حصین بن نمیر
| از سرداران بنی‌امیه و دشمنان امام علی(ع) | |
| اطلاعات کلی | |
|---|---|
| وفات | سال ۶۶ق یا ۶۷ق، کشته شده در جنگ خازر |
| اطلاعات دیگر | |
| فعالیت‌ها | شرکت در فتح عراق، واقعه حره، حمله به مکه و آتش زدن کعبه • سرکوب قیام توابین |
| منصب | فرمانده لشکر بنی‌امیه در زمان معاویه، یزید و مروان بن حکم |
حُصَین بن نُمَیر( درگذشت ۶۶ یا ۶۷ق)، از سرداران بنی‌امیه در دوران معاویه، یزید و مروان بن حکم. وی را از سرسخت‌ترین دشمنان امام علی(ع) و همچنین از کسانی دانسته‌اند که معاویه را به انتخاب یزید به جانشینی خود تشویق می‌کرد. حصین بن نمیر در واقعه حره و حمله شامیان به مکه و آتش زدن کعبه، نقش داشت. او با شروع قیام توابین، به عین الورده رفت و این قیام را سرکوب کرد. وی در سال ۶۶ یا ۶۷ق در جنگ خازر به دست ابراهیم بن مالک اشتر، کشته شد.
نسب
نسب وی به شَبیب بن سَکون، از بزرگان قبیله کنْدَه (از قبایل عرب یمانی)، می‌رسد.[۱] علی بن‌حسین مسعودی تاریخ‌نگار قرن چهارم، حصین بن نمیر را در شمار کاتبان پیامبر آورده است.[۲]
در زمان خلافت ابوبکر و عمر
در سال ۱۱ قمری، در روزگار خلافت ابوبکر، از حصین بن نمیر در جنگ‌های ردّه یاد شده است. هنگامی که ابوبکر، زیاد بن لَبید را برای جمع آوری زکات بنی‌عَمرو بن‌معاویه فرستاد و آنان حاضر به پرداخت زکات نشدند، زیاد، حصین بن نمیر را مأمور سرکوبی آنان کرد.[۳]
در زمان خلافت عمر بن خطّاب، هنگام فتح قادسیه در سال چهاردهم هجری، لشکری ۴۰۰۰ نفری به فرماندهی سعدبن ابی وَقّاص برای فتح عراق فرستاده شد که حصین بن نمیر و گروهی از قبیله سَکون نیز در آن بودند.[۴]
در زمان امام علی(ع)
جنگ صفین
در روایتی، حصین بن نمیر سرسخت‌ترین دشمن در جنگ با امام علی(ع) خوانده شده است[۵] ولی نصر بن مزاحم در کتاب وقعة صفّین،[۶] اگرچه از حصین به عنوان یکی از سرداران معاویه یاد کرده، در شرح جنگ صفّین از او نامی نبرده است.
حضور در مصر
به نوشته نصر بن مزاحم معاویه در نامه‌ای به مصریان، از آنان خواست که به کمک حصین بن نمیر و معاویة بن خُدَیج ــ که هر دو در مصر بودند ــ در مقابل فرماندار حضرت علی (ع)، قیس بن سعد بن عباده، بایستند.[۷]
حکومت یزید
حصین یکی از رؤسای اهل شام بود که در سال ۵۶ قمری، معاویه را تشویق کرد یزید را به ولیعهدی برگزیند.[۸] برخی روایات از حصین بن نمیر به عنوان صاحب شُرطه (رئیس پلیس) عبیدالله بن زیاد در سال ۶۰ق، و در شمار سرداران لشکر عبیداللّه، ضمن رویدادهای قیام امام حسین (ع) و واقعه کربلا، نام برده‌اند؛[۹] اما ظاهراً وی را با حصین بن تَمیم تمیمی اشتباه کرده‌اند. طبری از حصین بن تمیم تمیمی به عنوان صاحب شرطه عبیداللّه یاد می‌کند و از وی در حوادث مربوط به قیام امام حسین (ع) نام برده است.[۱۰]
واقعه حَرّه و مکه
در واقعه حَرّه (اواخر سال ۶۳ قمری)، حصین بن نمیر از سرداران همراه مسلم بن عقبه بود که از دمشق روانه مدینه شد. حصین فرماندهی اهل حِمْص را بر عهده داشت. در آخر محرّم سال ۶۴ق مسلم بن عقبه ــ پس از سرکوب قیام مردم مدینه، در حالی که برای سرکوب شورش عبدالله بن زبیر روانه مکه بود ــ درگذشت و بنابر سفارش یزید، حصین بن نمیر فرماندهی سپاه را بر عهده گرفت.[۱۱] مردم در مکه با ابن زبیر بیعت کرده بودند.[۱۲] حصین بن نمیر در ۲۵ یا ۲۶ محرّم ۶۴ق وارد مکه شد و ابن زبیر را محاصره کرد. ابن زبیر و همراهانش به مسجدالحرام پناه بردند. در ۳ ربیع الاول سال ۶۴ق، حصین بن نمیر و شامیان، در کوه‌های اطراف کعبه منجنیق‌ها و عراده‌هایی به کار انداختند و با سنگ و آتش به شهر مکه و کعبه حمله کردند که کعبه ویران شد و جامه و چوب‌های آن سوخت.[۱۳]
پس از یزید
در اوج جنگ بین شامیان و مکیان، خبر مرگ یزید (۱۴ ربیع‌الاول ۶۴ق) به عبدالله بن زبیر رسید. حصین بن نمیر، ابن زبیر را ترغیب می‌کرد تا خلافت را در دست گیرد و همراه حصین و لشکر وی به شام برود تا از شامیان برایش بیعت بگیرند، اما ابن زبیر پیشنهاد او را نپذیرفت و حصین با لشکر خود سوی شام بازگشت.[۱۴] پس از خلافت کوتاه معاویه بن یزید و مرگ او در سال ۶۴ق، حصین برای به خلافت رساندن مروان بن حَکم کوشید.[۱۵]
عین الورده
در سال ۶۵ق، در آغاز خلافت عبدالملک بن مروان، حصین جزو فرماندهان شام بود که قیام توابین، به رهبری سلیمان بن صُرَد، را در عین الورده سرکوب کرد.[۱۶]
حکومت مختار و کشته شدن حصین
هنگامی که مختار به خونخواهی امام حسین(ع) قیام کرد، به فرمانده سپاهش، ابراهیم بن اشتر، سفارش کرد که عبیداللّه بن زیاد و حصین بن نمیر را به قتل برساند.[۱۷]
در سال ۶۶ یا ۶۷ق، میان لشکر ابن زیاد و سپاه مختار به فرماندهی ابراهیم بن اشتر جنگی رخ داد. منابع نام این جنگ را خازِر گفته‌اند. در این جنگ بسیاری از عاملان واقعه کربلا و همچنین حصین بن نمیر کشته شدند.[۱۸] ابراهیم بن اشتر سرِ حصین و دیگر کشتگان لشکر شام را برای مختار به کوفه فرستاد. مختار سر حصین و عده‌ای دیگر از کشتگان را نزد محمد بن حنفیه به مکه فرستاد و سر بقیه را در کوفه آویزان کرد.[۱۹]
پانویس
- ↑ ابن حزم، ص۴۲۹.
- ↑ مسعودی، التنبیه و الاشراف، ص۲۴۵.
- ↑ ابن اثیر، ج۲، ص۳۸۰.
- ↑ ابن اثیر، ج۲، ص۴۵۱.
- ↑ رجوع کنید به ابن اثیر، ج۲، ص۴۵۲.
- ↑ نصر بن مزاحم، وقعه صفین، ص ۴۷.
- ↑ نصر بن مزاحم، وقعه صفین،ص ۱۲۸.
- ↑ رجوع کنید به ابن اعثم کوفی، ج۴، ص۳۳۴؛ نیز رجوع کنید به طبری، ج۵، ص۳۰۱.
- ↑ رجوع کنید به دینوری، ص۲۴۰، ۲۴۳، ۲۴۶، ۲۵۴، ۲۵۸ـ۲۵۹؛ ابن اعثم کوفی، ج۵، ص۵۲، ۸۲، ۸۹، ۱۱۷ـ۱۱۸.
- ↑ مثلاً رجوع کنید به ج۵، ص۳۹۴ـ۳۹۵، ۴۰۱، ۴۳۴، ۴۳۷، ۴۳۹ـ۴۴۰، ۴۴۹.
- ↑ دینوری، ص۲۴۶؛ یعقوبی، ج۲، ص۲۵۱؛ طبری، ج۵، ص۴۸۸، ۴۹۰، ۴۹۶.
- ↑ طبری، ج۵، ص۴۹۷.
- ↑ طبری، ج۵، ص۴۹۷ـ۴۹۹؛ ابن اعثم کوفی، ج۵، ص۱۶۴؛ مسعودی، مروج، ج۳، ص۲۷۰.
- ↑ دینوری، ص۲۶۸؛ یعقوبی، ج۲، ص۲۵۳؛ طبری، ج۵، ص۴۹۹، ۵۰۱ـ۵۰۲؛ مسعودی، مروج، ج۳، ص۲۸۱.
- ↑ رجوع کنید به طبری، ج۵، ص۵۰۳، ۵۳۵ـ۵۳۶.
- ↑ طبری، ج۵، ص۵۹۴، ۵۹۷ـ۵۹۹؛ ابن اعثم کوفی، ج۶، ص۲۲۱ـ۲۲۴؛ مسعودی، مروج، ج۳، ص۲۹۴ـ۲۹۵.
- ↑ دینوری، ص۲۹۳.
- ↑ طبری، ج۶، ص۸۸ـ۹۰؛ ابن اعثم کوفی، ج۶، ص۲۸۰؛ مسعودی، مروج، ج۳، ص۲۹۸.
- ↑ ابن حبیب، ص۴۹۱؛ ابن اعثم کوفی، ج۶، ص۲۸۲ـ۲۸۳؛ ذهبی، حوادث و وفیات ۶۱ـ۸۰ه، ص۵۶ـ ۵۷.
منابع
- ابن اثیر، علی بن محمد؛ اسد الغابة فی معرفة الصحابة؛ دار الفکر؛ بیروت، ۱۴۰۹ق.
- ابن اعثم کوفی، کتاب الفتوح، چاپ علی شیری، بیروت ۱۴۱۱/۱۹۹۱.
- ابن حبیب، کتاب المُحَبَّر، چاپ ایلزه لیشتن اشتتر، حیدرآباد، دکن ۱۳۶۱/۱۹۴۲، چاپ افست بیروت، بی‌تا.
- ابن حزم، جمهرة انساب العرب، چاپ عبدالسلام محمد هارون، قاهره، [۱۹۸۲].
- دینوری، احمدبن داوود، الاخبار الطِّوال، چاپ عبدالمنعم عامر، مصر [۱۳۷۹/ ۱۹۵۹]، چاپ افست بغداد [بی تا].
- ذهبی، محمدبن احمد، تاریخ الاسلام و وفیات المشاهیر و الاعلام، چاپ عمر عبدالسلام تدمری، حوادث و وفیات ۶۱ـ۸۰ه، بیروت ۱۴۱۸/۱۹۹۸.
- طبری، تاریخ طبری، بیروت.
- مسعودی، التنبیه و الاشراف، قاهره، دار الصاوی، بی تا.
- مسعودی، مروج الذهب، بیروت.
- نصربن مزاحم، وقعة صفّین، بیروت، چاپ عبدالسلام محمد هارون، ۱۴۱۰/۱۹۹۰.
- یعقوبی، تاریخ.
پیوند به بیرون
- منبع مقاله: دانشنامۀ جهان اسلام