عزیز مصر
عزیز مصر یا پوطیفار (فوطیفار) در قرنهای قبل از اسلام به ویژه در مصر، به نخست وزیر، صدر اعظم پادشاه، فرمانده سربازان و خدمه درباریان میگفتند. در تورات او را رئیس نگهبانان، نیروهای امنیتی و مسئول زندان دانستهاند. این مقام از طرف شاه مصر به شخصی داده میشد. قرآن چهار مرتبه به عزیز اشاره کرده که دوبار به یوسف(ع) و دوبار منظور پوطیفار بوده است. داستان یوسف(ع) و همسر عزیز مصر؛ زلیخا، از داستانهای معروف قرآن است.
| اطلاعات شخصی | |
|---|---|
| نام | پوطیفار یا فوطیفار |
| همسر/همسران | زلیخا |
| حکومت | |
| سمت | نخست وزیر، صدر اعظمِ پادشاه، فرمانده سربازان و خدمه درباریان یا رئیس نگهبانان، نیروهای امنیتی و مسئول زندان |
| همزمان با | یوسف |
تاریخچه
عزیز مصر یا پوطیفار (فوطیفار) در قرنهای قبل از اسلام به ویژه در مصر، به نخست وزیر، صدر اعظم پادشاه، فرمانده سربازان و خدمه درباریان میگفتند.[۱] در تورات او را رئیس نگهبانان، نیروهای امنیتی و مسئول زندان دانستهاند. این مقام از طرف شاه مصر به شخصی داده میشد.[۲] برخی فرعون مصر را با عزیز یکی دانستهاند؛ اما برخی این قول را صحیح ندانستند و آن را رد کردهاند.[۳]
در قرآن چهار مرتبه نام عزیز آمده، ولی به منصب او اشاره نشده است.[۴]
همسر پوطیفار
همسر عزیز مصر، زُلِیْخا بود که داستان او و حضرت یوسف(ع) در قرآن آمده است.[۵] به گزارش قرآن، زلیخا از حضرت یوسف کامجویی کرد، اما یوسف با دیدن برهان پروردگارش (رَأَیٰ بُرْهَانَ رَبِّهِ) سوی در گریخت.[۶] زلیخا خود را به یوسف رساند و پیراهنش را پاره کرد.[۷] جلوی در، یوسف و زلیخا با عزیز مصر روبهرو شدند.[۸] زلیخا و یوسف هر یک، دیگری را به خیانت متهم کردند.[۹] در آن هنگام فردی از خویشاوندان زلیخا شهادت داد که اگر پیراهن یوسف از پشت پاره شده باشد، یوسف راست گفته است؛[۱۰] ازاینرو عزیز مصر، یوسف را از گناه تبرئه و از او خواست از آن واقعه چشمپوشی کند.[۱۱] بر اساس برخی گزارشها، شاهدی که به نفع یوسف شهادت داد، خواهرزادۀ سه ماهۀ زلیخا بود[۱۲] که به قدرت خدا به سخن در آمد.[۱۳] با این حال در گزارشهای دیگر آن شاهد، مردی حکیم معرفی شده است.[۱۴] به گفته برخی مفسران، به درخواست زلیخا، یوسف به زندان انداخته شد.[۱۵]
زلیخا زنی زیبا، ثروتمند[۱۶] و بتپرست بود.[۱۷] او از همسرش صاحب فرزند نمیشد.[۱۸] بر اساس برخی منابع، پس از آنکه زلیخا در دوران پیری توبه کرد و یکتاپرست شد، با دعای یوسف(ع) جوان شد و به ازدواج او در آمد.[۱۹] گفته شده از ازدواج آنها، دو فرزند به دنیا آمد.[۲۰] اما برخی پژوهشگران بر این باورند که این روایتها به دلیلهای مختلفی مانند اشکال داشتن سند و متن، قابل استناد نیست و محتوای آنها از تورات برگرفته شده است.[۲۱]
سریال یوسف پیامبر
سریال یوسف پیامبر به کارگردانی فرج الله سلحشور از تلویزیون جمهوری اسلامی ایران پخش شد و یکی از شخصیتهای مطرح در این فیلم پوطیفار یا همان عزیز مصر به بازیگری جعفر دهقان بود.
پانویس
- ↑ انصاری، «عزیز مصر»، ۱۳۷۷ش، ص۱۴۵۶.
- ↑ انصاری، «عزیز مصر»، ۱۳۷۷ش، ص۱۴۵۶.
- ↑ طائفی فیجانی، «عزیز مصر کیست»، ۱۳۸۱ش، ص۶۲.
- ↑ سوره یوسف، آیات ۳۰-۵۱-۷۸-۸۸.
- ↑ اسدی، «زلیخا»، ص۴۱۶.
- ↑ سوره یوسف، آیه ۲۳-۲۵.
- ↑ سوره یوسف، آیه ۲۵.
- ↑ سوره یوسف، آیه ۲۵.
- ↑ سوره یوسف، آیه ۲۵-۲۶.
- ↑ سوره یوسف، آیه ۲۶-۲۷.
- ↑ سوره یوسف، آیه ۲۸-۲۹.
- ↑ طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۵، ص۳۴۷.
- ↑ قمی، تفسیر القمی، ۱۴۰۴ق، ج۱، ص۳۴۳.
- ↑ طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۵، ص۳۴۷.
- ↑ طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۵، ص۳۵۴؛ بیضاوی، انوار التنزیل، ۱۴۱۸ق، ج۳، ص۱۶۳.
- ↑ قمی، تفسیر القمی، ۱۴۰۴ق، ج۱، ص۳۵۷.
- ↑ شیخ صدوق، عیون أخبار الرضا علیهالسلام، ۱۳۷۸ق، ج۲، ص۴۵.
- ↑ کاشانی، تفسیر منهج الصادقین فی إلزام المخالفین، ۱۳۳۶ش، ج۵، ص۲۸.
- ↑ فیض کاشانی، تفسیر الصافی، ۱۴۱۵ق، ج۳، ص۵۲.
- ↑ قرطبی، الجامع لاحکام القرآن، ۱۳۶۴ش، ج۹، ص۲۱۴.
- ↑ معارف و دیگران، «بررسی روایات تفسیري فریقین در مسئلۀ ازدواج حضرت یوسف با زلیخا»، ص۲۶.
منابع
- اسدی، علی، «زلیخا»، در دایرة المعارف قرآن کریم، ج۱۴، قم، بوستان کتاب، ۱۳۹۵ش.
- انصاری، مسعود، دانشنامه قرآن، تهران، انتشارات دوستان، انتشارات ناهید، ۱۳۷۷ش.
- طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تهران، ناصرخسرو، ۱۳۷۲ش.
- قمی، علی بن ابراهیم، تفسیر القمی، محقق، مصحح، موسوی جزائری، سید طیب، دار الکتاب، قم، چاپ سوم، ۱۴۰۴ق.
- بیضاوی، عبدالله بن عمر، انوار التنزیل و اسرار التأویل، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۴۱۸ق.
- شیخ صدوق، محمد بن علی، عیون اخبار الرضا(ع)، محقق و مصحح: مهدی لاجوردی، تهران، نشر جهان، چاپ اول، ۱۳۷۸ق.
- طائفی فیجانی، رضا، «عزیز مصر کیست»، در مجله بشارت، شماره ۳۰، تابستان، ۱۳۸۱ش.
- کاشانی، ملا فتحالله، تفسیر منهج الصادقین فی الزام المخالفین، کتابفروشی محمد حسن علمی، تهران، ۱۳۳۶ش.
- فیض کاشانی، ملامحسن، تفسیر الصافی، تحقیق: اعلمی، حسین، انتشارات الصدر، تهران، چاپ دوم، ۱۴۱۵ق.
- قرطبی، محمد بن احمد، الجامع لاحکام القرآن، تهران، ناصرخسرو، ۱۳۶۴ش.
- معارف، مجید و دیگران، «بررسی روایات تفسیري فریقین در مسئلۀ ازدواج حضرت یوسف با زلیخا»، در دو فصلنامه حدیثپژوهی، سال هفتم، شمارۀ سیزدهم، بهار و تابستان ۱۳۹۴.