خیمه‌گاه: تفاوت میان نسخه‌ها
imported>Mahdiemadi جزبدون خلاصۀ ویرایش |
imported>Mahdiemadi جز منابع |
||
| خط ۷۷: | خط ۷۷: | ||
{{پانویس۲}} | {{پانویس۲}} | ||
==منابع== | ==منابع== | ||
{{منابع|2}} | |||
*ابن‌شهرآشوب، محمد بن علی، مناقب آل ابی‌طالب، قم، مؤسسه انتشارات علامه، ۱۳۷۹ق. | *ابن‌شهرآشوب، محمد بن علی، مناقب آل ابی‌طالب، قم، مؤسسه انتشارات علامه، ۱۳۷۹ق. | ||
*اصفهانی، میرزا ابوطالب خان، مسیر طالبی، به کوشش حسین خدیوجم، تهران، ش‍رک‍ت انتشارات ع‍ل‍م‍ی و ف‍ره‍ن‍گ‍ی، ۱۳۷۳ش. | *اصفهانی، میرزا ابوطالب خان، مسیر طالبی، به کوشش حسین خدیوجم، تهران، ش‍رک‍ت انتشارات ع‍ل‍م‍ی و ف‍ره‍ن‍گ‍ی، ۱۳۷۳ش. | ||
| خط ۹۲: | خط ۹۳: | ||
*مقدس، احسان، راهنمای اماكن زیارتی و سیاحتی در عراق، تهران، نشر مشعر، ۱۳۸۸ش. | *مقدس، احسان، راهنمای اماكن زیارتی و سیاحتی در عراق، تهران، نشر مشعر، ۱۳۸۸ش. | ||
*نیبور، کارستن، رحلة الی شبه الجزیرة العربیة و الی بلاد اخری مجاورة لها، ترجمه منذر عبیر، مؤسسة الانتشار العربی، بیروت، ۲۰۰۷م. | *نیبور، کارستن، رحلة الی شبه الجزیرة العربیة و الی بلاد اخری مجاورة لها، ترجمه منذر عبیر، مؤسسة الانتشار العربی، بیروت، ۲۰۰۷م. | ||
*[https://forums.alkafeel.net/showthread.php?t=22466 المخیم الحسینی بین الحریق والخلود، سید حسین هاشم آل طعمة، پایگاه آستان مقدس ابوالفضل العباس(ع)، تاریخ درج مقاله: ۲۶-۱۲-۲۰۱۰م تاریخ مراجعه: ۰۹-۰۸-۱۳۹۵ش.] | |||
*[http://holykarbala.net/karbalacity/mash/holy/camp/camp.html المخيم الحسينی، پایگاه اینترنتی شبكة كربلاء المقدسة؛ صفحة مدينة كربلاء، تاریخ مراجعه:۰۴-۰۸-۱۳۹۵ش.] | |||
*[http://www.farsnews.com/newstext.php?nn=8612280012 خبرگزاری فارس، شمار شهدای انفجار کربلا به۴۳ شهید و۷۳ مجروح افزایش یافت، تاریخ درج: ۲۸-۱۲-۱۳۸۶، تاریخ مراجعه: ۰۴-۰۸-۱۳۹۵ش.] | |||
*[http://imamhussain.org/arabic/news-1/4054 پایگاه اطلاع رسانی آستان امام حسین، قصة حرق المخيم الحسيني في نهار العاشر من محرم الحرام، تاریخ درج: ۱۳-۰۸-۱۳۹۳ تاریخ مراجعه: ۰۴-۰۸-۱۳۹۵ش.] | |||
*[http://fa.atabat.org/view/3114 ساخت-چهار-پنجره-ضریح-خیمه-گاه-کربلای-معلی ساخت چهار پنجره ضریح خیمه گاه در کربلای معلی، پایگاه اطلاع رسانی ستاد بازسازی عتبات عالیات، تاریخ ثبت خبر: ۲۶-۰۳-۱۳۹۳، تاریخ مراجعه: ۰۸-۰۸-۱۳۹۵.] | |||
*[http://fk-news.com/16617-محلة%20العباسية.html سيف عبد الخالق، محلة العباسية، پایگاه خبری کربلا نیوز، تاریخ نمایش: ۱۶-۰۹-۲۰۱۴م، تاریخ مراجعه: ۰۴-۰۸-۱۳۹۵ش.] | |||
{{پایان}} | |||
{{واقعه کربلا}} | {{واقعه کربلا}} | ||
{{عزاداری محرم}} | {{عزاداری محرم}} | ||
نسخهٔ ۱ نوامبر ۲۰۱۶، ساعت ۱۲:۳۴
خیمه‌گاه (به عربی: مُخَیَّم) محلی است که کاروان امام حسین علیه السلام پس از ورود به کربلا،اقدام به برپایی خیمه کردند. پس از شهادت امام حسين (ع) دشمن به خیمه‌ها حمله آورد، آنها را غارت نمود و به آتش كشيد.
خیمه‌گاه یکی از مکان‌های زیارتی شیعیان به شمار می‌رود. ساخت بنای زیارتی در محل خیمه‌گاه به قرن دهم هجری برمی‌گردد. از قرن دهم به بعد چندین بار مورد بازسازی و مرمت قرار گرفته است.
مراسم خیمه‌سوزان یکی از آیین‌های عزاداری در ماه مُحَرَّم به شمار می‌رود. این مراسم علاوه بر منطقه خیمه‌گاه در برخی از شهرهای عراق و ایران برگزار می‌شود.
ترتیب و چگونگی چینش خیمه‌ها
در واقعه کربلا آرايش خيمه‌های امام حسین(ع)، حالت نعل اسبى داشت تا قابل حفاظت بيشترى باشد. در پشت اين خيمه‌ها خندق حفر شده بود تا از آن سمت، مورد تهاجم قرار نگيرند.[۱] اولین خیمه‌ای که نصب شده خیمه امام حسین (ع) بود. این خیمه بزرگ‌ترین خیمه بود؛ چون محل گردهمایی و جلسات به شمار می‌رفت.[۲]
خیمه‌های بانوان را در غرب خیمه امام (ع) برپا کردند. اما خيمه حضرت زينب را پشت خيمه امام حسين (ع) نصب كردند و خيمه بنی‌هاشم اطراف خيمه زنان و کودکان و همگی در پشت خیمه امام حسین (ع) قرار داشت.[۳] خیمه‌های یاران در قسمت شرقی و در کنار خیمه‌های بنی‌هاشم نصب شد، به طوری که تمامی خیمه‌ها چون نیم دایره‌ای بود و در نقطه محور و مرکز آن، خیمه بزرگ امام حسین (ع) قرار داشت.[۴]
انواع خيمه‌ها
- خيمه فرماندهى
- خيمه امدادگران
- خيمه آب‌رسانى
- خيمه شهدا
- خيمه انبار
- خيمه نظافت و پاكيزگى
- خيمه سنگرى (فقط به عنوان سنگر استفاده مى‌شده است.)
- خيمه حضرت سجاد(ع)
- خيمه‌هاى ياران
- خيمه‌هاى بنى‌هاشم
- خيمه‌هاى خانوادگى (زنها، بچه‌ها)
- خيمه حضرت زينب (س).[۵]
تعداد خیمه‌ها
تعداد خیمه‌های کاروان امام حسین (ع) حدود ۶۰ خیمه و فاصله میان هر خیمه در حدود دومتر و محیطی که خیمه‌های امام در آن قرار گرفت یک صدو هشتاد متر بوده است.[۶]
غارت کردن و آتش زدن خیمه‌ها
پس از شهادت امام حسین(ع)، سپاه دشمن به خیمه‌ها هجوم آورد و اسب، شتر، اثاث، جامه‌ها و زینت‌های زنان را به غنیمت گرفتند. آنان در این کار بر یکدیگر سبقت گرفتند.[۷] عمر سعد دستور داد زنان حرم را در چادری جمع کردند و تعدادی را بر محافظت آنان گماشت.[۸] بر اساس گزارش های تاریخی همه خیمه‌ها به آتش کشیده شد و خیمه‌ای که امام زین العابدین و زنان حرم را در آن جمع کرده بودند به عنوان آخرین خیمه توسط سپاه عمر سعد به آتش کشیده شد.[۹] روایتی از امام رضا(ع) نیز وجود دارد که در مورد خیمه‌ها فرمودند: «وأُضرمت فی مضاربنا النّار» (ترجمه: خیمه‌های ما را به آتش کشیدند.)[۱۰]
تاریخچه زیارت خیمه‌گاه
در جنوب غربی حرم امام حسین (ع) بنایی به نام خیمه‌گاه وجود دارد که شیعیان از دیرباز به زیارت آن می‌روند. در مورد بنای ساخته شده در منابع تاریخی قرون نخستین و میانه گزارشی یافت نشده است. منطقه مخیم در سال‌های دور به نام محله آل‌عیسی معروف بوده است.[۱۱] آل‌عیسی را طایفه‌ای از علویان معرفی کرده‌اند که نسبشان به زید فرزند امام سجاد(ع) می‌رسد.[۱۲]
- نخستین بنا در خیمه‌گاه
بر اساس منابع نخستین شخصی که بنایی کوچک در محل خیمه‌گاه ساخت سید عبدالمؤمن دَدِه از نسل سیدابراهیم مُجابْ و از متصوفه قرن دهم هجری است. او تعدادی نهال درخت خرما کنار این بنا کاشت كه بعدها به نخلستان دده شهرت یافت.[۱۳] پس از وی نیز فردی به نام جهان كلامی کربلایی شاعر و صوفی قرن دهم در سال ۹۹۶ق این بنا را مرمت و گسترش داد که تاریخ مرمت آن در سنگ مرمری محراب خیمه‌گاه منقوش است.
- خیمه‌گاه در سفرنامه جهانگرد آلمانی
از جمله گزارش‌های قدیمی مربوط به «کارستن نیبور» جهانگرد آلمانی در قرن دوازده هجری است. او در سال ۱۷۶۵م/۱۱۷۹ق در سفری به منطقه غرب آسیا وارد عراق شد و از شهر کربلا دیدن کرد. او در گزارش خود از شهر کربلا به منطقه خیمه‌گاه اشاره کرده است. بر اساس گزارش وی منطقه خیمه‌گاه در خروجی کربلا به کوفه واقع شده است. خیمه‌گاه در این دوره بوستانی در حومه شهر کربلا(شهر قدیمی کربلا) بوده است که در آن چاهی پرآب قرار داشته است. به گفته این جهانگرد در محل خیمه‌گاه بنای ویرانه وجود داشته است و بنای قدیمی کوچک که قبر قاسم بن حسن و برخی از شهدای کربلا بوده نزدیک خیمه‌گاه قرار داشته است.[۱۴]
- خیمه‌گاه پس از حمله وهابیت
پس از حمله وهابیت به کربلا در سال ۱۲۱۶ق سید علی طباطبایی مشهور به صاحب ریاض در سال ۱۲۱۷ق دور شهر کربلا را دیوار کشید و شش دروازه در جهت‌های مختلف شهر احداث نمود.[۱۵] پس از احداث دیوار، خیمه‌گاه که در حاشیه و بیرون شهر قدیم قرار گرفت بنایی به دستور صاحب ریاض در آن ساخته شد و این مکان به عنوان قبرستان قرار گرفت.[۱۶] از سوی دیگر میرزا ابوطالب خان، از جهانگردان، در سفرنامه خود، به ساخت بنا در خیمه‌گاه در سال ۱۲۱۷ق اشاره کرده و سفارش بنای خیمه‌گاه را به همسر آصف‌الدوله، نسبت داده و گفته در کنار این بنا رواقی در حال احداث بود که به سبب فوت آصف‌الدوله ناتمام ماند.[۱۷] برخی نیز گفته‌اند این بنا توسط همسر آصف الدوله و زیر نظر صاحب ریاض در این تاریخ صورت گرفته است.[۱۸]
خیمه‌گاه در دوره ناصرالدین شاه قاجار
یکی از دوره‌های مهم بازسازی و مرمت عتبات در دوره ناصرالدین شاه قاجار و توسط شیخ عبدالحسین تهرانی مشهور به شیخ‌العراقین نماینده وی در امور بازسازی عتبات عراق صورت گرفت. شیخ عبدالحسین تهرانی در سال ۱۲۷۶ق در کنار مرمت و توسعه حرم امام حسین، خیمه‌گاه را نیز بازسازی نمود.
- محل اقامت ناصرالدین شاه قاجار
در سفر ناصرالدین شاه قاجار به عتبات در سال۱۲۸۷ق، مدحت پاشا والی عثمانی بغداد بنایی را در این خیمه‌گاه جهت اقامت شاه ایران و هیئت همراهش ساخت.[۱۹]
- احداث دروازه جدید نزدیک خیمه‌گاه
مدحت پاشا همچنین بخشی از دیوار شهر کربلا در منطقه خیمه‌گاه را تخریب کرد و منطقه خیمه‌گاه و اطراف آن را که حومه شهر به شمار می‌رفت را به شهر کربلا اضافه کرد و دروازه‌ای را در این منطقه احداث کرد. این دروازه به عنوان نقطه خروج به سمت نجف به شمار می‌رفت. پس از الحاق خیمه‌گاه و مناطق اطراف آن به شهر کربلا خیمه‌گاه با عنوان محله مُخَیَّم مشهور شد و اطراف آن منطقه عَبّاسِیِّه نامیده می‌شد.[۲۰]عباسیه در دوره کنونی نیز به عنوان محله‌ای در کنار محله خیمه‌گاه موجود است. [۲۱]در سده چهارده هجری و در سال ۱۳۳۹ق یا ۱۳۶۷ق یک بار دیگر بنای خیمه‌گاه مورد مرمت قرار گرفت و در این مرحله دو ردیف طاق‌های هلالی کوچک به یاد جهازهای شتران بر زمین مانده کاروان امام حسین ساخته شد.[۲۲]
وضعیت کنونی خیمه‌گاه
امروزه، در جنوب غربی حرم و ۲۵۰ متری صحن، مکانی را به مساحت دو هزار متر مربع دیوار کشی کرده‌اند و در وسط آن ساختمانی شبیه خیمه‌ای بزرگ ساخته‌اند که چهار صد متر مربع مساحت دارد.
قسمت‌های مختلف در خیمه‌گاه
وسط ساختمان، سمت قبله، جایگاه امام سجاد (ع) و محل عبادت آن حضرت است. در قسمت ورودی، در بزرگی است که با چند پله به سطح خیمه‌گاه می‌رسد. بعد از در ورودی، سمت راست و چپ شانزده فرو رفتگی قوسی شکل همانند کجاوه در دو طرف با آجر ساخته اند که نشان از شانزده کجاوه ای است که خانواده های شهیدان کربلا را از آن جا به سوی کوفه بردند. در قسمت پایانی و سمت راست ساختمان، که حدود ۵/ ۱ متر گودتر است، غرفه ای حدود بیست متر قرار دارد که محل عبادت اهل بیت بود. بر سر در و آستان ورودی خیمه گاه شعرهایی از سید حسین علوی کربلایی روی سنگ مرمر نقش بسته است.[۲۳] در زیر خیمه گاه چاهی است که به چاه حضرت عباس (ع) «بئر العباس» مشهور است و به زیر ساختمان منتهی می‌شود و زیر زمین آن آب دارد.[۲۴]
اقدامات گسترده عمرانی در دوره کنونی
پس از سقوط حکومت صدام حسین در عراق همزمان با بازسازی اماکن زیارتی در کربلا، بنای قدیمی که در طول قرن‌های سیزدهم و چهارم هجری ایجاد شده بود، بازسازی و توسعه یافت. ساخت گنبد بزرگ و چند گنبد کوچک که هر کدام نشانه یک خیمه است و احداث صحن مسقف در این خیمه‌گاه از جمله این اقدامات است. آخرین طرح بازسازی خیمه‌گاه، ساخت چند ضریح کوچک در چند نقطه خیمه‌گاه است. این ضریح‌ها قرار است در مکان‌هایی که منسوب به خیمه‌های امام حسین(ع) حضرت عباس (ع)، امام زین العابدین(ع)، حضرت زینب(س) و قاسم بن حسن است، نصب شود.[۲۵]
مقام امام زین العابدین
بر اساس برخی منابع منطقه مخیم تا پیش از آنکه به این نام شهرت یابد مقام امام زین العابدین نام داشته است.[۲۶]
آیین خیمه سوزان
یکی از آیین‌های سوگواری محرم در ایران و عراق برپایی خیمه‌های نمادین امام حسین (ع) و یارانش است. این خیمه‌ها قبل از روز عاشورا برپا شده و در ظهر یا عصر عاشورا به آتش کشیده می‌شود. این مراسم به یاد آتش زدن خیمه‌های حسینی پس از شهادت امام حسین(ع) در روز عاشورا و مصیبت اهل بیت امام حسین(ع) برگزار می‌شود.[۲۷]
عملیات تروریستی در خیمه‌گاه
در ۲۷ اسفند ۱۳۸۶ یک زن تروریست در اقدامی انتحاری در خیمه‌گاه خود را منفجر کرد که براثر این انفجار ۴۳ تن كشته و ۷۳ نفر زخمی شدند.[۲۸]
پانویس
منابع
- ابن‌شهرآشوب، محمد بن علی، مناقب آل ابی‌طالب، قم، مؤسسه انتشارات علامه، ۱۳۷۹ق.
- اصفهانی، میرزا ابوطالب خان، مسیر طالبی، به کوشش حسین خدیوجم، تهران، ش‍رک‍ت انتشارات ع‍ل‍م‍ی و ف‍ره‍ن‍گ‍ی، ۱۳۷۳ش.
- آل طعمة، سیدسلمان هادی، تراث كربلاء، بیروت، موسسة الاعلمی للمطبوعات، چاپ دوم، ۱۴۰۳ق.
- امین، سید محسن، أعیان الشیعة، بیروت، دار التعارف للمطبوعات، ۱۴۰۶ق،
- انصاری، رئوف محمدعلی، معماری کربلا در گذر تاربخ، ۱۳۸۹ش، قم، انتشارات مسجد مقدس جمکران، ۱۳۸۹ش.
- خلیلی، جعفر، موسوعة العتبات المقدسه، بیروت، موسسه الاعلمی للمطبوعات، ۱۴۰۷ق.
- طاووس، علی بن موسی بن جعفر، اللهوف علی قتلی الطفوف، قم، اسوه، ۱۳۸۳ش.
- طبری، محمدبن جریر، تاریخ طبری، تهران، دارالکتب الاسلامیه، ۱۳۶۵ش.
- عربخانی، رسول، عتبات عالیات در روابط ایران و عثمانی در قرن نوزدهم، قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه/ بنیاد پژوهش‌های آستان قدس رضوی، ۱۳۹۳ش.
- عمادزاده، حسین، زندگانی سیدالشهدا، تهران، نشر محمد، ۱۳۶۸ش، ص ۳۲۹.
- قرشی، باقر شریف، حیاة الامام الحسین، النجف، مطبعة الآداب، چاپ اول، ۱۳۹۴ق/۱۹۷۴م.
- کوفی، ابن‌اعثم، الفتوح، تحقیق علی شیری، بیروت، دارالاضواء، ۱۴۱۱ق.
- مدرس، محمّد باقر، شهر حسین، انتشارات کلینی، چاپ دوم، ۱۴۱۴ق/ ۱۹۹۴م.
- مقدس، احسان، راهنمای اماكن زیارتی و سیاحتی در عراق، تهران، نشر مشعر، ۱۳۸۸ش.
- نیبور، کارستن، رحلة الی شبه الجزیرة العربیة و الی بلاد اخری مجاورة لها، ترجمه منذر عبیر، مؤسسة الانتشار العربی، بیروت، ۲۰۰۷م.
- المخیم الحسینی بین الحریق والخلود، سید حسین هاشم آل طعمة، پایگاه آستان مقدس ابوالفضل العباس(ع)، تاریخ درج مقاله: ۲۶-۱۲-۲۰۱۰م تاریخ مراجعه: ۰۹-۰۸-۱۳۹۵ش.
- المخيم الحسينی، پایگاه اینترنتی شبكة كربلاء المقدسة؛ صفحة مدينة كربلاء، تاریخ مراجعه:۰۴-۰۸-۱۳۹۵ش.
- خبرگزاری فارس، شمار شهدای انفجار کربلا به۴۳ شهید و۷۳ مجروح افزایش یافت، تاریخ درج: ۲۸-۱۲-۱۳۸۶، تاریخ مراجعه: ۰۴-۰۸-۱۳۹۵ش.
- پایگاه اطلاع رسانی آستان امام حسین، قصة حرق المخيم الحسيني في نهار العاشر من محرم الحرام، تاریخ درج: ۱۳-۰۸-۱۳۹۳ تاریخ مراجعه: ۰۴-۰۸-۱۳۹۵ش.
- ساخت-چهار-پنجره-ضریح-خیمه-گاه-کربلای-معلی ساخت چهار پنجره ضریح خیمه گاه در کربلای معلی، پایگاه اطلاع رسانی ستاد بازسازی عتبات عالیات، تاریخ ثبت خبر: ۲۶-۰۳-۱۳۹۳، تاریخ مراجعه: ۰۸-۰۸-۱۳۹۵.
- سيف عبد الخالق، محلة العباسية، پایگاه خبری کربلا نیوز، تاریخ نمایش: ۱۶-۰۹-۲۰۱۴م، تاریخ مراجعه: ۰۴-۰۸-۱۳۹۵ش.
| سنت‌ها و مراسم‌ها | فهرست آیین‌های عاشورایی • سیاه‌پوشی • تشت‌گذاری • زنجیرزنی • سینه‌زنی • سنج و دمام • مرثیه‌خوانی • نوحه‌خوانی • دسته عزاداری • هیئت عزاداری • تعزیه‌خوانی • روضه‌خوانی • مقتل‌خوانی • قمه‌زنی • نخل‌گردانی • تابوت‌گردانی • مراسم‌تابوت • مشعل‌گردانی • حسی • گِل‌مالی • شاخسِی واخسِی • همایش شیرخوارگان • پیاده‌روی اربعین • خیمه‌سوزان • چاووش‌خوانی • عَلَم‌کشی • چهل منبر • یزله‌خوانی • عزاداری طویریج • پرده‌خوانی • یوم‌الحسین • جاماندگان اربعین • یوم العباس • کفن‌پوشی |  |
|---|---|---|
| روضه‌ها | ||
| تعزیه‌ها | ||
| مناسبت‌ها | ||
| مکان‌ها | کربلا • حرم امام حسین(ع) • حرم حضرت عباس(ع) • بین‌الحرمین • تل زینبیه • گودال قتلگاه • کف‌العباس • خرابه شام • خیمه‌گاه • فرات • غاضریه • نهر علقمه • نینوا • حسینیه • تکیه • سقاخانه • امام‌باره • حسینی‌دالان • بازار شام | |
| کتاب‌ها | ||
| آداب | ||
| مرثیه‌ها | ||
| وابسته | سوگواری • مقتل • توغ • زیارت عاشورا • تحریفات عاشورا • ادبیات عاشورایی • موکب • لعن یزید • گریه بر حسین(ع) • حدیث ریان بن شبیب • پیرغلام اهل‌بیت • فقه عزاداری | |
- ↑ عوالم (امام حسين علیه السلام)، ص ۲۴۵
- ↑ محمدبن جریر طبری، تاریخ طبری، ۱۳۶۵ش، ج۵، ص۳۸۹
- ↑ عمادزاده، زندگانى سيدالشهدا، ۱۳۶۸ش، ص ۳۲۹.
- ↑ قرشی، حياة الامام الحسين، ج۳، ص۹۳
- ↑ جزوه «تشكيلات توحيدى عاشورا»، فاطمى پناه، ص ۲۸
- ↑ سنگری، آینه داران آفتاب، ۱۳۸۶ش، ج۱، ص۱۹۷
- ↑ قمی، نفس المهموم، ص۴۷۹.
- ↑ قمی، نفس المهموم، ص۴۸۲.
- ↑ کوفی، فتوح، ج۵، ص۱۳۸؛سید طاووس، لهوف، ص۱۸۰.
- ↑ ابن‌شهرآشوب، مناقب آل ابی‌طالب، ج۲، ۲۰۶.
- ↑ جعفر خلیلی، موسوعة العتبات المقدسه، ترجمه جعفر الخیاط، ج۲، ص۲۶۶؛انصاری، معماری کربلا در گذر تاربخ،۱۳۸۹ش، ص۱۳۸.
- ↑ مقدس، راهنمای اماكن زیارتی و سیاحتی در عراق، ۱۳۸۸ش، ص۲۴۳.
- ↑ مقدس، راهنمای اماكن زیارتی و سیاحتی در عراق، تهران، ص۲۴۳.
- ↑ کارستن نیبور، رحلة الى شبه الجزیرة العربیة و الى بلاد اخری مجاورة لها، ترجمه منذر عبیر، ۲۰۰۷م، ص۲۲۰و ۲۲۱.
- ↑ امین، أعیان الشیعة، بیروت، ۱۴۰۶ق، ج۸، ص۳۱۵.
- ↑ المخيم الحسينی، پایگاه شبكة كربلاء المقدسة؛ صفحة مدينة كربلاء، تاریخ مراجعه:۰۴-۰۸-۱۳۹۵ش.
- ↑ اصفهانی، مسیر طالبی، به کوشش خدیوجم، ۱۳۷۳ش، ج۲، ص۴۰۸.
- ↑ المخیم الحسینی بین الحریق والخلود، سید حسین هاشم آل طعمة، پایگاه آستان مقدس ابوالفضل العباس(ع)، تاریخ درج مقاله: ۲۶-۱۲-۲۰۱۰م تاریخ مراجعه:۰۹-۰۸-۱۳۹۵ش.
- ↑ سلمان هادی طعمة، تراث كربلاء، ص۱۱۲؛ رسول عربخانی، عتبات عالیات در روابط ایران و عثمانی در قرن نوزدهم، قم،۱۳۹۳ش، ص۱۱۸.
- ↑ المخيم الحسيني، پایگاه شبكة كربلاء المقدسة؛ صفحة مدينة كربلاء، تاریخ مراجعه:۰۴-۰۸-۱۳۹۵ش.
- ↑ سيف عبد الخالق، محلة العباسية، پایگاه خبری کربلا نیوز، تاریخ نمایش: ۱۶-۰۹-۲۰۱۴م، تاریخ مراجعه:۰۴-۰۸-۱۳۹۵ش.
- ↑ مقدس، راهنمای اماكن زیارتی و سیاحتی در عراق، تهران، ص۲۴۳؛المخیم الحسینی بین الحریق والخلود، سید حسین هاشم آل طعمة، پایگاه آستان مقدس ابوالفضل العباس(ع)، تاریخ درج مقاله: ۲۶-۱۲-۲۰۱۰م تاریخ مراجعه:۰۹-۰۸-۱۳۹۵ش..
- ↑ سید سلمان هادی آل طعمه، تراث کربلا، ص۱۱۲
- ↑ سید سلمان هادی آل طعمه، تراث کربلا، ص۱۵۷
- ↑ ساخت چهار پنجره ضریح خیمه گاه در کربلای معلی، پایگاه اطلاع رسانی ستاد بازسازی عتبات عالیات، تاریخ ثبت خبر: ۲۶ خرداد ۱۳۹۳، تاریخ مراجعه: ۸ آبان ۱۳۹۵.
- ↑ مدرس، شهر حسین، ۱۴۱۴ق، ص۳۳۳.
- ↑ پایگاه اطلاع رسانی آستان مقدس امام حسین، قصة حرق المخيم الحسيني في نهار العاشر من محرم الحرام.
- ↑ خبرگزاری فارس، شمار شهدای انفجار کربلا به۴۳ شهید و۷۳ مجروح افزایش یافت.