یا منصور امت
یا مَنْصورُ اَمِتْ، به‌معنای «ای پیروز بمیران»، شعاری که در بعضی از جنگ‌های زمان پیامبر(ص) به‌کار رفته است. شعار جنگ جمل نیز همین بود و پس از آن، در قیام‌هایی همچون قیام مسلم بن عقیل، قیام مختار و قیام زید بن علی مورد استفاده قرار گرفت. این شعار گاهی به صورت یا «منصور اَمِت اَمِت» و گاهی نیز با حذف منصور به صورت «اَمِت اَمِت» بیان شده است.
ترجمه
یا منصور امت به معنای «ای پیروز بمیران»، این جمله در جنگ‌ها گفته می‌شد و نوعی فال خیر زدن بود. بوسیله این شعار، یکدیگر را به‌پیروزی بشارت می‌دادند.[۱] بعضی گفته‌اند، این جمله علامتی بود بین جنگجویان که در شب همدیگر را شناسایی کنند.[۲]
سید جعفر مرتضی عاملی شعار مسلمانان در تمام جنگ‌های زمان پیامبر(ص) و حضرت علی(ع) «حم لا ینصرون» و نیز «یا منصور امت» می‌داند. به گفته وی، این دو شعار دلالت‌ها و اشارت‌های خاص خود را در آن شرایط داشت. بذر امید به پیروزی را در قلب و روح رزمنده مسلمان میکارد، به او جرأت نبرد و فداکاری می‌بخشد، تا با اعتماد و اطمینان هر چه بیشتر به پیروزی و رستگاری، سختی‌ها و مشکلات را با صبر و بردباری تمام تحمل کند و با حکمت، درایت و خردمندی نیروی خویش را برای پویایی و تحرک بیشتر در میدان جنگ و عبور موفقیت‌آمیز از این مرحله بحرانی به کار گیرد.[۳]
در جنگ‌های پیامبر(ص)
در جنگ‌های زمان پیامبر(ص) از شعارهای متعددی استفاده شده است. به گفته بسیاری از مورخان، در جنگ بدر[۴]، بنی مصطلق[۵]، خیبر و حُنَین[۶] شعار مسلمانان یا منصور امت بوده است. در بعضی از منابع واژه اَمِت دوبار تکرار شده است؛ بدین صورت «یا منصور امت امت».[۷] و گاهی بدون منصور «امت امت». طبق بعضی از گزارش‌ها در جنگ احد، بنی نضیر، و مریسیع (نام دیگر غزوه بنی مصطلق) شعار مسلمانان «اَمِت اَمِت» بوده است.[۸] به گفته مجلسی مخاطب در امت امت یکایک جنگویان است اگر چه بعضی مخاطب را خدا دانسته‌اند.[۹]
پس از پیامبر(ص)
پس از پیامبر(ص) این شعار در جنگ جمل دیده می‌شود.[۱۰] محمد بن حنفیه می‌گوید: به خدا سوگند همین که این شعار شنیده شد، دیدم آنان (اهل جمل) سست شدند، لرزه بر اندامشان افتاد و به یکدیگر پناه بردند.[۱۱]
این شعار به عنوان شعار رسمی علویان در بسیاری از جنگ‌ها کاربرد داشته است؛ از جمله:
- قیام مسلم بن عقیل: پس از دستگیر شدن هانی بن عروه، مسلم بن عقیل قیامش را با بانگ یا منصور امت آغاز کرد.[۱۲] مردم با شنیدن این شعار برای حمایت از مسلم از خانه‌ها بیرون ریختند.[۱۳]
- قیام مختار: مختار علاوه بر آنکه از شعار یا لثارات الحسین بهره جست، به پیروان خود دستور داد تا شعار یا منصور امت نیز سر دهند.[۱۴]
- قیام زید بن علی: قاسم بن عبدالله تنعی به دستور زید، این شعار را بیان نمود و با این شعار یاران زید را از آغاز قیام مطلع کرد.[۱۵]
- قیام ابومسلم خراسانی: جنبش خراسانیان علیه بنی‌امیه به فرماندهی ابو مُسلم، داعی بنی‌عباس نیز از شعارهای علویان برای پیشبرد اهداف خود استفاده کردند. یکی از شعاری‌های آنان یا منصور امت بود.[۱۶]
پانویس
- ↑ مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۱، ص۱۰۵.
- ↑ مجلسی، بحار الأنوار، ۱۴۰۳ق، ج۱۹، ص۱۶۴.
- ↑ عاملی، الصحیح من السیرة النبی الأعظم، ۱۴۲۶ق، ج۱۰، ص۲۹۴.
- ↑ کلینی، الکافی، ۱۳۶۲ش، ج۵، ص۴۷؛ واقدی، المغازی، ۱۹۸۹م، ج۱، ص۸.
- ↑ مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۱، ص۱۱۸؛ ابن أثیر، أسدالغابة، ۱۴۰۹ق، ج۲، ص۳۰۷.
- ↑ مقریزی، إمتاع الأسماع، ۱۴۲۰ق، ج۹، ص۲۷۶.
- ↑ بلاذری، أنساب الأشراف، ۱۴۱۷ق، ج۱، ص۲۹۳ (چاپ زکار، ج۱، ص:۳۵۰).
- ↑ مقریزی، إمتاع الأسماع، ۱۴۲۰ق، ج۹، ص۲۷۶.
- ↑ مجلسی، بحار الأنوار، ۱۴۰۳ق، ج۱۹، ص۱۶۴.
- ↑ مفید، الجمل، ۱۴۱۳ق، ص۳۴۳؛ ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ۱۴۰۴ق، ج۱، ص۲۶۲.
- ↑ مفید، الجمل، ۱۴۱۳ق، ص۳۴۴.
- ↑ طبری، تاریخ الأمم و الملوک، ۱۹۶۷م، ج۵، ص۳۶۸؛ ابن کثیر، البدایةوالنهایة، ۱۴۰۷ق، ج۸، ص۱۵۴.
- ↑ ابوالفرج اصفهانی، فرزندان آل ابی طالب، ۱۳۳۹ش، ج۱، ص۱۴۷.
- ↑ بلاذری، أنساب الأشراف، ۱۴۱۷ق، ج۶، ص۳۹۰.
- ↑ بلاذری، أنساب الأشراف، ۱۴۱۷ق، ج۳، ص۲۴۴ (چاپ زکار،ج۳،ص:۴۳۸)؛ طبری، تاریخ الأمم و الملوک، ۱۹۶۷م، ج۷، ص۱۸۳.
- ↑ بلاذری، أنساب الأشراف، ۱۴۱۷ق، ج۹، ص۳۱۷.
منابع
- ابن ابی الحدید، عبدالحمید بن هبه الله، شرح نهج البلاغة لابن أبی الحدید، قم، مکتبة آیة الله المرعشی النجفی، ۱۴۰۴ ق.
- ابن اثیر، عزالدین علی بن محمد، أسد الغابة فی معرفة الصحابة، بیروت، دار الفکر، ۱۴۰۹/۱۹۸۹.
- ابن کثیر، اسماعیل بن عمر، البدایة و النهایة، بیروت، دار الفکر، ۱۴۰۷/ ۱۹۸۶.
- ابوالفرج اصفهانی، علی بن حسین، فرزندان ابو طالب، ترجمه جواد فاضل، تهران، کتابفروشی علی اکبر علمی، ۱۳۳۹ش.
- بلاذری، احمد بن یحیی، کتاب جمل من انساب الأشراف، تحقیق سهیل زکار و ریاض زرکلی، بیروت، دار الفکر، چاپ اول، ۱۴۱۷/۱۹۹۶.
- شیخ مفید، محمد بن محمد، الارشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، قم، کنگره شیخ مفید، ۱۴۱۳ق.
- شیخ مفید، محمد بن محمد، الجمل و النصرة لسید العترة فی حرب البصرة، قم، کنگره شیخ مفید، ۱۴۱۳ق.
- طبری، محمد بن جریر، تاریخ الأمم و الملوک، تحقیق محمد أبو الفضل ابراهیم، بیروت، دار التراث، چاپ دوم، ۱۳۸۷/۱۹۶۷.
- عاملی، جعفر مرتضی، الصحیح من سیرة النبی الأعظم، قم، دار الحدیث، ۱۴۲۶ق.
- عاملی، جعفرمرتضی، سیرت جاودانه ترجمه الصحیح، مترجم سپهری محمد، پژوشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، تهران،۱۳۴۸ق.
- کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تهران، اسلامیة، ۱۳۶۲ ش.
- مجلسی، محمد باقر، بحار الأنوار، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، چاپ دوم، ۱۴۰۳ق.
- مقریزی، احمد بن علی، إمتاع الأسماع بما للنبی من الأحوال و الأموال و الحفدة و المتاع، تحقیق محمد عبد الحمید النمیسی، بیروت، دار الکتب العلمیة، چاپ اول، ۱۴۲۰/۱۹۹۹.
- واقدی، محمد بن عمر، کتاب المغازی، تحقیق مارسدن جونس، بیروت، مؤسسة الأعلمی، چاپ سوم، ۱۴۰۹/۱۹۸۹.