ایمان پدران پیامبر
| خداشناسی | |
|---|---|
| توحید | اثبات خدا • توحید ذاتی • توحید صفاتی • توحید افعالی • توحید عبادی • صفات ذات و صفات فعل |
| فروع | توسل • شفاعت • تبرک • استغاثه |
| عدل الهی | |
| حُسن و قُبح • بداء • امر بین الامرین | |
| نبوت | |
| عصمت پیامبران • خاتمیت • پیامبر اسلام • معجزه • اصالت قرآن | |
| امامت | |
| باورها | عصمت امامان • ولایت تكوینی • علم غیب • خلیفة‌الله • غیبت • مهدویت • انتظار فرج • ظهور • رجعت • امامت تنصیصی |
| امامان | امام علی • امام حسن • امام حسین • امام سجاد • امام باقر • امام صادق • امام کاظم • امام رضا • امام جواد • امام هادی • امام عسکری • امام مهدی |
| معاد | |
| برزخ • معاد جسمانی • حشر • صراط • تطایر کتب • میزان | |
| مسائل برجسته | |
| اهل‌بیت • چهارده معصوم • کرامت • تقیه • مرجعیت • ولایت فقیه • ایمان مرتکب کبیره | |
ایمان پدران پیامبر به یکتاپرست بودن اجداد حضرت محمد(ص) اشاره دارد. عالمان شیعه و برخی از عالمان اهل سنت، بر این باورند که اجداد پیامبر(ص) همه یکتاپرست بوده‌اند. از نظر معتقدان به ایمان اجداد پیامبر، آیه ۲۱۹ سورۀ شوری، آیه ۱۲۸ سوره بقره و آیه ۳۰ سوره زخرف دلالت دارند که پیامبر(ص) از صلب پدرانی غیرمشرک به وجود آمده است، بنابراین، ممکن نیست آزر که فردی مشرک بوده است، پدر حضرت ابراهیم باشد.
در مقابل، بسیاری از عالمان اهل‌سنت با استناد به شخصیت آزر در زندگی حضرت ابراهیم، معتقدند در بین پدران پیامبر مشرکانی نیز وجود داشته‌اند. از نظر این گروه، اعتقاد به پاکی پدران انبیاء خلاف ظاهر قرآن و احادیث است. البته همۀ علمای اهل سنت مخالف یکتاپرست بودن تمامی اجداد پیامبر(ص) نیستند. برای مثال علاءالدین قوشچی و جلال‌الدین سیوطی موافق ایمان اجداد پیامبر هستند.
اهمیت و جایگاه
یکتاپرست یا مشرک بودن پدران پیامبر(ص) جزو موضوعات اختلافی بین فرقه‌های مختلف اسلامی است.[۱] در این زمینه چندین کتاب و مقاله نوشته شده یا در کتاب‌های مفصل بخش‌هایی به این بحث اختصاص یافته است.[۲]
یکتاپرستی پدران پیامبر
شیخ صدوق (درگذشت: ۳۸۰ق) می‌گوید اعتقاد ما آن است که پدران پیامبر از حضرت آدم تا عبدالله همه مسلمان (به معنای عام یا همان تسلیم در برابر خدا) بوده‌اند.[۳] به گفته شیخ مفید (درگذشت: ۴۱۳ق)، همه اهل حق بر این عقیده اجماع دارند که پدران پیامبر تا آدم همه موحد و بر ایمان به خدا بوده‌اند.[۴]
فضل بن حسن طبرسی در مجمع البیان در ذیل آیه ۲۱۹ سوره شعراء، ساجدبودن را در عبارت «تقلبک فی الساجدین»، صفت پدران پیامبر می‌داند[۵] نصیر الدین طوسی و علامه حلی در تجرید الاعتقاد و شرح آن معتقدند پدران پیامبران باید از هر گونه پَستی به‌دور باشند.[۶]
برخی از علمای اهل‌سنت برخی بر مؤمن بودن اجداد پیامبر تأکید دارند. آلوسی بغدادی در روح المعانی، این باور را پذیرفته[۷] و همچنین اختصاص این عقیده به شیعه را نفی کرده و می‌گوید فخر رازی که این باور را مختص به شیعیان دانسته تحقیق کافی نکرده است.[۸] علاءالدین قوشچی، متکلم معروف اشعری، در شرح بر تجرید الاعتقاد گفته است که پدران پیامبران نباید آلوده به شرک باشند.[۹] جلال‌الدین سیوطی نیز که موافق ایمان اجداد پیامبران است در این راستا کتاب‌هایی تألیف کرده‌است.[۱۰]
مستندات قرآنی
- آيه تقلبک فی الساجدین در آیه ۲۱۹ شورا: به گفته شیخ طوسی بر اساس نقل ابن‌عباس، منظور آیه، منتقل شدن پیامبر از صلب پدران پاک است تا زمانی که به دنیا بیاید.[۱۱]
- دعای ابراهیم در آیه ۱۲۸ سوره بقره: ابراهیم دعا کرد که فرزندانش مسلمان باشند و در آیه ۳۰ سوره زخرف این دعا را مستجاب‌شده دانست. از سوی دیگر پدران پیامبر همه از نسل ابراهیم بوده‌اند. پیامبر نیز خود را مصداق این آیه دانسته است.[۱۲]
مستندات روایی
یکی از محققان روایات درباره این موضوع را در پنج گروه دسته‌بندی کرده است:
- روایاتی که صریحا بر ایمان برخی از اجداد پیامبر دلالت می‌کنند.
- روایاتی که می‌گوید پیامبر در صلب‌ها و رَحِم‌های پاک بوده است.
- روایاتی که می‌گوید پیامبر در بهترین گروه و خانواده قرارداده شده است.
- روایاتی که پیامبر را همیشه در اصلاب انبیاء می‌دانند.
- روایاتی که تصریح می‌کند صلبی که پیامبر از آن متولد شده بر آتش جهنم حرام است. [۱۳] از جمله در الکافی آمده است که جهنم بر پشت و شکم و دامنی که پیامبر را به دنیا آورده و کفالت کرده حرام است.[۱۴] همچنین حدیثی در امالی شیخ طوسی که پیامبر فرموده است نطفه من از صلب آدم تا جدم دائم در پشت و رحم‌هایی پاک قرار گرفت و هرگز ناپاکی جاهلیت مرا آلوده نکرد.[۱۵]این گونه روایات در منابع اهل‌سنت نیز نقل شده است[۱۶]
انکار ایمان پدران پیامبر
فخر رازی موحد بودن همه پدران پیامبر را نمی‌پذیرد.[۱۷] محمد رشیدرضا نیز معتقد است اعتقاد به پاکی پدران انبیاء خلاف ظاهر قرآن و احادیث صحیح است.[۱۸] ابن‌تیمیه عالم مشهور سلفی در کتاب مجموع الفتاوی، پدر پیامبر اسلام را کافر می‌داند.[۱۹] رشید رضا با تکیه بر احادیثی که مضمون آن کافر و جهنمی بودن پدر پیامبر است[۲۰] می‌گوید که ممکن است پدران پیامبران مشرک باشند و با همین دلیل به کسانی که تلاش می‌کنند نشان دهند آزر پدر ابراهیم نبوده است پاسخ می‌دهد.[۲۱] او همچنین روایتی را نقل کرده و بر اساس آن مادر پیامبر را نیز مشرک دانسته است.[۲۲]
استناد به بت‌پرستی آزر
مخالفان ایمان اجداد پیامبر معتقدند از آنجا که آزر پدر ابراهیم بت‌پرست بوده است پس همه پدران پیامبر اسلام موحد نبوده‌اند.[۲۳] در نقطه مقابل شیعیان پاسخ داده‌اند که آزر پدر ابراهیم نیست، بلکه سرپرست یا عموی اوست و ابراهیم در سن پیری برای پدر خود دعا و طلب مغفرت کرده است ولی به جای تعبیر «اب» از تعبیر «والد» استفاده کرده است. به گفته طباطبائی مفسر نویسنده تفسیر المیزان همین نشان می‌دهد که پدر ابراهیم شخصی غیر از آزر بوده است.[۲۴]
- برای اطلاعات بیشتر، اینها را هم ببینید: آزر
جستارهای وابسته
پانویس
- ↑ مدنی بجستانی، «ایمان اجداد رسول‌خدا»، ص۱۶۲.
- ↑ مدنی بجستانی، «ایمان اجداد رسول‌خدا»، ص۱۸۸.
- ↑ شیخ صدوق، الاعتقادات، ۱۴۱۴ق، ص۱۱۰.
- ↑ شیخ مفید، تصحیح اعتقادات الامامیه، المؤتمر العالمی للشیخ المفید، ص۱۳۹.
- ↑ طبرسی، مجمع البیان، ۱۴۱۵ق، ج۷، ص۳۵۶.
- ↑ علامه حلی، کشف المراد، مؤسسة النشر الاسلامی، ص۴۷۲.
- ↑ آلوسی، روح المعانی، دار الکتب العلمیة، ج۱۰، ص۱۳۵.
- ↑ آلوسی، روح المعانی، دار الکتب العلمیة، ج۴، ص۱۸۴.
- ↑ قوشچی، شرح تجرید العقائد، منشورات رضی، ص۳۵۹.
- ↑ مدنی بجستانی، «ایمان اجداد رسول‌خدا»، ص۱۶۶.
- ↑ شیخ طوسی، التبیان، دار احیاء التراث العربی، ج۸، ص۶۸.
- ↑ مدنی بجستانی، «ایمان اجداد رسول‌خدا»، ص۱۷۰-۱۷۱.
- ↑ مدنی بجستانی، «ایمان اجداد رسول خدا»، ص۱۷۵-۱۷۶.
- ↑ کلینی، الکافی، دار الکتب الاسلامیه، ج۱، ص۴۴۶، ح۲۱.
- ↑ شیخ طوسی، الأمالی، ۱۴۱۴ق، ص۵۰۰، ح۱۰۹۵.
- ↑ طبرانی، المعجم الکبیر، ۱۴۱۵ق، ج۱۱، ص۳۶۲؛ الحلبی، السیرة الحلبیة، دار الکتب العلمیه، ج۱، ص۴۴؛ الهیثمی، مجمع الزوائد، مکتبة القدسی، ج۷، ص۸۶.
- ↑ فخر رازی، مفاتیح الغیب، دار احیاء التراث العربی، ج۱۳، ص۳۱-۳۵.
- ↑ رشیدرضا، المنار، ج۷، ص۴۵۱-۴۵۴
- ↑ ابن تیمیه، مجموع الفتاوی، تحقیق: عبدالرحمان بن محمد، ج۱، ص۱۴۴.
- ↑ رشیدرضا، المنار، ج۷، ص۴۵۱.
- ↑ رشیدرضا، المنار، ج۷، ص۴۵۱.
- ↑ رشیدرضا، المنار، ج۷، ص۴۵۲.
- ↑ رشیدرضا، المنار، ج۷، ص۴۴۹
- ↑ طباطبائی، المیزان، اسماعیلیان، ج۷، ص ۱۶۱- ۱۶۵، و ج۱۵، ص۲۸۷، و ج۱۴، ص۵۹-۶۰.
منابع
- آلوسی، سید محمود، روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم، تحقیق: علی عبدالباری عطیه، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۵ق.
- ابن تیمیه، احمد بن عبدالحلیم، مجموع الفتاوی، تحقیق: عبدالرحمان بن محمد بن قاسم، مدینه، مجمع الملک فهد، ۱۴۱۶ق.
- الحلبی الشافعی، علی بن ابراهیم، السیرة الحلبیة، تحقیق: عبدالله محمد الخلیلی، بیروت، دار الکتب العلمیة، ۲۰۰۶م.
- رشیدرضا، محمد، تفسیر المنار، مصر، الهیئة المصریة للکتاب، ۱۹۹۰م.
- شیخ صدوق، محمد بن علی، الاعتقادات، قم، المؤتمر العالمی للشیخ المفید، ۱۴۱۳ق.
- شیخ طوسی، محمد بن حسن، الامالی، قم، دار الثقافه، ۱۴۱۴ق.
- شیخ طوسی، محمد بن حسن، التبیان فی تفسیر القرآن، تحقیق: احمد قصیر عاملی، بیروت، دار احیاء التراث العربی، بی‌تا.
- طبرانی، ابوالقاسم، المعجم الکبیر، تحقیق: حمدی بن عبدالمجید السلفی، قاهره، مکتبة ابن تیمیه، ۱۴۱۵ق.
- شیخ مفید، محمد بن محمد، تصحیح اعتقادات الامامیة، قم، المؤتمر العالمی للشیخ المفید، ۱۴۱۳ق.
- طباطبائی، سید محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، قم، مؤسسه مطبوعاتی اسماعیلیان، ۱۳۷۱ش.
- طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، بیروت، مؤسسة الاعلمی للمطبوعات، ۱۴۱۵ق.
- علامه حلی، حسن بن یوسف، کشف المراد فی شرح تجرید الاعتقاد، تصحیح: حسن حسن‌زاده آملی، قم، مؤسسة النشر الاسلامی، چاپ ۹، ۱۴۲۲ق.
- فخر رازی، محمد بن عمر، مفاتیح الغیب، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۴۲۰ق.
- قوشچی، علاءالدین، شرح تجرید العقائد، قم، منشورات رضی-بیدار-عزیزی، بی‌تا.
- کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تهران، دار الکتب الاسلامیه، ۱۴۰۷ق.
- مدنی بجستانی، سید محمود، «ایمان اجداد رسول خدا»، فصلنامه میقات حج، ش۴۴، تابستان ۱۳۸۲ش.
- الهیثمی، علی بن ابی‌بکر، مجمع الزوائد و منبع الفوائد، تحقیق: حسام الدین قدسی، قاهره، مکتبة القدسی، ۱۴۱۴ق.
پیوند به بیرون
