حدیث شَدُّ رِحال روایتی از پیامبر(ص) درباره فضیلت زیارت مسجدالحرام، مسجد النبی و مسجدالاقصی است. در این حدیث آمده است: «بار سفر بسته نمی‌شود مگر به قصد سه مسجد: مسجدالحرام، مسجد من و مسجدالاقصی».
| حدیث شد رحال | |
|---|---|
| اطلاعات روایت | |
| موضوع | فضیلت مسجدالنبی، مسجدالحرام و مسجدالاقصی |
| صادره از | پیامبر اکرم(ص) |
| منابع سنی | صحیح بخاری و صحیح مسلم |
| احادیث مشهور | |
| حدیث سلسلةالذهب • حدیث ثقلین • حدیث کساء • مقبوله عمر بن حنظلة • حدیث قرب نوافل • حدیث معراج • حدیث ولایت • حدیث وصایت • حدیث جنود عقل و جهل • حدیث شجره | |
وهابیان با استناد به این حدیث، مسافرت به قصد زیارت قبور پیامبران، امامان و اولیا را حرام و شرک دانسته‌اند. بسیاری از علمای سنی و شیعه، دیدگاه وهابیت را ردّ کرده و این روایت را به معنای فضیلت زیارت این سه مسجد می‌دانند.
متن حدیث و نامگذاری
این روایت در منابع اهل سنت، از قول پیامبر(ص) این گونه آمده است: «لاتُشَدُّ الرِّحَالُ إِلاَّ إِلَی ثَلاثَةِ مَسَاجِد: المَسْجِدِ الحَرَام وَمَسْجِدِی هَذَا وَالمَسْجِدِ الأَقْصَی؛ بار سفر بسته نمی‌شود مگر به قصد سه مسجد: مسجدالحرام، مسجد من و مسجدالاقصی.»[۱] «رحال» جمع رَحْل، و به معنای چیزی همانند زین و پالان است که بر روی شتر می‌اندازند. از آن‌جایی که محکم کردن رحل شتر، لازمه سفر است، «شدّ رحال» به صورت کنایه، در همه سفرهای با اسب، شتر و... به کار می‌رود.[۲]
دیدگاه وهابیت
وهابیان با استناد به حدیث شدّ رحال، مسافرت به قصد زیارت قبور پیامبران، امامان و اولیا را حرام و شرک می‌دانند.[۳] ابن‌تیمیه در قرن هفتم، از اولین کسانی بوده که حرمت سفر برای زیارت قبر پیامبر(ص) را بر اساس حدیث شد رحال مطرح کرده است. به ادعای او، هر فردی سفرش را به قصد زیارت قبر رسول اکرم انجام دهد، با اجماع مسلمانان مخالفت کرده و از شریعت پیامبر اکرم خارج شده است. او این کار را شرک دانسته[۴] و می‌گوید مسافرت به قصد زیارت قبر پیامبر (ص)، سفر معصیت بوده و نماز در چنین سفری شکسته است.[۵]شهید اول در ذکری این دیدگاه را ادعایی نادرست و تحکُّم محض خوانده است.[۶]
هیأت عالی صدور فتوا در عربستان سعودی [یادداشت ۱] با استناد به حدیث شد رحال اعلام کرده است که سفر به مدینه برای زیارت قبر پیامبر جایز نیست و اگر کسی برای کاری مثل تجارت یا طلب علم و امثال آن به مدینه سفر کرد، می‌تواند قبر پیامبر را با شروطی زیارت کند[۷]
دیدگاه مسلمانان
برخی از عالمان مذاهب اسلامی، آثاری در پاسخ به ابن تیمیه و با هدف ردّ ادعاهای او درباره حدیث شد رحال نوشته‌اند.[۸] به گفته خلیل احمد از علمای اهل سنت این حدیث دلالتی بر منع نیت برای زیارت مسجد نبوی ندارد، بلکه نصِّ روایت، دلالت بر جواز شدِّ رحال دارد؛ زیرا علّتی که به خاطر آن، مساجد ثلاثه از عموم مساجد یا بقعه‌های مشرفه استثناء شده، فضیلتی است که مختصّ به خود این مساجد است[۹] جصاص از مفسران اهل سنت نیز معتقد است این حدیث فقط بر فضیلت این سه مسجد دلالت دارد.[۱۰]
برخی از علمای مذاهب چهارگانه اهل سنت، در شرح‌های صحیح بخاری، مسلم و كتاب‌های دیگر، این حدیث را نقل كرده و گفته‌اند: این حدیث فقط بر فضیلت مساجد سه‌گانه دلالت دارد.[۱۱] ابن حجر عسقلانی از علمای شافعی،[۱۲] ملا علی قاری حنفی،[۱۳] ابن عابدین، فقیه حنفی،[۱۴] زرقانی فقیه مالکی[۱۵]و ابن قدامه حنبلی[۱۶] این نظر را دارند.
دیدگاه شیعه
برخی از فقهای شیعه این حدیث را از اهل سنت، نقل کرده و درباره آن گفته‌اند: سفر برای خواندن نماز، به غیر از این مساجد سه‌گانه، فضیلتی ندارد؛ زیرا مساجد دیگر، از نظر فضیلت، یکسان هستند. پس سفر به قصد نماز خواندن در مسجد شهر دیگری، نسبت به مسجد شهر خود امتیازی ندارد.[۱۷]شهید اول اجماع علما را براین دانسته که روایت دلالت بر نهی تنزیهی دارد یعنی سفر کردن برای نماز خواندن در غیر این مساجد سه گانه موجبِ نقصانِ عبادت است و نتیجه‌اش محروم شدن از ثواب بیشتر است. برخی از علما اهل سنت گفته‌اند سفر کردن برای غیر این سه مسجد استحبابی نیست و نفی استحباب به معنای نفی جواز نیست.[۱۸]
روایتی همانند حدیث شَدِّ رحال، از امام علی(ع) نیز نقل شده که می‌فرماید: «بار سفر بسته نمی‌شود مگر به قصد سه مسجد:مسجد الحرام و مسجد الرسول و مسجد کوفه». برخی از علمای شیعه، این حدیث را درباره فضیلت نماز خواندن در این سه مسجد می‌دانند.[۱۹]
پانویس
- ↑ بخاری، صحیح البخاری، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۳۹۸؛ مسلم، صحیح مسلم، بیروت، ج۲، ص۱۰۱۴.
- ↑ عینی، عمدة القاری، بیروت، ج۷، ص۲۵۲.
- ↑ ابن تیمیه، کتب و رسائل و فتاوى ابن تیمیه، ج۲۷، ص۱۹۶؛ سلیمان بن عبدالله، شرح کتاب التوحید، الریاض، ص۳۱۲.
- ↑ عباسی، رد نظر وهابیت از سوی اهل سنت در حرمت زیارت قبور، ۱۳۹۱ش، ص۱۰۰ و ۱۰۱.
- ↑ عباسی، رد نظر وهابیت از سوی اهل سنت در حرمت زیارت قبور، ۱۳۹۱ش، ص۱۰۱.
- ↑ شهید اول، ذکری الشیعة، ۱۴۱۹ق، ج۳، ص۱۱۱.
- ↑ عباسی، رد نظر وهابیت از سوی اهل سنت در حرمت زیارت قبور، ۱۳۹۱ش، ص۱۰۱.
- ↑ عباسی‌مقدم، بررسی متنی و سندی روایت شد رحال، ۱۳۹۱، ص۱۹۳.
- ↑ خلیل احمد، مباحث فی عقائد أهل السنة ، ۱۴۲۵ق، ص۴۷.
- ↑ جصاص، احکام القرآن، ۱۴۰۵ق،ج۱، ص۳۰۲.
- ↑ نووی، صحیح مسلم مع شرح الامام النووی، ج۴، ص۳۲۶.
- ↑ ابن حجر عسقلانی، فتح الباری، دارالمعرفه، ج۳، ص۶۵.
- ↑ محمد قاری، مرقات المفاتیح، ۱۴۲۲ق، ج۲، ص۳۷۱.
- ↑ ابن عابدین، حاشیه رد المختار على الدر المختار، ۱۴۲۱ق، ج۲، ص۶۲۷.
- ↑ زرقانی، شرح الزرقانی،۱۴۱۱ق، ج۱، ص۳۲۰.
- ↑ ابن قدامه، المغنی، ۱۴۰۵ق، ج۲، ص۵۲.
- ↑ شهید اول، ذکری الشیعة، ۱۴۱۹ق، ج۳، ص۱۱۰.
- ↑ شهید اول، ذکری الشیعة، ۱۴۱۹ق، ج۳، ص۱۱۰-۱۱۱.
- ↑ علامه حلی، منتهی المطلب، ۱۴۱۲ق ج۶، ص۳۱۳.
یادداشت
- ↑ بالاترین مقام دینی در عربستان سعودی که از نظرات ابن تیمیه و محمد بن عبدالوهاب پیروی می‌کند.
منابع
- ابن تیمیه، احمد بن عبدالحلیم، کتب و رسائل و فتاوى ابن تیمیة، تحقیق عبدالرحمن بن محمد بن قاسم العاصمی النجدی، [بی‌جا]، مکتبة ابن تیمیه، [بی‌تا].
- ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی، فتح الباری شرح صحیح البخاری، بیروت، دارالمعرفة، [بی‌تا].
- ابن عابدین، محمدامین بن عمر، حاشیه رد المختار على الدر المختار شرح تنویر الأبصار، بیروت، دار الفکر للطباعة والنشر، ۱۴۲۱ق.
- ابن قدامه، عبدالله بن احمد، المغنی فی فقه الإمام أحمد بن حنبل الشیبانی، بیروت، دار الفکر، ۱۴۰۵ق.
- جصاص، احمد بن علی، احکام القرآن للجصاص، تحقیق محمد الصادق قمحاوی، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، ۱۴۰۵ق.
- بخاری، محمد بن اسماعیل، صحیح البخاری، تحقیق مصطفى دیب البغا، بیروت، دار ابن کثیر، الیمامه، ۱۴۰۷ق.
- زرقانی، محمد بن عبدالباقی، شرح الزرقانی على موطأ الإمام مالک، بیروت، دار الکتب العلمیه، چاپ اول، ۱۴۱۱ق.
- سلیمان بن عبدالله، شرح کتاب التوحید، الریاض، مکتبه الریاض الحدیثه، [بی‌تا].
- شهید اول، محمد بن جمال‌الدین، ذکرى الشیعة فی أحکام الشریعة، قم، مؤسسه آل البیت (ع) لإحیاء التراث، چاپ اول، ۱۴۱۹ق.
- عباسی، حبیب، «رد نظر وهابیت از سوی اهل سنت در حرمت زیارت قبور»، در مجله سراج منیر، پاییز و زمستان ۱۳۹۱ش، شماره ۷ و ۸.
- علامه حلی، حسن بن یوسف، منتهی المطلب، مشهد، مؤسسه الطبع والنشر فی الآستانه الرضویه المقدسه، ۱۴۱۲ق.
- علی بن سلطان محمد قاری، مرقات المفاتیح شرح مشکاه المصابیح، بیروت، دار الکتب العلمیة، ۱۴۲۲ق.
- عینی، بدرالدین محمود بن أحمد، عمدة القاری شرح صحیح البخاری، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، [بی‌تا].
- مسلم بن الحجاج النیسابوری، صحیح مسلم، تحقیق محمد فؤاد عبد الباقی، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، [بی‌تا].
پیوند به بیرون