نافلههای روزانه نمازهای مستحبی هستند که هر روز خوانده می‌شوند. در کنار نمازهای واجب، نمازهایی به عنوان نافله مشخص شده است که قبل یا بعد از آنها خوانده می‌شوند. تعداد رکعات نافلههای نمازهای واجب در غیر روز جمعه، ۳۴ رکعت و در روز جمعه ۳۸ رکعت است.
معنای نافله
نافله به کار مستحبی و کار نیکو، که بر انسان واجب نیست، گفته می‌شود. هم چنین به معنی نوه، غنیمت و عطاء نیز آمده است.[۱] در اصطلاح فقهاء بیشترین استعمال نافله در نمازهای مستحبّی است.[۲]
اهمیت و فضیلت نافله
در دین اسلام تأکید فراوانی بر انجام نمازهای مستحبی شده و ثواب‌های فراوانی برای آن بیان شده است. در میان نمازهای مستحبی نماز شب از فضیلت بیشتری برخوردار است.
روایات فراوانی در مورد اهمیت نافله از معصومین(ع) نقل شده است:
- «إِیّاکُمْ وَ الْکَسَل. إِنَّ رَبّكُمْ رَحیمٌ یَشْكُرُ الْقَلیلَ. إِنَّ الرَجُلَ لَیُصَلّی رَکْعَتَینِ تَطَوُّعاً یُریدُ بِهِما وَجْهَ اللهِ فَیُدْخِلُهُ اللهُ بِهِما الْجَنَّةَ (امام صادق(ع) فرمود: «بر شما باد دوری از تنبلی و کسلی! همانا پروردگار شما مهربان است و چیز کم را سپاس و شکر می‌گوید. همانا مردی برای رضا و خشنودی خدا دو رکعت نماز مستحبّی به جا می‌آورد و خداوند به خاطر خواندن همان دو رکعت او را داخل بهشت می‌کند.»[۳])
- در برخی روایات، نمازهای نافله موجب جبران نقص نمازهای واجب شمرده شدند[۴] از جمله در روایتی از امام باقر(ع) آمده است: «...وَ إِنَّمَا أُمِرْنَا بِالنَّافِلَةِ لِیَتِمَّ لَهُمْ بِهَا مَا نَقَصُوا مِنَ الْفَرِیضَة؛ همانا ما به نمازهای نافله امر شدیم تا به واسطه آنها نقص نمازهای واجب جبران شود.»[۵] در روایت دیگری امیرالمؤمنین(ع) تنها بخشی از نماز را مورد قبول دانسته که نمازگزار حضور قلب داشته باشد و در ادامه فرموده که خداوند متعال این نقصان را با نوافل تکمیل می کند. [۶]
- مهم‌ترین اثر نافله در حدیثی به نام حدیث قرب نوافل چنین آمده است: راوی از امام صادق(ع) و ایشان از پیامبر(ص) و پیامبر(ص) از خداوند عزوجل چنین نقل می‌کند:
- «به درستی که بنده من با نافله و کارهای مستحبی قرب را می‌جوید تا این که او را دوست بدارم و هنگامی که او را دوست داشتم گوش او می‌شوم که با آن می‌شنود و چشم او می‌شوم که با آن می‌بیند و زبان او می‌گردم که با آن سخن می‌گوید....»[۷]
- فضیل بن یسار از امام صادق(ع) نقل کرد که ایشان فرمود: «نمازهای واجب و نافله پنجاه و یک رکعت هستند. دو رکعت نافله عشاء که نشسته خوانده می‌شود یک رکعت محسوب می‌شود. نمازهای واجب هفده رکعت و نمازهای نافله سی و چهار رکعت می‌باشند»[یادداشت ۱]
تعداد رکعات و زمان نافلههای روزانه
نافله‌ها، در غیر روز جمعه سی‌وچهار رکعت هستند:
- نماز نافله ظهر: هشت رکعت است. وقت نافله ظهر همان وقت نماز واجب ظهر است و پیش از نماز واجب ظهر خوانده می‌شود.
- نماز نافله عصر: هشت رکعت است. وقت نافله عصر همان وقت نماز واجب عصر است و پیش از نماز واجب عصر خوانده می‌شود.
- نماز نافله مغرب: چهار رکعت است. وقت نافله مغرب همان وقت نماز واجب مغرب است و بعد از نماز مغرب خوانده می‌شود.
- نماز نافله عشاء: دو رکعت است و چون دو رکعت نافله عشاء نشسته خوانده می‌شود یک رکعت حساب می‌شود. وقت نافله عشاء همان وقت نماز واجب عشاء است و بعد از نماز عشاء خوانده می‌شود.
- نماز نافله شب (نماز شب): یازده رکعت است. هشت رکعت از آن به عنوان نماز شب، دو رکعت نماز شَفع و یک رکعت نماز وِتر است. وقت نافله شب از نصف شب تا اذان صبح است.
- نماز نافله صبح: دو رکعت است. نافله صبح پیش از نماز صبح خوانده می‌شود.
در روز جمعه به شانزده رکعت نافله ظهر و نافله عصر چهار رکعت اضافه می‌شود.[۸]
روش خواندن نافلههای روزانه
به طور کلی نمازهای مستحبی (نافله) به صورت دو رکعت، دو رکعت و هر دو رکعت با یک تشهد و سلام خوانده می‌شود، مگر در مورد نماز مخصوصی دلیل داشته باشیم که به صورت دیگر خوانده شود؛ مثل نماز وتر که یک رکعتی است و نمازی که در شب عید غدیر خوانده می‌شود که دوازده رکعت است. هر دو رکعت یک تشهد دارد و در پایان رکعت دوازدهم باید سلام داد.[۹]
نمازهای نافله روزانه نیز به همین صورت دو رکعتی خوانده می‌شوند یعنی مثلا نماز نافله ظهر چهار دو رکعتی و نماز نافله شب پنج دو رکعتی و یک، یک رکعتی است.
نافله را مانند سایر نمازهای مستحبی می‌توان هم نشسته و هم ایستاده خواند. ولی بهتر است نمازگزار دو رکعت نافله نشسته را یک رکعت حساب کندِ مثلاً کسی که می‌خواهد نافله هشت رکعتی ظهر را نشسته به جا آورد، شانزده رکعت بخواند.[۱۰]
نافلههای روزانه در سفر
نافلههای روزانه‌ای که نماز واجبشان در سفر شکسته خوانده می‌شوند مثل نماز ظهر و عصر، ساقط شده و نباید خوانده شوند، بنابراین نافله ظهر، عصر و عشاء در سفر ساقط شده و نافله شب، صبح و مغرب را می‌توان به جا آورد.[۱۱]
جستارهای وابسته
پانویس
- ↑ معلوف، المنجد، ۱۳۸۰ش، ج۲، ص۱۹۸۶.
- ↑ مشکینی، مصطلحات الفقه، ۱۳۷۹ش، ص۵۲۸.
- ↑ حر عاملی، وسایل الشیعه، ۱۴۰۹ق، ج۴، ص۴۴.
- ↑ نگاه کنید به: حر عاملی، وسائل الشیعه، ۱۴۰۹ق، ج۳، ص۳۱۳-۳۱۵، ج۴، ص۷۱-۷۴.
- ↑ حر عاملی، وسائل الشیعه، ۱۴۰۹ق، ج۴، ص۷۱.
- ↑ شیخ صدوق، خصال،۱۳۶۲ش، ج۲، ص۵۱۷.
- ↑ کلینی، اصول کافی، ۱۳۶۹ش، ج۴، ص۵۳
- ↑ توضیح المسائل (المحشی للإمام الخمینی)، ج۱، ص۴۲۵، مسئله ۷۴۶؛ امام خمینی، تحریر الوسیله، ۱۳۹۰ق، ج۱، ص۱۳۵-۱۳۶.
- ↑ سید بن طاوس، اقبال الاعمال، ۱۳۶۷ش، ص۴۵۲.
- ↑ نجفی، جواهر الکلام، ۱۳۶۷ش، ج۷، ص۵۲؛ امام خمینی، تحریر الوسیله، ۱۳۹۰ق، ج۱، ص۱۳۷.
- ↑ امام خمینی، تحریر الوسیله،۱۳۹۰ق، ج۱، ص۱۳۶.
یادداشت
- ↑ عن فضیل بن یسار عن ابی عبدالله(ع) قال: «الفریضةُ والنافلةُ احدی و خمسون رکعةً. منها رکعتان بعد العُتمة جالساً تعدّان برکعةٍ وهو قائمٌ الفریضةُ منها سبع عشرة رکعةً والنافلةُ اربعُ و ثلاثون رکعةً» حر عاملی، وسایل الشیعه،۱۴۰۹ق، ج۴، ص۴۶.
منابع
- حر عاملی، وسائل الشیعه، قم، مؤسسة آل البیت لاحیاء التراث، چاپ اول، ۱۴۰۹ق.
- امام خمینی، تحریر الوسیله، نجف، مطبعة الآداب، چاپ دوم، ۱۳۹۰ق.
- امام خمینی، توضیح المسائل (المحشی للإمام الخمینی)
- سید بن طاوس، اقبال الاعمال، تهران، دارالکتب الاسلامیة، ۱۳۶۷ش.
- شیخ صدوق، الخصال، قم، نشر جامعه مدرسین، چاپ اول، ۱۳۶۲.
- کلینی، محمد بن یعقوب، اصول کافی، مترجم: هاشم رسولی، جواد مصطفوی، تهران، کتابفروشی علمیه اسلامیه، ۱۳۶۹ش.
- مشکینی، علی، مصطلحات الفقه، قم، مؤسسه چاپ الهادی، چاپ دوم، ۱۳۷۹ش.
- معلوف، لویس، المنجد، مترجم: محمّد بندریگی، ایران، هاتف، چاپ سوم، ۱۳۸۰ش.
- نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، تهران،دار الكتب الإسلامیة، چاپ سوم، ۱۳۶۷ش.