پرش به محتوا

قیام مختار: تفاوت میان نسخه‌ها

۲۳ بایت اضافه‌شده ،  ‏۲ دسامبر ۲۰۲۲
جز
خط ۶: خط ۶:
==همراهی با عبدالله بن زبیر==
==همراهی با عبدالله بن زبیر==
مختار که پیشتر با [[عبدالله بن زبیر]] دیدار کرده بود، در پاسخ به پیشنهاد اطرفیان به بیعت با عبدالله اظهار داشت که هدف عبدالله با هدف او همراه نیست و بدین رو، بیعت با او به صلاح نیست.<ref>بلاذری، أنساب الأشراف، ۱۴۱۷ق، ج۶، ص۳۷۸.</ref> ولی با اصرار اطرفیان به دو شرط با [[عبدالله بن زبیر]] بیعت کرد:
مختار که پیشتر با [[عبدالله بن زبیر]] دیدار کرده بود، در پاسخ به پیشنهاد اطرفیان به بیعت با عبدالله اظهار داشت که هدف عبدالله با هدف او همراه نیست و بدین رو، بیعت با او به صلاح نیست.<ref>بلاذری، أنساب الأشراف، ۱۴۱۷ق، ج۶، ص۳۷۸.</ref> ولی با اصرار اطرفیان به دو شرط با [[عبدالله بن زبیر]] بیعت کرد:
شرط اول: عبدالله بن زبیر در کارها با او مشورت کند و به تنهایی کاری انجام ندهد،<ref>مقدسی، آفرینش وتاریخ، ۱۳۷۴ش، ج۲، ص۹۰۷.</ref> وبا او مخالفت نکند.<ref>تاریخ ابن خلدون، ۱۳۶۳ش، ج۲، ص۳۷.</ref>
شرط اول: عبدالله بن زبیر در کارها با او مشورت کند و به تنهایی کاری انجام ندهد،<ref>مقدسی، آفرینش وتاریخ، ۱۳۷۴ش، ج۲، ص۹۰۷.</ref> و با او مخالفت نکند.<ref>تاریخ ابن خلدون، ۱۳۶۳ش، ج۲، ص۳۷.</ref>
شرط دوم: بالاترین منصب را در حکومت به مختار بدهد.<ref>طبری، تاریخ الطبری، ۱۳۸۷ق، ج۵، ص۵۷۵.</ref>
شرط دوم: بالاترین منصب را در حکومت به مختار بدهد.<ref>طبری، تاریخ الطبری، ۱۳۸۷ق، ج۵، ص۵۷۵.</ref>
هنگام حمله سپاه یزید به [[مکه]] و محاصره عبدالله بن زبیر، مختار در کنار وی با یزیدیان می‌جنگید. به گفته برخی منابع، وقتی مختار دید که عبدالله با او به حیله و مکر معامله می‌کند<ref>بلاذری، أنساب الأشراف، ۱۴۱۷ق، ج۵، ص۳۱۷.</ref> وادعای خلافت دارد، از او کناره گرفت و راهی کوفه شد تا مقدمات قیام را فراهم کند.<ref>مقدسی، آفرینش وتاریخ، ۱۳۷۴ش، ج۲، ص۹۱۰.</ref>
هنگام حمله سپاه یزید به [[مکه]] و محاصره عبدالله بن زبیر، مختار در کنار وی با یزیدیان می‌جنگید. به گفته برخی منابع، وقتی مختار دید که عبدالله با او به حیله و مکر معامله می‌کند<ref>بلاذری، أنساب الأشراف، ۱۴۱۷ق، ج۵، ص۳۱۷.</ref> وادعای خلافت دارد، از او کناره گرفت و راهی کوفه شد تا مقدمات قیام را فراهم کند.<ref>مقدسی، آفرینش وتاریخ، ۱۳۷۴ش، ج۲، ص۹۱۰.</ref>


==ملاقات با محمد بن حنفیه==
==ملاقات با محمد بن حنفیه==
مختار قبل از حرکت به سوی کوفه با [[محمد بن حنفیه]] دیدار کرده واز قصد خود یعنی قیام وی را مطلع نمود، و از وی کسب تکلیف کرد، محمد بن حنفیه در جملاتی کلی به وی اجازه داد و در ضمن از وی خواست تا تقوا را فراموش نکند.<ref>بلاذری، أنساب الأشراف، ۱۴۱۷ق، ج۶، ص۳۸۰</ref> بلاذری گزارشی را نقل می‌کند که به صراحت از اذن محمد بن حنفیه به مختار در اصل قیام خبر می‌دهد.<ref>بلاذری، أنساب الأشراف، ۱۴۱۷ق، ج۶، ص۳۸۰.</ref>
مختار قبل از حرکت به سوی کوفه با [[محمد بن حنفیه]] دیدار کرده و از قصد خود یعنی قیام وی را مطلع نمود، و از وی کسب تکلیف کرد، محمد بن حنفیه در جملاتی کلی به وی اجازه داد و در ضمن از وی خواست تا تقوا را فراموش نکند.<ref>بلاذری، أنساب الأشراف، ۱۴۱۷ق، ج۶، ص۳۸۰</ref> بلاذری گزارشی را نقل می‌کند که به صراحت از اذن محمد بن حنفیه به مختار در اصل قیام خبر می‌دهد.<ref>بلاذری، أنساب الأشراف، ۱۴۱۷ق، ج۶، ص۳۸۰.</ref>


==در مسیر کوفه==
==در مسیر کوفه==
خط ۲۰: خط ۲۰:


==مختار و قیام توابین==
==مختار و قیام توابین==
مختار پس از ورود به کوفه با دعوت [[سلیمان بن صرد]] و [[قیام توابین]] مواجه شد، از آنجا که سلیمان را برای قیام مناسب نمی‌دید از همکاری با آنان خوداری کرد، وی به [[کوفیان]] نیز می‌گفت سلیمان در زمینه جنگ تجربه نداشته و رموز جنگ را نمی‌داند، [[عمر بن سعد]] نیز نزد حاکم کوفه رفته و از بی ضرر بودن توابین و در مقابل، خطر آفرین بودن مختار سخن گفت.<ref>ابن اثیر، الکامل، ۱۹۶۵م، ج۴، ص۱۷۲.</ref>
مختار پس از ورود به کوفه با دعوت [[سلیمان بن صرد]] و [[قیام توابین]] مواجه شد، از آنجا که سلیمان را برای قیام مناسب نمی‌دید از همکاری با آنان خوداری کرد، وی به [[کوفیان]] نیز می‌گفت سلیمان در زمینه جنگ تجربه نداشته و رموز جنگ را نمی‌داند، [[عمر بن سعد]] نیز نزد حاکم کوفه رفته و از بی ضرر بودن توابین و در مقابل، خطرآفرین بودن مختار سخن گفت.<ref>ابن اثیر، الکامل، ۱۹۶۵م، ج۴، ص۱۷۲.</ref>
بدین جهت در هنگام وقوع قیام توابین، مختار در زندان عاملان عبدالله بن زبیر بود.<ref>مقریزی، إمتاع الأسماع، ۱۴۲۰ق، ج۱۲، ص۲۵۱.</ref>
بدین جهت در هنگام وقوع قیام توابین، مختار در زندان عاملان عبدالله بن زبیر بود.<ref>مقریزی، إمتاع الأسماع، ۱۴۲۰ق، ج۱۲، ص۲۵۱.</ref>
===بقایای توابین===
===بقایای توابین===
خط ۲۶: خط ۲۶:


==تعهد به حاکم کوفه==
==تعهد به حاکم کوفه==
حاکم کوفه ابراهیم بن محمد به هنگام آزادی مختار از وی تعهد گرفت که اقدامی علیه حکومت انجام ندهد و سوگند بخورد که اگر اقدامی علیه حکومت انجام داد، هزار شتر [[قربانی]] کرده و بردگان خود از زن و مرد همه را آزاد نماید، مختار نیز [[سوگند]] یاد کرد و از زندان آزاد شد.
حاکم کوفه، ابراهیم بن محمد، به هنگام آزادی مختار از وی تعهد گرفت که اقدامی علیه حکومت انجام ندهد و سوگند بخورد که اگر اقدامی علیه حکومت انجام داد، هزار شتر [[قربانی]] کرده و بردگان خود از زن و مرد همه را آزاد نماید، مختار نیز [[سوگند]] یاد کرد و از زندان آزاد شد.


پس از آزادی گفت قربانی کردن هزار شتر در مقابل هدف من چیز کوچکی است و همچنین حاضرم به هدفم برسم و هرگز مملوکی نداشته باشم. این گفت و به راهش ادامه داد.<ref>ابن مسکویه، تجارب الأمم، ۱۳۷۹ش، ج۲، ص۱۳۷.</ref>
پس از آزادی گفت قربانی کردن هزار شتر در مقابل هدف من چیز کوچکی است و همچنین حاضرم به هدفم برسم و هرگز مملوکی نداشته باشم. این گفت و به راهش ادامه داد.<ref>ابن مسکویه، تجارب الأمم، ۱۳۷۹ش، ج۲، ص۱۳۷.</ref>


==مقدمات قیام==
==مقدمات قیام==
با توجه به اینکه عمال حکومتی رفتار مختار را زیر نظر داشتند، مختار ابتدا به طور مخفیانه افرادی را برای جمع آوری نیرو مامور کرد، نمایندگان مختار و نزدیکان او عبارت بودند از:
با توجه به اینکه عمال حکومتی رفتار مختار را زیر نظر داشتند، مختار ابتدا به طور مخفیانه افرادی را برای جمع‌آوری نیرو مامور کرد، نمایندگان مختار و نزدیکان او عبارت بودند از:
*[[سائب بن مالک اشعری]] از سران [[شیعه]] [[عراق]] و جد [[اشعریان قم|اشعریون قم]]
*[[سائب بن مالک اشعری]] از سران [[شیعه]] [[عراق]] و جد [[اشعریان قم|اشعریون قم]]
*[[یزید بن انس]]
*[[یزید بن انس]]
خط ۴۷: خط ۴۷:
نمایندگان که در راس آنان عبدالرحمن بن شریح قرار داشت عازم مدینه شده و با محمد بن حنفیه ملاقات کردند و جریان قیام مختار و نمایندگی وی از جانب محمد را جویا شدند، محمد جواب داد: به خدا سوگند دوست دارم خدا به وسیله هرکس از بندگان خود انتقام ما را از دشمنانمان بگیرد.<ref>طبری، تاریخ الطبری، ۱۳۸۷ق، ج۶، ص۱۳-۱۴.</ref>
نمایندگان که در راس آنان عبدالرحمن بن شریح قرار داشت عازم مدینه شده و با محمد بن حنفیه ملاقات کردند و جریان قیام مختار و نمایندگی وی از جانب محمد را جویا شدند، محمد جواب داد: به خدا سوگند دوست دارم خدا به وسیله هرکس از بندگان خود انتقام ما را از دشمنانمان بگیرد.<ref>طبری، تاریخ الطبری، ۱۳۸۷ق، ج۶، ص۱۳-۱۴.</ref>


[[علامه مجلسی]] از [[ابن نما]] نقل می‌کند که محمد بن حنفیه آنان را به نزد [[امام سجاد(ع)]] برد، تا کسب تکلیف کنند، امام سجاد(ع) فرمود: عموجان اگر یک بنده‌ای از زنگبار به حمایت ما برخیزد بر مردم واجب است او را یاری نمایند، و من ترا در این امر نماینده قرار دادم پس آنچه به صلاح است انجام ده.<ref>مجلسی، بحار الأنوار، ۱۴۰۳ق، ج۴۵، ص۳۶۵.</ref>
[[علامه مجلسی]] از [[ابن نما]] نقل می‌کند که محمد بن حنفیه آنان را به نزد [[امام سجاد(ع)]] برد، تا کسب تکلیف کنند، امام سجاد(ع) فرمود: عموجان اگر یک بنده‌ای از زنگبار به حمایت ما برخیزد بر مردم واجب است او را یاری نمایند، و من تو را در این امر نماینده قرار دادم پس آنچه به صلاح است انجام ده.<ref>مجلسی، بحار الأنوار، ۱۴۰۳ق، ج۴۵، ص۳۶۵.</ref>


آنان از مدینه بیرون آمدند و گفتند همانا امام زین العابدین و محمد بن حنفیه به ما اذن دادند.<ref>مجلسی، بحار الأنوار، ۱۴۰۳ق، ج۴۵، ص۳۶۵؛ جزایری، ریاض الأبرار، ۱۴۲۷ق، ج۱، ص۲۹۸.</ref> و پس از بازگشت ادعای مختار را تصدیق کردند.<ref>بلاذری،‌أنساب الأشراف، ۱۴۱۷ق، ج۶، ص۳۸۴؛ طبری، تاریخ الطبری، ۱۳۸۷ق، ج۶، ص۱۴.</ref>
آنان از مدینه بیرون آمدند و گفتند همانا امام زین العابدین و محمد بن حنفیه به ما اذن دادند.<ref>مجلسی، بحار الأنوار، ۱۴۰۳ق، ج۴۵، ص۳۶۵؛ جزایری، ریاض الأبرار، ۱۴۲۷ق، ج۱، ص۲۹۸.</ref> و پس از بازگشت ادعای مختار را تصدیق کردند.<ref>بلاذری،‌أنساب الأشراف، ۱۴۱۷ق، ج۶، ص۳۸۴؛ طبری، تاریخ الطبری، ۱۳۸۷ق، ج۶، ص۱۴.</ref>
خط ۶۰: خط ۶۰:


==شعار==
==شعار==
مختار به عبدالله بن شداد فرمان داد با شعار '''[[یا منصور امت]]''' یعنی‌ ای پیروز بمیران قیام را آغاز کند،<ref>بلاذری، انساب الاشراف، ۱۴۱۷ق، ج۶، ص۳۰۹.</ref> این شعار پیامبر(ص) در [[جنگ بدر]]<ref>مقریزی، امتاع الاسماع، ۱۴۲۰ق، ج۱، ص۱۰۶.</ref>و [[غزوه بنی‌مصطلق]]<ref>ابن‌ عبد البر، الاستیعاب، ۱۴۱۲ق، ج۲، ص۶۵۶.</ref> بود یکی ازشاخصه‌های قیامهای بعدی شیعی نیز همین شعار بوده است.این شعار بعدها در قیام‌های [[زید بن علی]]،<ref>طبری، تاریخ الطبری، ۱۳۸۷ق، ج۷، ص۱۸۳.</ref> محمد [[نفس زکیه]]، [[ابراهیم بن عبدالله]]، نیز مورد استفاده قرار گرفت، همچنین مختار به [[سفیان بن لیلی]] و [[قدامه بن مالک]] دستور داد که از شعار '''[[یا لثارات الحسین]]''' یعنی‌ ای خونخواهان حسین استفاده کنند.<ref>بلاذری، انساب الاشراف، ۱۴۱۷ق، ج۶، ص۳۹۰.</ref>
مختار به عبدالله بن شداد فرمان داد با شعار '''[[یا منصور امت]]''' یعنی‌ ای پیروز بمیران قیام را آغاز کند،<ref>بلاذری، انساب الاشراف، ۱۴۱۷ق، ج۶، ص۳۰۹.</ref> این شعار پیامبر(ص) در [[جنگ بدر]]<ref>مقریزی، امتاع الاسماع، ۱۴۲۰ق، ج۱، ص۱۰۶.</ref>و [[غزوه بنی‌مصطلق]]<ref>ابن‌ عبد البر، الاستیعاب، ۱۴۱۲ق، ج۲، ص۶۵۶.</ref> بود یکی از شاخصه‌های قیامهای بعدی شیعی نیز همین شعار بوده است. این شعار بعدها در قیام‌های [[زید بن علی]]،<ref>طبری، تاریخ الطبری، ۱۳۸۷ق، ج۷، ص۱۸۳.</ref> محمد [[نفس زکیه]]، [[ابراهیم بن عبدالله]]، نیز مورد استفاده قرار گرفت، همچنین مختار به [[سفیان بن لیلی]] و [[قدامه بن مالک]] دستور داد که از شعار '''[[یا لثارات الحسین]]''' یعنی‌ ای خونخواهان حسین استفاده کنند.<ref>بلاذری، انساب الاشراف، ۱۴۱۷ق، ج۶، ص۳۹۰.</ref>


پس از آن قیام علنی شده و نهایت پس از چند روز درگیری به فرار [[عبدالله بن مطیع]] حاکم کوفه منجر شد.<ref>بلاذری، انساب الاشراف، ۱۴۱۷ق، ج۶ ص۳۹۲؛ طبری، تاریخ الطبری، ۱۳۸۷ق، ج۶، ص۲۷.</ref>عبدالله بن مطیع از طرف عبدالله بن زبیر به عنوان حاکم جدید کوفه منسوب شده بود تا بر قیام غلبه کند.<ref> مقدسی، آفرینش وتاریخ، ۱۳۷۴ش، ج۲، ص۹۱۱؛ ابن خلدون، تاریخ، ۱۳۶۳ش، ج۲، ص۴۴.</ref>
پس از آن قیام علنی شده و نهایت پس از چند روز درگیری به فرار [[عبدالله بن مطیع]] حاکم کوفه منجر شد.<ref>بلاذری، انساب الاشراف، ۱۴۱۷ق، ج۶ ص۳۹۲؛ طبری، تاریخ الطبری، ۱۳۸۷ق، ج۶، ص۲۷.</ref>عبدالله بن مطیع از طرف عبدالله بن زبیر به عنوان حاکم جدید کوفه منسوب شده بود تا بر قیام غلبه کند.<ref> مقدسی، آفرینش وتاریخ، ۱۳۷۴ش، ج۲، ص۹۱۱؛ ابن خلدون، تاریخ، ۱۳۶۳ش، ج۲، ص۴۴.</ref>
خط ۲۵۰: خط ۲۵۰:


===جنگ داخل شهر===
===جنگ داخل شهر===
نیروهای مصعب به سوی شهر پیشروی کرده و پس از درگیریهایی در داخل شهر موفق شدند نیروهای مختار را شکست داده و دار الاماره را محاصره کنند، ۶۰۰۰نفر همراه مختار داخل دارالاماره بودند، مختار به آنها پیشنهاد داد تا به دشمن حمله کرده وشرافتمندانه کشته شوند، ولی آنان نپذیرفتند.{{مدرک}}
نیروهای مصعب به سوی شهر پیشروی کرده و پس از درگیری‌هایی در داخل شهر موفق شدند نیروهای مختار را شکست داده و دار الاماره را محاصره کنند، ۶۰۰۰ نفر همراه مختار داخل دارالاماره بودند، مختار به آنها پیشنهاد داد تا به دشمن حمله کرده وشرافتمندانه کشته شوند، ولی آنان نپذیرفتند.{{مدرک}}


==قتل مختار==
==قتل مختار==
مختار به همراهی ۱۹نفر از قصر بیرون آمده و پس از جنگ نابرابری به قتل رسید، این واقعه [[۱۴ رمضان]] [[سال ۶۷ قمری]] اتفاق افتاد.<ref>قمی، تاریخ قم، ۱۳۶۱ش، ص۲۹۰.</ref>
مختار به همراهی نوزده نفر از قصر بیرون آمده و پس از جنگ نابرابری به قتل رسید، این واقعه [[۱۴ رمضان]] [[سال ۶۷ قمری]] اتفاق افتاد.<ref>قمی، تاریخ قم، ۱۳۶۱ش، ص۲۹۰.</ref>


از جمله همراهان مختار که در این روز کشته شدند عبدالله و عبدالرحمان فرزندان [[حجر بن عدی]]<ref>ابن حجر عسقلانی، الإصابة، ۱۴۱۵ق، ج۲، ص۳۴. </ref>و [[سائب بن مالک اشعری]] جد [[اشعریون قم]] بود.<ref>قمی، تاریخ قم، ۱۳۶۱ش، ص۲۹۰.</ref>
از جمله همراهان مختار که در این روز کشته شدند عبدالله و عبدالرحمان فرزندان [[حجر بن عدی]]<ref>ابن حجر عسقلانی، الإصابة، ۱۴۱۵ق، ج۲، ص۳۴. </ref>و [[سائب بن مالک اشعری]] جد [[اشعریون قم]] بود.<ref>قمی، تاریخ قم، ۱۳۶۱ش، ص۲۹۰.</ref>
confirmed، protected، templateeditor
۱۵۶

ویرایش