تِلاوَت قرآن، یا قَرائَت قرآن، خواندن آیات قرآن از روی مصحف است که خداوند، پیامبر(ص) و دیگران را به آن سفارش کرده است. در احادیث نیز برای آن ثواب زیادی بیان شده است.
قرائت قرآن، آداب و احکامی دارد. از نظر فقیهان، خواندن سوره‌های عَزائم یا صرفِ آیه‌های سجده‌دار آنها بر جُنُب و حائض حرام است و به هنگام خواندن این آیات، سجده را واجب می‌دانند. فقها درباره غناء در قرائت قرآن، نظرات مختلفی دارند برخی آن را از حرام بودن حکم غنا، استثنا کرده‌اند. همچنین با وضو بودن، رو به قبله بودن، معطر بودن و تدبر در آیات از مستحبات تلاوت شمرده شده است. خواندن قرآن در برخی زمان‌ها و مکان‌ها مانند ماه رمضان و مکه سفارش بیشتری شده است.
اطمینان دل، دوری از وحشت و بصیرت و آگاهی، تقویت حافظه، تقرب به خدا و افزایش ایمان و… از آثار تلاوت قرآن بیان شده است.
تحقیق، تدویر و تحدیر از شیوه‌های تلاوت قرآن به‌شمار می‌رود.
مفهوم و جایگاه تلاوت
تلاوت قرآن به معنای خواندن قرآن از روی مصحف است.[۱] به‌گفته عبدالباقی در معجم المفهرس واژه «تلاوت» تنها یک‌بار در قرآن به‌کار رفته است اما مشتقات آن بیش از ۵۰ بار در قرآن استعمال شده است.[۲] برای خواندن قرآن، آثاری در روایات و آیات بیان شده است؛ از جمله اطمینان دل، دوری از وحشت، بصیرت، تقویت حافظه، تقرب به خدا و افزایش ایمان.[۳] همچنین در حدیثی آمده است: تلاوت قرآن از روی مصحف، سبب تخفیف گناهان والدین می‌شود هر چند که آنها کافر باشند.[۴]
در برخی از کشورهای اسلامی برنامه‌ها و جلسات رسمی با قرائت قرآن توسط قاری آغاز می‌شود. قبل از اذان، صدای قرائت قرآن از بلندگوهای مساجد پخش می‌شود. همچنین جلسات قرائت قرآن به صورت خانگی برگزار می‌شود.[۵] بنا به گفته رئیس سازمان دارالقرآن ایران در سال ۱۳۹۹ش، در آن زمان ۱۰ هزار جلسه خانگی قرائت قرآن در ایران فعال بوده است.[۶] همچنین آموزش و پروش ایران، آموزش قرآن را در کتب درسی دوره‌های مختلف تحصیلی گنجانده[۷] و مراکزی در این کشور برای آموزش روانخوانی قرآن تأسیس شده است.[۸]
تفاوت قرائت و تلاوت
در قرآن برای خواندن قرآن کلمات قرائت و تلاوت در قرآن به‌کار رفته‌اند.[۹] برخی از لغت‌شناسان، واژه‌های قرائت و تلاوت را مترادف می‌دانند.[۱۰] برخی دیگر بر این باورند که واژه تلاوت اخصّ از قرائت است؛ به این معنا که هر تلاوتی قطعاً قرائت است اما هر قرائتی لزوما تلاوت نیست. از نظر آنها فقط قرائتی تلاوت است که با علم و عمل قاری همراه باشد.[۱۱] از این‌رو به گفته برخی از نویسندگان، در قرآن هرگاه صرف خواندن الفاظ قرآن منظور باشد از «قرائت» و هر گاه علاوه بر خواندن الفاظ قرآن، خواندن آن برای مردم، تدبر در آیات یا تبلیغ و نشر قرآن و… منظور باشد از «تلاوت» استفاده شده است.[۱۲] در غیر این صورت قرائت با قیدی همراه خواهد بود مانند آیه «وَقُرْآنًا فَرَقْنَاهُ لِتَقْرَأَهُ عَلَى النَّاسِ عَلَىٰ مُكْثٍ وَنَزَّلْنَاهُ تَنْزِيلًا» و قرآن را نازل کردیم قطعه‌قطعه نازل کردیم که آن را بر مردم با آهستگی و تأنّی و درنگ بخوانی.[۱۳]
همچنین به‌گفته راغب اصفهانی، قرائت معنایی عام دارد اما تِلاوت فقط برای خواندن کتاب‌های آسمانی به کار می‌رود.[۱۴] البته ابن‌منظور گفته است که برخی کاربرد تلاوت را نیز عام می‌دانند.[۱۵]
معنای حق تلاوت در آیه ۱۲۱ بقره
مطابق آیه ۱۲۱ سوره بقره خداوند تلاوت قرآن را دارای مراتبی معرفی کرده که بالاترین آن «حق تلاوت» است.[۱۶]البته در معنای حق تلاوت نظرات مختلفی وجود دارد:[۱۷] عده‌ای آن را خواندن همراه با خضوع و خشوع و پرهیز از تغییر و تحریف آیات می‌دانند.[۱۸] عده‌ای دیگر حق تلاوت را درنگ کردن به هنگام خواندن آیات بهشتی و جهنمّی به‌جهت طلب بهشت از خدا و پناه بردن به او از شرّ جهنم بیان کرده‌اند. بعضی نیز حق تلاوت را خواندن قرآن با ترتیل یعنی رعایت الفاظ قرآن و فهم و تدبر در معانی آن و عمل به آن دانسته‌اند.[۱۹] «ترتیل» اشاره به نوعی از خواندن قرآن است که همراه با تأنّی و تدبّر و اجرای قواعد تجویدی، وقف و ابتدا است و با اجرای آن تلاوت حقیقی قرآن محقق می‌شود.[۲۰]
فضیلت تلاوت قرآن
خانه‌های خود را به‌تلاوت قرآن روشن کنید و آنها را گورستان نکنید چنانچه یهود و نصاری کردند، در کلیساها و عبادتگاه‌های خود نماز کنند، ولی خانه‌های خویش را معطل گذارده‌اند زیرا که هر گاه در خانه بسیار تلاوت قرآن شد خیر و برکتش زیاد شود، و اهل آن به‌وسعت رسند، و آن خانه برای اهل آسمان درخشندگی دارد چنانچه ستارگان آسمان برای اهل زمین می‌درخشند.[۲۱]
قرآن، پیامبر(ص) و مخاطبانش را به خواندن قرآن سفارش کرده است.[۲۲] از امام صادق(ع) در این باره نقل شده است: کسی که حتی با نگاه، آیات کلام الهی را بخواند، خداوند معادل هر حرفی که می‌خواند برای او حسنه‌ای می‌نویسد و گناهی را از او پاک کند و درجه‌اش را بالابرد و کسی که آیه‌ای از قرآن را در نماز بخواند خدا به اندازه هر حرف از آن، ۱۰۰ حسنه به او دهد و ۱۰۰ گناه از او پاک کند و ۱۰۰ درجه مقامش را بالا برد.[۲۳] در احادیث دیگر برای کسی که قرآن را ختم کند یک دعای مستجاب قرار داده شده است.[۲۴] همچنین برای تلاوت بعضی از سوره‌ها و آیه‌ها خواص و فضیلت‌های ویژه‌ای روایت شده است.[۲۵] حضرت صادق(ع) از امام علی(ع) نقل کرده است: خانه‌ای که در آن قرآن خوانده می‌شود برکت آن زیاد می‌شود و ملائکه در آن حاضر و شیطان‌ها از آن دور می‌شوند.[۲۶] کلینی احادیث مربوط به فضیلت تلاوت قرآن را در بابی جداگانه گردآوری کرده است.[۲۷]
سفارش به تلاوت قرآن در زمان‌ها و مکان‌های خاص
بر اساس روایات معصومان(ع) تلاوت قرآن در زمان‌ها و مکان‌های خاصی ثواب ویژه‌ای دارد. امام سجاد(ع) به تلاوت در ابتدای روز سفارش کرده است.[۲۹] همچنین بر اساس حدیثی، تلاوت یک آیه از قرآن در ماه رمضان با تلاوت همه قرآن در ماه‌های دیگر برابری می‌کند.[۳۰] از امام صادق نقل شده است که هر کس قرآن را در مکه ختم کند، نمی‌میرد مگر آنکه رسول خدا(ص) و جایگاهش در بهشت را ببیند.[۳۱]
حکم فقهی تلاوت قرآن
آیا تلاوت روزانه قرآن واجب است؟
در مورد حکم تلاوت قرآن در نماز و غیر آن نظرات مختلفی ارائه شده است:
- برخی از عبارت «فأقروا ما تیسّر منه» در آیه ۲۰ سوره مزمل، وجوب قرائت قرآن را برداشت کرده‌اند.[۳۲] اما در اینکه این وجوب با چه مقدار قرائت روزانه محقق می‌شود نظرات مختلفی وجود دارد.[۳۳] برخی تلاوت روزانهٰ ۵۰ آیه (غیر از آنچه در نماز خوانده می‌شود) را واجب می‌دانند.[۳۴] البته به گفته فاضل مقداد، از نظر عده‌ای این وجوب از قبیل واجبات کفایی است.[۳۵]
- عده‌ای قرائت قرآن را تنها در نمازها واجب می‌دانند. آنها در جواب به این اشکال که چه طور ممکن است نماز مستحبی شامل جزئی واجب (قرائت قرآن) باشد؛ گفته‌اند این بیان از قبیل معامله‌ای است که شخص در انجام آن مخیر است اما به محض انعقاد آن، پیروی از مفاد معامله برای او واجب می‌شود.[۳۶] فقهایی همچون خویی،[۳۷] فاضل مقداد[۳۸] و علامه حلّی[۳۹]بر این باورند بر اساس آیات و روایات تنها قرائت قرآن در نمازهای یومیه واجب است. اما محمدحسن نجفی نویسنده کتاب جواهر الکلام معتقد است، وجوب قرائت قرآن در نماز از سنت و روایات استنباط می‌شود نه این آیه.[۴۰] احادیث مربوط به مقدار تلاوت قرآن را در بابی با عنوان «بَابٌ فِی کَمْ یُقْرَأُ الْقُرْآنُ وَ یُخْتَمُ» الکافی گردآوری شده است.[۴۱]
واجب بودن سجده تلاوت
از نظر فقیهان شیعه، برخی آیات قرآن، سجده واجب دارند یعنی با تلاوت آنها باید سجده به جا آورد. این آیات عبارتند از آیه ۱۵ سوره سجده، ۳۷ سوره فصلت، ۶۲ سوره نجم و ۱۹ سوره علق.[۴۲] همچنین به گفته صاحب جواهر، ۱۱ آیه دیگر، سجده مستحب دارند.[۴۳]
حرام بودن قرائت عزائم بر جنب و حائض
از نظر فقیهان شیعه، خواندن سوره‌های عزائم، بر جُنُب[۴۴] و حائض[۴۵] حرام است. فقیهان درباره اینکه آیا فقط خواندن آیه‌های سجده‌دار حرام است یا خواندن تمام سوره چنین حکمی دارد، اختلاف‌نظر دارند.[۴۶] به گفته علامه حلی، حتی خواندن یک حرف از این سوره‌ها بر او حرام است.[۴۷]
وجوب حفظ حرمت قرآن
به‌نظر فقیهان حفظ حرمت قرآن واجب و هتک حرمت آن حرام است. کارهایی نظیر: خواندن آن به‌گونه‌ای که مناسب شأن قرآن نباشد یا خواندن آن همراه با موسیقی از مصادیق هتک حرمت قرآن شمرده شده است.[۴۸] همچنین در متون دینی از خواندن قرآن در مکان‌هایی همچون: حمام و توالت نهی شده است.[۴۹]
حکم تَغَنّی در تلاوت
فقیهان شیعه درباره حکم خواندن قرآن با غَنا اختلاف‌نظر دارند.[۵۰] گفته شده بیشتر آنان، غنا را صوت لهوی و به طور کلی حرام می‌دانند و تلاوت قرآن را هم از این حکم استثنا نمی‌کنند. این نظر را به فقیهانی همچون ابن‌ادریس، فخرالمحققین، احمد بن محمد اردبیلی، سید جواد عاملی، ملا احمد نراقی و شیخ انصاری نسبت می‌دهند.[۵۱] همچنین جواز تلاوت قرآن با غنا را به فقهایی همچون کلینی، شیخ طوسی، سید عبدالاعلی سبزواری، ملا احمد نراقی در مستند الشیعه و محمدهادی تهرانی نسبت داده‌اند که غنا را به صورت کلی حرام نمی‌دانند و آن را در صورتی حرام می‌دانند که ملازم با حرامی باشد.[۵۲] یکی از مستندات کسانی که تغنی در تلاوت را جایز می‌دانند روایت «مَن لَم یَتَغَنَّ بالقُرآن فلیسَ مِنّا؛ هر کس قرآن را با غنا نخواند از ما نیست» است.[۵۳] البته مخالفان جواز تغنی آن را به صورت «من لم یستغن بالقرآن فلیس منا؛ هر کس خود را از قرآن بی‌نیاز بداند پس از ما نیست» معنا کرده‌اند.[۵۴]
آداب تلاوت قرآن
بر اساس آیات قرآن و روایات معصومان(ع)، خواندن قرآن آدابی دارد. وضوء گرفتن، روبه قبله بودن، تفکر و تدبر در آیات الهی،[۵۵] سکوت و گوش دادن به آیاتی که قاری قرآن می‌خواند،[۵۶] اعوذ بالله گفتن،[۵۷] گفتن بعضی از ذکرها هنگام تلاوت برخی از آیات قرآن و خواندن دعای شروع و ختم قرآن از مستحبات تلاوت قرآن است.[۵۸] همچنین اخلاص، دوری از ریا، خشوع[۵۹] و عمل به مفاد آیاتی که خوانده می‌شود[۶۰] از آدابی است که در روایات به آنها سفارش شده است.[۶۱]
به سفارش پیامبر(ص) قرآن باید با حزن و اندوه خوانده شود تا تأثیر بیشتری بر قلب و روح انسان بگذارد.[۶۲] همچنین سفارش شده الحانی که در خواندن قرآن مورد استفاده قرار می‌گیرد از الحان عرب باشد و از الحان غیر عرب برای خواندن قرآن بهره‌گیری نشود.[۶۳]
شیوه قرائت پیامبر(ص)
از امام باقر(ع) نقل شده است که پیامبر(ص) زیباترین صدا را در تلاوت قرآن داشت،[۶۴] او قرآن را با تانّی تلاوت می‌کرد به‌گونه‌ای که اُم‌ّ سَلَمه گفته است پیامبر(ص) به صورت واضح و حرف به حرف و آیه به آیه قرآن می‌خواند به‌گونه‌ای که امکان شمارش حروف آیات وجود داشت.[۶۵] امام علی(ع) شیوه تلاوت پیامبر(ص) را بدون ترجیع، همراه با کشیدن حروف و ترتیل معرفی کرده است.[۶۶]
خواندن قرآن از روی مصحف بهتر است یا از حفظ؟
مطابق برخی روایات خواندن قرآن از روی مصحف نسبت به خواندن آیات از حفظ، فضیلت بیشری دارد؛ امام صادق(ع) سبب این بیان را بهره‌بردن چشمان از نگاه کردن به متن قرآن بیان کرده است.[۶۷] زَرکَشی مفسر اهل‌سنت، با نقد و بررسی روایات مربوطه، معتقد است، ملاک در این باره تدبر و بهره بیشتر شخص و حضور قلب او هنگام تلاوت است؛ پس اگر انسان هنگام حفظ بهره بیشتری ببرد، خواندن او از حفظ دارای فضیلت بیشتری است و الا خواندنش از وری مصحف بهتر است.[۶۸]
شیوه‌های تلاوت قرآن
علمای علوم قرآن، شیوه‌های مختلفی از تلاوت قرآن را در کتب خود بیان کرده‌اند این تقسیمات بیشتر ناظر به سرعت و تأنّی قاری، هنگام تلاوت آیات است:
- تحدیر: به سریع خواندن قرآن و تخفیف قواعد آن مثل به قصر خواندن مدها و ساکن کردن حروف متحرّک، به‌گونه‌ای که از حد ترتیل خارج نشود گفته می‌شود.[۶۹] زمانی که قاری قرآن قصد ختم قرآن در زمانی کم و تلاوت بیشتر آیات را دارد از این نوع قرائت استفاده می‌کند.[۷۰]
- تدویر: خواندن آیات، با تأنّی، به‌طوری که همراه با تدبر در معانی آیات و رعایات تمامی قواعد تجویدی باشد انجام می‌پذیرد.[۷۱] این نوع از خواندن از جهت سرعت، بین شیوه تحقیق و حدر، قرار دارد در این نوع قرائت، کسانی که قائل به مدّ منفصل هستند آن را مدّ می‌دهند اما آن را به حدّ طول (دو تا پنج حرکت) نمی‌رسانند. این نوع از قرائت قرآن بین عامّه مردم به «ترتیل» مشهور است.[۷۲] به‌گفته علّامی در کتاب پژوهشی در علم تجوید، این نوع خواندن شیوهٔ بسیاری از پیشوایان قرائت بوده است.[۷۳]
- تحقیق: بجا آوردن حق هر حرفی از اشباع مدها، تحقیق همزه‌ها، تمام و کمال آوردن حرکات، اظهار کامل حروف، غنّه‌ها، و.. است. این تلاوت از جهت سرعت، کندترین نوع خواندن قرآن است. به مرور زمان، این نوع از خواندن به «تلاوت مجلسی» مشهور شده است.[۷۴] در این تلاوت که به تلاوت تَنْغیمی نیز شناخته می‌شود، از نغمات و الحان موسیقی به‌جهت القای مفاهیم آیات و تأثیر بیشر آن بر مخاطب استفاده نیز می‌شود.[۷۵]
پانویس
- ↑ بیهقی، تاج المصادر، ذیل واژه تلاوة.
- ↑ عبدالباقی، معجم المفهرس، ذیل واژه تلا.
- ↑ رادمرد، «مراتب و آثار انس با قرآن در آیات و روایات»، ص۳۵–۳۸.
- ↑ کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۶۱۳.
- ↑ نگاه کنید به «درباره ما»، جلسات خانگی قرآن کریم.
- ↑ «۱۰ هزار جلسه قرآن خانگی در سطح کشور فعال است»، خبرگزاری ایرنا.
- ↑ برای نمونه نگاه کنید به «دوره اول آموزش متوسطه پایه هفتم»، پایگاه کتاب‌های درسی.
- ↑ برای نمونه نگاه کنید به «معرفی مرکز آموزش قرآن کریم»، مرکز آموزش قرآن آستان مقدس عبدالعظیم علیه السلام.
- ↑ برای نمونه نگاه کنید به: سوره مزمّل، آیه۲۰، سوره عنکبوت، آیه ۴۵، سوره اعراف، آیه۲۰۴.
- ↑ ابن‌منظور، لسان العرب، ذیل واژه التِلاوة و تَلا یَتلو.
- ↑ راغب اصفهانی، مفردات ألفاظ قرآن کریم، ذیل واژه تلاوة.
- ↑ کوهی گرمی و بهزاد، «وجوه اشتراک و افتراق قرائت، تلاوت و ترتیل از نظر ادبی و رویّهٔ علمی قرّاء»، ص۷۸و۷۹.
- ↑ طباطبایی، المیزان، ۱۳۷۴ش، ج۲۰، ص۵۷۴.
- ↑ کوهی گرمی و بهزاد، «وجوه اشتراک و افتراق قرائت، تلاوت و ترتیل از نظر ادبی و رویّهٔ علمی قرّاء»، ص۷۹.
- ↑ ابن منظور، لسان العرب، ذیل واژه تَلا یَتلو.
- ↑ نهج البلاغه، خطبه ۱۱۰؛ صحیفه سجادیه، دعای ۴۷.
- ↑ نگاه کنید به دولتی، «تلاوت قرآن»، ص۷۸.
- ↑ کاشانی، تفسیر منهج الصادقین، ۱۳۳۶ش، ج۱، ص۲۷۱.
- ↑ کاشانی، تفسیر منهج الصادقین، ۱۳۳۶ش، ج۱، ص۲۷۱؛ دولتی، «تلاوت قرآن»، ص۷۸.
- ↑ کوهی گرمی و بهزاد، «وجوه اشتراک و افتراق قرائت، تلاوت و ترتیل از نظر ادبی و رویّهٔ علمی قرّاء»، ص۷۸و۷۹.
- ↑ کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۶۱۰.
- ↑ برای نمونه نگاه کنید به: سوره مزمّل آیه۳، سوره اسراء ۱۰۶، کهف ۲۷.
- ↑ کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۶۱۳.
- ↑ کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۶۱۳.
- ↑ برای نمونه نگاه کنید به:کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۶۲۰–۶۲۶.
- ↑ کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۶۱۳.
- ↑ کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۶۱۳.
- ↑ «تصاویر/ مراسم جزءخوانی قرآن کریم در حرم امام حسین(ع)»، خبرگزاری حوزه.
- ↑ دیلمی، ارشاد القلوب، ۱۴۱۲ق، ج۱، ص۸۳.
- ↑ شیخ صدوق، الامالی، ۱۳۷۶ش، ص۹۳.
- ↑ شیخ طوسی، تهذیب الاحکام، ۱۳۶۵ش، ج۵، ص۴۶۸.
- ↑ ↑ قطب‌الدین راوندی، فقه القرآن، ۱۴۰۵ق، ج۱، ص۱۰۶و۱۰۷و۱۲۷و۱۳۰؛ فاکر میبدی، «فرایند استنباط وجوب قرائت قرآن از آیهٔ فَاقْرَؤُوا مَا تَیَسَّرَ مِنَ الْقُرْآنِ»، ص۸۱.
- ↑ وحیدیان و دیگران، «مراد از قرائت قرآن در آیه آخر سوره مزّمّل و حکم شرعی آن»، ص۳۱۴.
- ↑ فاکر میبدی، «فرایند استنباط وجوب قرائت قرآن از آیهٔ فَاقْرَؤُوا مَا تَیَسَّرَ مِنَ الْقُرْآنِ»، ص۸۱.
- ↑ فاضل مقداد، کنز العرفان، منشورات المکتبة المرتضویّة للإحیاء الآثار الجعفریّه، ج۱، ص۱۱۸.
- ↑ وحیدیان و دیگران، «مراد از قرائت قرآن در آیه آخر سوره مزّمّل و حکم شرعی آن»، ص۳۱۶.
- ↑ خویی، موسوعة الامام الخوئی، ۱۴۱۸ق، ج۴، ص۲۶۲.
- ↑ فاضل مقداد، کنز العرفان، ۱۳۷۳ش، ج۱، ص۱۱۸.
- ↑ علامه حلی، تذکرة الفقهاء، ۱۴۱۴ق، ج۳، ص۱۲۸.
- ↑ نجفی، جواهر الکلام، ۱۴۰۴ق، ج۹، ص۲۸۴و۲۸۵.
- ↑ کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۶۱۷.
- ↑ طباطبایی یزدی، العروة الوثقی، ۱۴۱۹ق، ج۲، ص۵۷۷.
- ↑ نجفی، جواهرالکلام، ۱۳۶۲ش، ج۱۰، ص۲۱۷.
- ↑ طباطبایی یزدی، العروة الوثقی، ۱۴۱۹ق، ج۱، ص۵۱۰.
- ↑ طباطبایی یزدی، العروة الوثقی، ۱۴۱۹ق، ج۱، ص۶۰۳.
- ↑ طباطبایی یزدی، العروة الوثقی، ج۱، ص۵۱۰ و ص۶۰۳؛ بنی‌هاشمی، توضیح المسائل مراجع، ۱۳۷۸ش، مسئله ۳۵۵، ج۱، ص۲۲۵-۲۲۷؛ مسئله ۴۵۰، ج۱، ص۲۷۶.
- ↑ علامه حلی، مختلف الشیعه، ۱۴۱۳ق، ج۱، ص۳۳۳.
- ↑ «حرمت قطعی تلاوت قرآن همراه با موسیقی»، وبگاه فقه حکومتی وسائل؛ «مهندسی تلاوت قرآن کریم / آهنگ قرائت قرآن و ترجیع در قرائت»، پایگاه بین‌المللی همکاری‌های شیعه (شفقنا).
- ↑ شیخ صدوق، الخصال، ۱۳۶۲ش، ج۲، ص۳۵۸.
- ↑ اسماعیلی، «بررسی دیدگاه اندیشمندان اسلامی دربارهٔ تغنی در قرائت قرآن»، ص۱.
- ↑ اسماعیلی، «بررسی دیدگاه اندیشمندان اسلامی دربارهٔ تغنی در قرائت قرآن»، ص۱.
- ↑ اسماعیلی، «بررسی دیدگاه اندیشمندان اسلامی دربارهٔ تغنی در قرائت قرآن»، ص۱۶-۱۷
- ↑ ابن‌اثیر، النهایه فی غریب الحدیث و الاثر، ۱۳۹۹ق، ج۳، ۳۹۱.
- ↑ اسماعیلی، «بررسی دیدگاه اندیشمندان اسلامی دربارهٔ تغنی در قرائت قرآن»، ص۱–۳.
- ↑ سبزواری، مهذب الاحکام، دارالتفسیر، ج۷، ص۱۲۸.
- ↑ سوره اعراف، آیه۲۴.
- ↑ سوره نحل، آیه۹۸.
- ↑ دولتی، «تلاوت قرآن»، ص۷۸.
- ↑ مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج ۸۹، ص۱۸۴ و ۲۱۰
- ↑ نهج البلاغة، تصحیح صبحی صالح، خطبة ۱۱۰؛ مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج ۸۹، ص۱۸۵.
- ↑ دولتی، «تلاوت قرآن»، ص۷۸.
- ↑ کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۶۱۴.
- ↑ کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۶۱۴.
- ↑ طباطبایی، سنن النبی، ۱۳۸۷ش، ص۳۱۱.
- ↑ «ویژگی‌های قرائت پیامبر چیست؟ پیامبر و مسلمانان صدر اسلام چگونه قرآن را تلاوت می‌کردند؟»، وبگاه مؤسسه قرآنی مشکات.
- ↑ سخاوی، جمال القراء و کمال الاقراء، کتابخانه آیه الله مرعشی، ج۲، ص۵۲۵.
- ↑ خوئی، البیان، دارالزهراء، ص۲۶.
- ↑ زرکشی، البرهان، ۱۳۷۶ق، ج۱، ص۴۶۱.
- ↑ علّامی، پژوهشی در علم تجوید، ۱۳۸۱ش، ص۵۰.
- ↑ علّامی، پژوهشی در علم تجوید، ۱۳۸۱ش، ص۵۰.
- ↑ علّامی، پژوهشی در علم تجوید، ۱۳۸۱ش، ص۵۱.
- ↑ موسوی بلده، حلیة القرآن سطح۲، ۱۳۸۲ش، ص۱۹.
- ↑ علّامی، پژوهشی در علم تجوید، ۱۳۸۱ش، ص۵۱.
- ↑ علّامی، پژوهشی در علم تجوید، ۱۳۸۱ش، ص۵۰.
- ↑ صادقی مزیدی و فرحناک بوشهری، «نگرشی بر ماهیّت تغنّی در تلاوت قرآن»، ص۱۹۷.
منابع
- قرآن کریم.
- نهج البلاغه، تصحیح صبحی صالح، قم، مرکز البحوث الاسلامیه، ۱۳۷۴ش.
- «مهندسی تلاوت قرآن کریم / آهنگ قرائت قرآن و ترجیع در قرائت»، پایگاه بین‌المللی همکاری‌های شیعه (شفقنا)، درج مطلب: ۴خرداد ۱۴۰۰ش، بازدید: ۱۸مهر۱۴۰۲ش.
- ابن‌اثیر، مبارک بن محمد، النهاية في غريب الحديث والأثر، بیروت، المكتبة العلمية، ۱۳۹۹ق/۱۹۷۹م.
- ابن‌منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، بیروت، دارالفکر للطباعة و النشر و التوزیع، بی‌تا.
- اسماعیلی، سید محمد، بررسی دیدگاه اندیشمندان اسلامی دربارهٔ تغنی در قرائت قرآن، در دوفصلنامه مطالعات قرآن و حدیث، شماره۱، ۱۳۹۷ش.
- بنی‌هاشمی خمینی، سید محمدحسن، توضیح المسائل مراجع، قم، دفتر نشر اسلامی، ۱۳۷۸ش.
- بیهقی، احمد بن علی، تاج‌المصادر، تهران، هادی عالم‌زاده، ۱۳۷۵ش.
- «تصاویر/ مراسم جزءخوانی قرآن کریم در حرم امام حسین(ع)»، خبرگزاری حوزه، ۱۸ فروردین ۱۴۰۱ش، بازدید: بازدید: ۲۰ آبان ۱۴۰۲ش.
- «درباره ما»، جلسات خانگی قرآن کریم، بازدید: ۲۰ آبان ۱۴۰۲ش.
- خوئی، سید ابوالقاسم، موسوعة الامام الخوئی، قم، موسسة إحیاء آثار الامام الخوئی، ۱۴۱۸ق.
- «حرمت قطعی تلاوت قرآن همراه با موسیقی»، وبگاه فقه حکومتی وسائل، درج مطلب: ۱۳ اردیبهشت ۱۳۹۶ش، درج بازدید: ۱۸مهر۱۴۰۲ش.
- دولتی، کریم، «تلاوت قرآن»، در دانشنامه جهان اسلام، تهران، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، ۱۳۸۳ش.
- دیلمی، حسن بن محمد، ارشاد القلوب الی الصواب، قم، الشریف الرضی، ۱۴۱۲ق.
- رادمرد، محمد، «مراتب و آثار انس با قرآن در آیات و روایات»، در مجله سخن جامعه، شماره۴، ۱۳۹۹ش.
- «دوره اول آموزش متوسطه پایه هفتم»، پایگاه کتاب‌های درسی، درج مطلب: ۱۹ خرداد ۱۳۹۷ش، بازدید: ۲۰ آبان ۱۴۰۲ش.
- راغب اصفهانی، حسین بن محمد، مفردات الفاظ قرآن کریم، بیروت، الدار الشّامیه، ۱۴۱۶ق.
- زرکشی، ابوعبدالله، البرهان فی تفسیر القرآن، بیروت، دار إحیاء الکتب العربیة عیسی البابی الحلبی وشرکائه، ۱۳۷۶ق.
- سبزواری، سید عبدالعلی، مهذّب الاحکام فی بیان حلال و الحرام، قم، دارالتفسیر، بی‌تا.
- سخاوی، علم‌الدین بن محمد، جمال القراء و کمال الاقراء، قم، کتابخانه آیه الله مرعشی، بی‌تا.
- شیخ صدوق، محمد بن علی، الأمالی، تهران، کتابچی، ۱۳۷۶ش.
- شیخ صدوق، محمد بن علی، خصال، قم، جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، ۱۳۶۲ش.
- شیخ طوسی، محمد بن حسن، تهذیب الأحکام، تهران، دار الکتب العلمیّه، ۱۳۶۵ش.
- صادقی مزیدی، مجید و فرحناک بوشهری، حمید، «نگرشی بر ماهیت تغنّی در تلاوت قرآن، در دوفصلنامه مطالعات قرائت قرآن»، شماره۱۲، ۱۳۹۸ش.
- طباطبایی یزدی، سید محمدکاظم، العروة‌الوثقی، مؤسسة النشر الاسلامی، ۱۴۱۹ق.
- طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان، بیروت، درالمعرفه، ۱۴۰۸ق.
- طوسی، محمد بن حسن، التبیان فی تفسیر القرآن، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، بی‌تا.
- عبدالباقی، محمد فؤاد، معجم المفهرس لألفاظ القرآن الکریم، بیروت، دار الفکر للطباعة و النشر و التوزیع، ۱۴۱۷ق.
- علامه حلی، حسن بن یوسف، تذکرة الفقهاء، قم، مؤسسة آل البیت علیهم السلام لإحیاء التراث، ۱۴۱۴ق.
- علامه حلی، حسن بن یوسف، مختلف‌الشیعه فی احکام‌الشریعه، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، ۱۴۱۳ق.
- علّامی، ابوالفضل، پژوهشی در علم تجوید، قم، انتشارات یاقوت، ۱۳۸۱ش.
- فاضل مقداد، مقداد بن عبدالله، کنز العرفان فی فقه القرآن، تهران، منشورات المکتبة المرتضویّة للإحیاء الآثار الجعفریّه، بی‌تا.
- فاکر میبدی، محمد، فرایند استنباط وجوب قرائت قرآن از آیهٔ فَاقْرَؤُوا مَا تَیَسَّرَ مِنَ الْقُرْآنِ، در دوفصلنامه آموزه‌های فقه عبادی، شماره۱، ۱۳۹۹ش.
- قطب‌الدین راوندی، سعید بن هبة الله، فقه القرآن فی شرح آیات الاحکام، قم، کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی، ۱۴۰۵ق.
- کاشانی، ملافتح الله، تفسیر منهج الصادقین فی الزام المخالفین، تهران، کتابفروشی محمد حسن علمی، ۱۳۳۶ش.
- کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تهران، دارالکتب الاسلامیه، ۱۴۰۷ق.
- کوهی گرمی و بهزاد، «وجوه اشتراک و افتراق قرائت، تلاوت و ترتیل از نظر ادبی و رویّهٔ علمی قرّاء»، در مجله مطالعات علوم اسلامی انسانی شماره۲۶، ۱۴۰۰ش.
- مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار، قم، دار إحیاء التراث، ۱۴۰۳ق.
- موسوی بلده، محسن، حلیة القرآن سطح ۲، تهران، احیاء کتاب، ۱۳۸۲ش.
- نجفی، محمدحسن بن باقر، جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام، بیروت، دار احیاء التراث العربیّ، ۱۴۰۴ق.
- وحیدیان اردکان، حمید و نقی‌زاده، حسن و رستمی، محمدحسن، «مراد از قرائت قرآن در آیه آخر سوره مزمّل و حکم شرعی آن»، در نشریّه علمی آموزه‌های قرآنی، شماره۳۴، زمستان۱۴۰۰ش.
- «معرفی مرکز آموزش قرآن کریم»، مرکز آموزش قرآن آستان مقدس عبدالعظیم علیه السلام، بازدید: ۲۰ آبان ۱۴۰۲ش.
- «ویژگی‌های قرائت پیامبر چیست؟ پیامبر و مسلمانان صدر اسلام چگونه قرآن را تلاوت می‌کردند؟»، وبگاه مؤسسه قرآنی مشکات، درج مطلب: ۱۶آبان۱۴۰۱ش، بازدید: ۱۸مهر۱۴۰۲ش.
- «۱۰ هزار جلسه قرآن خانگی در سطح کشور فعال است»، خبرگزاری ایرنا، درج مطلب: ۲۳ دی ۱۳۹۹ش، بازدید: ۲۰ آبان ۱۴۰۲ش.