عین الیقین

عَینُ الْیقین دومین مرتبه از مراتب سه‌گانه یقین در کنار علم الیقین و حق الیقین است. عین الیقین به معنای یقینی است که انسان به مرحله مشاهده می‌رسد و با چشم خود مثلا آتش را مشاهده می‌کند.

مفهوم‌شناسی

یقین در لغت به معنای علمی است که شک و تردیدی در آن نیست. در اصطلاح عرفان اسلامی، عین الیقین به معنای یقینی است که با آن، انسان به مرحله مشاهده می‌رسد و با چشم خود مثلا آتش را مشاهده می‌کند.

تفاوت عین الیقین با علم الیقین مانند دیدن به شنیدن است. در سوره تکاثر اصطلاح عین الیقین، آمده است.

به گفته علامه طباطبایی بر اساس آیات ۵ تا ۷ سوره تکاثر، انسان با علم الیقین می‌تواند حقایق را در همین دنیا مشاهده کند و جهنم را ببیند؛ اما دیدن جهنم در قیامت «عین الیقین» است.

مراتب یقین

در عرفان اسلامی و بر اساس آیات قرآن کریم، یقین دارای سه درجه و مرتبه است که عبارتند از؛ علم الیقین، عین الیقین و حق الیقین. اولین و پایین‌ترین مرتبه، علم الیقین و دومین مرتبه عین الیقین است. ابن عربی معتقد است شناخت انسان از خداوند، اگر از راه عقل و دلیل باشد، «علم الیقین» و اگر از راه دل به ست آید «عین الیقین» و اگر با کشف و شهود به دست آید «حق الیقین» نام دارد. وی می‌گوید از راه عقل و با علم الیقین، تنها می‌توان خداوند را اثبات کرد، ولی با دو مرحله بالاتر یقین، می‌توان به خداوند رسید.

بر پایه روایتی پیامبر(ص) با دیدن حارثة بن مالک انصاری به او فرمود:‌ای حارثة! در چه حالی هستی؟ گفت: مؤمن حقیقی‌ام که به یقین رسیده‌ام. پیامبر(ص) فرمود: هر چیزی را حقیقتی است، حقیقت گفتار تو چیست؟ گفت:‌ای رسول خدا! به دنیا بی‌رغبت شده‌ام، شب را (برای عبادت) بیدارم و روزهای گرم را (در اثر روزه) تشنگی می‌کشم و گویا عرش پروردگارم را می‌نگرم که برای حساب گسترده شده، گویا اهل بهشت را می‌بینم که در میان بهشت یکدیگر را ملاقات می‌کنند، گویا ناله اهل دوزخ را در میان دوزخ می‌شنوم و گویا اکنون آهنگ زبانه کشیدن آتش دوزخ در گوشم طنین‌انداز است. رسول خدا(ص) فرمود: حارثه، بنده‌ای است که خدا دلش را نورانی کرده است. سپس به حارثه فرمود: بصیرت یافتی، ثابت باش.

جستار‌های وابسته

یقین

علم الیقین

حق الیقین

پانویس

الگوی پانویس غیرفعال شده است. لطفا از الگوی پانوشت استفاده شود

منابع

• قرآن کریم.
• ابن عربی، محیی الدین، فتوحات مکیه، بیروت،‌ دار احیاءالتراث، بی‌تا.
• انصاریان، حسین، عرفان اسلامی، قم، دارالعرفان، ۱۳۸۶ش.
• رضایی، «هویت‌شناسی یقین»، در مجله معرفت فلسفی، شماره ۲، زمستان ۱۳۸۳ش.
• طباطبایی، سید محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت، مؤسسة الاعلمی، ۱۳۹۴ق.
• فراهیدی، خلیل بن احمد، کتاب العین، قم، انتشارات هجرت، ۱۴۱۰ق.
• مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دارالکتب، ۱۳۷۱ش.

پیوند به بیرون

• مقاله «هویت‌شناسی یقین».