حزقیل (پیامبر)
 مقبره حزقیل در منطقه کفل، واقع در جنوب عراق | |
| اطلاعات پیامبر | |
|---|---|
| نام در قرآن | مؤمن آل فرعون |
| محل تولد | اورشلیم |
| نام قوم | بنی اسرائیل |
| پیش از | الیاس |
| پس از | کالب بن یوقنا |
| نام کتاب | حزقیال |
| معجزات | زنده کردن مردگان |
| پیامبران هم‌عصر | دانیال، ارمیا |
| پیامبران | |
| حضرت محمد(ص) • ابراهیم • نوح • عیسی • موسی • سایر پیامبران | |
حِزقیل یا حِزقیال از پیامبران بنی‌اسرائیل و سومین جانشین موسی(ع) بعد از یوشع بن نون و کالب بن یوقنا است. او همچنین صاحب کتابی مشتمل بر بشارت و پیشگویی است که در مجموعه عهد عتیق قرار دارد. نام او در قرآن کریم ذکر نشده، اما برخی از مفسران، او را همان مؤمن آل فرعون دانسته‌اند که هزاران نفر از مردگان به دعای او زنده شدند. او همواره قومش را به یکتاپرستی، نبوت موسی(ع)، برتری پیامبر اسلام(ص) و برتری علی بن ابیطالب(ع) دعوت کرده است. همسری با ایمان و فرزندانی همچون اسماعیل صادق الوعد داشته و به ابن‌العجوز و عبد صالح مشهور بوده است. بعد از اظهار ایمانش، فرعون او را تکه تکه کرد. تاریخ دقیقی از زمان کشته شدن حزقیل در دسترس نیست، ولی مکان‌هایی برای دفن او ذکر شده است.
معرفی و جایگاه
حزقیل فرزند بوزی کاهن[۱] از نسل لاوی[۲] فرزند یعقوب(ع) در سده ششم[۳] قبل از میلاد از مادری پیر در اورشلیم[۴] متولد شد. هر چند برخی از مفسران قرآن کریم مؤمن آل فرعون را شخص دیگری معرفی کرده‌اند که با اظهار ایمانش به موسی(ع) توسط فرعون کشته شده است[۵] ولی با این حال علامه طباطبائی معتقد است که حزقیل مؤمن آل فرعون بوده[۶] و لحظه‌ای به خداوند کفر نورزیده و در ایمان و راستگوئی همچون حبیب نجار و علی بن ابیطالب(ع) معرفی شده است.[۷] طبرسی در مجمع البیان نیز او را به خاطر محافظت از جان هفتاد پیامبر، ذاالکفل معرفی کرده است.[۸] حزقیل به عبد صالح[۹] و ابن‌آدم[۱۰] شهرت یافته و همواره مورد احترام و اعتماد بزرگان یهود بوده است.[۱۱] وی گهواره‌ای که موسی(ع) بواسطه آن به نیل انداخته شد را ساخت[۱۲] و به مدت صد سال خزانه‌دار پسر عمویش[۱۳] فرعون بود.[۱۴] خوش اخلاقی[۱۵] و وطن‌دوستی[۱۶] از ویژگی‌های دیگر اوست.[۱۷] سرانجام توسط گروهی از یهودیان[۱۸] و بنابر نقلی توسط فرعون کشته و بدنش تکه‌تکه شد.[۱۹]
همسر و فرزندان
همسر حزقیل آرایشگر دربار فرعون[۲۰] و از پیروان موسی(ع) بوده[۲۱] که سید نعمت الله جزایری با بیان روایتی از پیامبر اسلام(ص) از او به نیکی یاد کرده است.[۲۲] سرانجام فرعون او را به همراه فرزند شیرخوارش به درون تنور پُر از مسِ گداخته انداخت.[۲۳] قبل از سوزانده شدن فرزند شیرخوارِ حزقیل با مادرش سخن گفته و به او بشارت داده است.[۲۴] به‌گفته علامه مجلسی، امام صادق(ع) اسماعیلِ صادق الوعد را فرزند دیگر حزقیل(ع) معرفی کرده[۲۵] که در زمان امام مهدی(عج) رجعت خواهد کرد.[۲۶] اسماعیل از سوی خداوند به پیامبری برگزیده شد ولی توسط قومش به قتل رسید.[۲۷]
نبوت
حزقیلِ کاهن[۲۸] سومین جانشین موسی(ع) بعد از یوشع بن نون و کالب بن یوقنا است.[۲۹] وی در سنین جوانی به نبوت رسید[۳۰] که به اعتقاد برخی از محدثان و با استناد به روایت امام باقر(ع)[۳۱] و هلاکت لشکر بخت‌النصر، پیامبری او بعد از سلیمان(ع) بوده[۳۲] که با دانیال و ارمیا معاصر بوده است.[۳۳] همواره قومش را به یکتاپرستی،[۳۴] نبوت موسی(ع)،[۳۵] برتری پیامبر اسلام(ص)[۳۶] بر دیگر پیامبران و برتری امام علی(ع) و فرزندانش به عنوان بهترین جانشینان[۳۷] دعوت کرده است. کتاب حزقیال را یهودیان، مقدس دانسته[۳۸] و به افراد کمتر از سی سال اجازه دسترسی نداده‌اند.[۳۹] پس از کشته شدن حزقیل، اِلیاس بن یاسین به پیامبری بنی اسرائیل برگزیده شد.[۴۰]
معجزه
قرآن کریم در ذیل آیه ۲۴۳ سوره بقره اشاره به زنده شدن مُردگانی دارد که به گفته طبرسی در مجمع البیان به دعای حزقیل اتفاق افتاده است.[۴۱] چند هزار نفر از مردم شهر که بر اثر طاعون جان باخته بودند[۴۲] و از زمان مردن آنها شصت سال گذشته بود[۴۳] به‌یکباره و با دعای حزقیل در روز نوروز زنده شدند[۴۴] و سالیان متمادی به حیات خود ادامه دادند.[۴۵] برقی در محاسن مُردن لشکریان پادشاه قِبط به دعای حزقیل را معجزه دیگری دانسته است.[۴۶]
کتاب حزقیال
یکی از بخش‌های عهد قدیم، کتاب حزقیال است که در ۴۸ باب، دربردانده بشارت‌ها و پیشگویی‌های این پیامبر بنی اسرائیل است. در این کتاب از یأجوج و مأجوج که قرآن داستان آنها را ذکر می‌کند نام برده شده است. آنگونه که در این کتاب آمده حزقیل نبی به تعلیم الهی نابودی یأجوج و مأجوج را پیشگویی می‌کند.[۴۷]
احتجاجات کلامی به معجزات حزقیل
به گفته علامه مجلسی و طبرسی از معجزۀ حزقیل سه برداشت کلامی مورد استفاده قرار گرفته است:
- احتجاج امام رضا(ع) بر جاثلیق مسیحی و مردود دانستن خدا بودن عیسی(ع) در نزد آنها.[۴۸]
- دلیلی بر حقانیت رجعت و زنده شدن برخی از افراد در زمان ظهور امام مهدی(عج).[۴۹]
- مرگ امری حتمی بوده و فرار از آن ممکن نیست.[۵۰]
محل دفن
از زمان کشته شدن حزقیل تاریخی در دسترس نیست[۵۱] ولی محل دفن او را بَرمَلاحه[۵۲] منطقه‌ای در بابل و نزدیک حلّه و دَیر هِزقِل[۵۳] ما بین بصره و شهر تاریخی عسکر مُکْرَم دانسته‌اند.[۵۴] از شهر دزفول نیز به عنوان مدفن حزقیل یاد شده است.[۵۵]
پانویس
- ↑ جورج ادوارد، قاموس الکتاب المقدس، ۱۸۹۴م، ج۱، ص۳۶۹.
- ↑ مجلسی، بحار الانوار، ج۶، ص۱۲۰.
- ↑ جورج ادوارد، قاموس الکتاب المقدس، ۱۸۹۴م، ج۱، ص۳۶۹.
- ↑ قنبری، «حزقیل»، ص۱۸۷.
- ↑ طیب، اطیب البیان، ۱۳۷۸ش، ج۱۱، ص۳۷۱.
- ↑ طباطبائی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۱۷، ص۸۳.
- ↑ طباطبائی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۱۷، ص۸۳.
- ↑ طبرسی، مجمع البیان، ۱۴۱۵ق، ج۲، ص۱۳۳.
- ↑ ورّام، تنبیه الخواطر، مکتبة الفقیه، ج۱، ص۶۷-۶۸.
- ↑ جورج ادوارد، قاموس الکتاب المقدس، ۱۸۹۴م، ج۱، ص۳۷۰.
- ↑ جورج ادوارد، قاموس الکتاب المقدس، ۱۸۹۴م، ج۱، ص۳۷۰.
- ↑ ثعلبی، قصص الانبیاء، المکتبة الثقافیة، ص۱۴۹.
- ↑ شیبانی، نهج البیان، ۱۴۱۹ق، ج۱، ص۱۳۵.
- ↑ جزایری، قصص الانبیاء، ۱۳۸۸ش، ص۳۸۹.
- ↑ جورج ادوارد، قاموس الکتاب المقدس، ۱۸۹۴م، ج۱، ص۳۷۰.
- ↑ جورج ادوارد، قاموس الکتاب المقدس، ۱۸۹۴م، ج۱، ص۳۷۰.
- ↑ جورج ادوارد، قاموس الکتاب المقدس، ۱۸۹۴م، ج۱، ص۳۷۰.
- ↑ ابن‌جوزی، المنتظم، ۱۴۱۳ق، ج۱، ص۳۸۲.
- ↑ علی بن ابراهیم، تفسیر القمی، ۱۴۰۴ق، ج۲، ص۲۵۸.
- ↑ جزایری، قصص الانبیاء، ۱۳۸۸ش، ص۳۸۹.
- ↑ جزایری، قصص الانبیاء، ۱۳۸۸ش، ص۳۸۹.
- ↑ جزایری، قصص الانبیاء، ۱۳۸۸ش، ص۳۸۹.
- ↑ جزایری، قصص الانبیاء، ۱۳۸۸ش، ص۳۸۹.
- ↑ جزایری، قصص الانبیاء، ۱۳۸۸ش، ص۳۸۹.
- ↑ مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۱۳ق، ج۱۳، ص۳۹۰.
- ↑ مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۱۳ق، ج۱۳، ص۳۹۱.
- ↑ مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۱۳ق، ج۵۳، ص۱۰۵.
- ↑ جورج ادوارد، قاموس الکتاب المقدس، ۱۸۹۴م، ج۱، ص۳۷۰.
- ↑ مجلسی، حیات القلوب، ۱۳۸۹ش، ج۱، ص۳۷۷.
- ↑ قنبری، «حزقیل»، ص۱۸۷.
- ↑ برقی، المحاسن، ۱۳۷۱ق، ج۲، ص۵۵۳-۵۵۴.
- ↑ مجلسی، حیات القلوب، ۱۳۸۹ش، ج۱، ص۳۸۰.
- ↑ ابن‌جوزی، المنتظم، ۱۴۱۳ق، ج۱، ص۳۸۲.
- ↑ جزایری، قصص الانبیاء، ۱۳۸۸ش، ص۳۸۸.
- ↑ جزایری، قصص الانبیاء، ۱۳۸۸ش، ص۳۸۸.
- ↑ مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۱۳ق، ج۶۸، ص۱۲.
- ↑ مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۱۳ق، ج۶۸، ص۱۲.
- ↑ جورج ادوارد، قاموس الکتاب المقدس، ۱۸۹۴م، ج۱، ص۳۷۰.
- ↑ جورج ادوارد، قاموس الکتاب المقدس، ۱۸۹۴م، ج۱، ص۳۷۰.
- ↑ طبری، تاریخ الطبری، ۱۸۷۹م، ج۱، ص۳۲۵.
- ↑ طبرسی، مجمع البیان، ۱۴۱۵ق، ج۲، ص۱۳۳.
- ↑ مجلسی، حیات القلوب، ۱۳۸۹ش، ج۱، ص۳۷۷.
- ↑ مجلسی، حیات القلوب، ۱۳۸۹ش، ج۱، ص۳۷۹.
- ↑ مجلسی، حیات القلوب، ۱۳۸۹ش، ج۱، ص۳۷۸.
- ↑ مجلسی، حیات القلوب، ۱۳۸۹ش، ج۱، ص۳۷۷.
- ↑ برقی، المحاسن، ۱۳۷۱ق، ج۲، ص۵۵۳.
- ↑ کتاب مقدس، کتاب حزقیال، باب۳۸ و ۳۹
- ↑ مجلسی، حیات القلوب، ۱۳۸۹ش، ج۱، ص۳۷۹.
- ↑ طبرسی، مجمع البیان، ۱۴۱۵ق، ج۲، ص۱۳۳.
- ↑ طبرسی، مجمع البیان، ۱۴۱۵ق، ج۲، ص۱۳۵.
- ↑ جورج ادوارد، قاموس الکتاب المقدس، ۱۸۹۴م، ج۱، ص۳۷۰.
- ↑ یاقوت حموی، معجم البلدان، ۱۹۹۶م، ج۳، ص۳۷۲.
- ↑ یاقوت حموی، معجم البلدان، ۱۹۹۶م، ج۲، ص۵۴۰.
- ↑ یاقوت حموی، معجم البلدان، ۱۹۹۶م، ج۲، ص۵۴۰.
- ↑ یزدانی، «دزفول»، ص۶۵۴.
منابع
- ابن‌جوزی، ابو الفرج، المنتظم فی تاریخ الأمم و الملوک، بیروت، دارالکتب العلمیة، ۱۴۱۳ق.
- برقی، احمد بن محمد، المحاسن، قم، دار الکتب الإسلامیة، ۱۳۷۱ق.
- ثعلبی، احمد بن محمد، قصص الانبیاء، بیروت، المکتبة الثقافیة، بی‌تا.
- جزایری، نعمت الله، قصص الانبیاء، قم، أجود، ۱۳۸۸ش.
- جورج ادوارد، پوست، قاموس الکتاب المقدس، بیروت، مطبعة الامیر کانیة، ۱۸۹۴م.
- شیبانی، محمد بن حسن، نهج البیان عن کشف المعانی القرآن، قم، نشر الهادی، ۱۴۱۹ق.
- طباطبائی، محمد‌حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، قم، دفتر انتشارات اسلامی، ۱۴۱۷ق.
- طبرسی، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، بیروت، مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، ۱۴۱۵ق.
- طبری، ابن‌جبیر، تاریخ الطبری، لیدن-هلند، بریل، ۱۸۷۹م.
- طيب، سيد عبد الحسين، اطیب البیان فی تفسیر القرآن، تهران، انتشارات اسلام، ۱۳۷۸ش.
- فیض کاشانی، ملا محسن، تفسیر الصافی، تهران، انتشارات الصدر، ۱۴۱۵ق.
- قطب راوندی، قصص الانبیاء، مشهد، آستان قدس رضوی، ۱۴۰۹ق.
- قمی، علی بن ابراهیم، تفسیر القمی، قم، دارالکتاب، ۱۴۰۴ق.
- قنبری، بخشعلی، «حزقیل»، در دانشنامه جهان اسلام، ج۱۳، تهران، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، ۱۳۸۸ش.
- مجلسی، محمد‌باقر، بحار الأنوار، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، ۱۴۱۳ق.
- مجلسی، محمد‌باقر، حیات القلوب، قم، فراگفت، ۱۳۸۹ش.
- ورّام، مسعود بن عیسی، تنبیه الخواطر و نزهة النواظر، قم، مکتبة الفقیه، بی‌تا.
- یاقوت حموی، شهاب‌الدین ابو عبدالله، معجم البلدان، بیروت، دارصادر، ۱۹۹۶م.
- یزدانی، محمد‌حسن، «دزفول»، در دانشنامه جهان اسلام، ج۱۷، تهران، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، ۱۳۹۱ش.