه دایرة المعارف فقه اسلامی، ۱۴۲۶ق.
- وبگاه پاسخگویی به سؤالات دینی؛https://hadana.ir/تعریف-واجب،-حرام،-مستحب،-مکروه-و-مباح/