دانیال از پیامبران بنی اسرائیل که نامش در قرآن ذکر نشده، اما در روایات اسلامی به‌ویژه در ماجرای اسارت بنی‌اسرائیل، به او اشاره شده است. دانیال نبی به علم تعبیر خواب و قضاوت‌های ممتاز شهرت داشته است. بنا بر قول مشهور، مقبره او در شوش قرار دارد.
 | |
| اطلاعات پیامبر | |
|---|---|
| تکرار نام در قرآن | ندارد |
| محل زندگی | بیت المقدس، بابل، ایران |
| پس از | موسی |
| پیش از | عیسی |
| معجزات | تعبیر خواب بخت النصر |
| پیروان | بنی اسرائیل |
| پیامبران | |
| نوح • ابراهیم • موسی • عیسی • محمد سایر پیامبران | |
سرگذشت
مطابق روایتی مشهور، در حمله نبوکد نصر(بخت النصر) به بیت المقدس چند جوان برگزیده قوم یهود مطابق رسم آن دوران به اسارت فاتحان جنگ در آمدند، که یکی از آن‌ها دانیال بود. دانیال با تعبیر خواب پادشاه بابل، به مقام وزارت رسید. پس از آن، پادشاه سرزمین پارس به بابل حمله کرد و اسیران بنی‌اسرائیل را آزاد ساخت. دانیال به دربار پارسیان رفت و آن‌جا نیز به مقام بالایی دست یافت. سرانجام در شوش- پایتخت زمستانی هخامنشیان- درگذشت و در همانجا به خاک سپرده شد.[۱]
شماری از مفسران در تفسیر آیات نخست سوره اسراء، که به طغیان و مجازات بنی‌اسرائیل اشاره دارد، ماجرای حمله بخت النصر به بیت المقدس و اسارت یهودیان به دست وی را ذکر کرده‌اند.[۲] علامه طباطبایی بدون اشاره به نام دانیال، حمله کورش به بابل را عامل نجات یهودیان، بازگشت آنان به بیت المقدس و رونق گرفتن دوباره آئین آنان معرفی می‌کند. به گفته علامه طباطبایی، زمان وقوع این حوادث «چهارصد و پنجاه قبل از میلاد بوده است.»[۳]
علامه مجلسی با ذکر روایات مختلف به سرگذشت دانیال می‌پردازد. شماری از این روایات در جهت تأیید روایت مشهور (اسارت دانیال در حمله بخت النصر به بیت المقدس) قرار دارند و شماری دیگر با آن متفاوت‌اند.[۴] راوندی نیز ماجرای اسارت دانیال به دست بخت النصر را بیان کرده و ماجرای خواب بخت النصر و تعبیر آن توسط دانیال را با چند روایت مختلف نقل کرده است.[۵]
با این حال، قصه دانیال و بخت النصر به شکل دیگری هم روایت شده است. در روایتی که نیشابوری در قصص الانبیاء خود نقل کرده، دانیال در دوران کودکی بخت النصر به وی گفته است: «تو را با من عهدی باید کرد که چون پادشاه گردی کسان مرا نیازاری.» در ادامه این روایت آمده است که هنگامی که [بخت النصر] به بیت المقدس وارد شد دانیال را طلب کرد اما او را نیافت چون از دنیا رفته بود از این رو نبیره او را ندیم خویش کرد.[۶]
در عهد عتیق در کتابی به نام دانیال به سرگذشت وی پرداخته شده است.[۷]
قضاوت و تعبیر خواب
درباره علم تعبیر خواب دانیال اختلافی نیست. در کتاب‌هایی که مسلمانان درباره تعبیر خواب نگاشته‌اند، به تعابیر دانیال نبی اشاره شده است. گفته می‌شود کتاب تعبیر خواب دانیال به زبان عبری موجود بوده و در دوره عباسیان به عربی ترجمه شده است.[۸] مورخان در کنار تعبیر خواب، مواردی از قضاوت‌های ممتاز دانیال را نیز ثبت کرده‌اند.[۹]
مقبره
بنا بر قول مشهور میان مورخان، مقبره کنونی واقع در شوش، محل دفن دانیال نبی است. اما بنا بر برخی اقوال از عراق، مصر و ترکیه به عنوان مدفن دانیال نیز یاد شده است. بنا بر قولی دیگر، تیمور لنگ پس از حمله به ایران، بقایای جسد دانیال را با خود به سمرقند برده و مقبره کنونی منسوب به این پیامبر را در سمرقند بنا نهاده است.[۱۰]
پانویس
- ↑ راوندی، قصص الانبیاء، ۱۴۰۹ ق، ص۲۲۴و۲۲۶.
- ↑ طبرسی، مجمع البیان، ۱۴۱۵ق، ج۶، ص۲۲۰؛ طباطبایی، المیزان، ۱۴۳۰ق، ج۱۳، ص۴۴؛ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۰ش، ج۱۲، ص۲۶.
- ↑ طباطبایی، المیزان، ۱۴۳۰ق، ج۱۳، ص۴۴.
- ↑ مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۰۳ق، ج۱۴، ص۳۵۱-۳۷۹.
- ↑ راوندی، قصص الانبیاء، ۱۴۰۹ق، ص۲۲۴و۲۲۶.
- ↑ نیسابوری، قصص الانبیاء، ۱۳۸۲ش، ص۳۶۰و۳۶۱.
- ↑ عهد عتیق، ۱۹۲۰م، ص۱۲۸۴و۱۳۱۰.
- ↑ تفلیسی، تعبیر خواب، ۱۳۸۴ش، ص۵.
- ↑ راوندی، قصص الانبیاء، ۱۴۰۹ق، ص۲۲۸.
- ↑ نک: بلاذری، فتوح البلدان، ۱۳۶۴ش، ص۱۳۴؛ مستوفی، نزهة القلوب، ۱۳۳۶ش، ص۱۰۹.
منابع
- بلاذری، احمد بن یحیی، فتوح البلدان (بخش مربوط به ایران)، ترجمه آذرتاش آذرنوش، تهران، سروش، ۱۳۶۴ش.
- تفلیسی، حبیش بن ابراهیم، تعبیر خواب، گردآوری فاطمه امانی، قم، قدس، ۱۳۸۴ش.
- راوندی، قطب‌الدین، قصص الانبیاء، تحقیق: غلامرضا عرفانیان، مشهد، مجمع البحوث الاسلامیة، ۱۴۰۹ق.
- طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، قم، منشورات جماعة المدرسین، ۱۴۳۰ق.
- طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان، بیروت، مؤسسة الاعلمی للمطبوعات، ۱۴۱۵ق.
- کتاب مقدس، عهد عتیق، ترجمه فارسی از چاپ لندن، ۱۹۲۰م.
- مستوفی، حمدالله، نزهة القلوب، تصحیح محمد دبیرسیاقی، تهران، طهوری، ۱۳۳۶ش.
- مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، قم، دار الکتب الاسلامیة، ۱۳۷۰ش.
- نیسابوری، ابواسحاق، قصص الانبیاء، به اهتمام حبیب یغمایی، تهران، علمی و فرهنگی، ۱۳۸۲ش.
- مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار، ج۱۴، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۴۰۳ق.
پیوند به بیرون