بیت الاحزان: تفاوت میان نسخه‌ها
جز ←تاریخچه |
جز ←تاریخچه |
||
| خط ۱۸: | خط ۱۸: | ||
[[محمدباقر مجلسی|علامه مجلسی]] علت ساختن بیت الاحزان را چنین آورده است: پس از رحلت [[پیامبر(ص)]]، بزرگان اهل مدینه به حضور [[امام علی علیه‌السلام|حضرت علی(ع)]] آمدند و گفتند: ای ابوالحسن! فاطمه شب و روز گریه می‌کند و ما شب‌ها خواب خوشی نداریم، روزها نیز در طلب معیشتیم و آرامش نداریم. ما از تو می‌خواهیم که به فاطمه بگویی شب گریه کند یا روز. آن‌حضرت فرمود: مانعی ندارد و سپس این موضوع را با فاطمه(س) در میان نهاد، ولی دریافت که آن‌حضرت از گریه آرام نمی‌گیرد. علی(ع) بعد از آن، اتاقی در بقیع که خارج از شهر مدینه بود، برای حضرت فاطمه ساخت که آن‌را «بیت الاحزان» می‌گفتند. فاطمه(س)، صبح‌ها به همراه [[امام حسن مجتبی علیه‌السلام|حسن(ع)]] و [[امام حسین علیه‌السلام|حسین(ع)]] به بقیع می‌رفت و تا شبانگاه مشغول گریه بود، چون شب فرا می‌رسید امام علی(ع) فاطمه را به منزل باز می‌گردانید. فاطمه(س)، پس از رحلت پدرش، ۲۷ روز به بیت الاحزان می‌رفت و گریه می‌کرد تا آنکه بر اثر بیماری، دیگر نتوانست به آن جا برود.<ref>مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۴۳، ص۱۷۷.</ref> | [[محمدباقر مجلسی|علامه مجلسی]] علت ساختن بیت الاحزان را چنین آورده است: پس از رحلت [[پیامبر(ص)]]، بزرگان اهل مدینه به حضور [[امام علی علیه‌السلام|حضرت علی(ع)]] آمدند و گفتند: ای ابوالحسن! فاطمه شب و روز گریه می‌کند و ما شب‌ها خواب خوشی نداریم، روزها نیز در طلب معیشتیم و آرامش نداریم. ما از تو می‌خواهیم که به فاطمه بگویی شب گریه کند یا روز. آن‌حضرت فرمود: مانعی ندارد و سپس این موضوع را با فاطمه(س) در میان نهاد، ولی دریافت که آن‌حضرت از گریه آرام نمی‌گیرد. علی(ع) بعد از آن، اتاقی در بقیع که خارج از شهر مدینه بود، برای حضرت فاطمه ساخت که آن‌را «بیت الاحزان» می‌گفتند. فاطمه(س)، صبح‌ها به همراه [[امام حسن مجتبی علیه‌السلام|حسن(ع)]] و [[امام حسین علیه‌السلام|حسین(ع)]] به بقیع می‌رفت و تا شبانگاه مشغول گریه بود، چون شب فرا می‌رسید امام علی(ع) فاطمه را به منزل باز می‌گردانید. فاطمه(س)، پس از رحلت پدرش، ۲۷ روز به بیت الاحزان می‌رفت و گریه می‌کرد تا آنکه بر اثر بیماری، دیگر نتوانست به آن جا برود.<ref>مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۴۳، ص۱۷۷.</ref> | ||
منابع [[اهل سنت و جماعت|اهل سنت]] نیز به وجود این مکان در [[بقیع]] اشاره کرده‌اند؛ برای نمونه ابوحامد غزالی، [[متکلم]] و [[فقیه]] ایرانی در قرن پنجم قمری، در بیان آداب زیارت بقیع، [[نماز]] در مسجد فاطمه را [[مستحب]] دانسته است.<ref>غزالی، احیاء علوم الدین، دار الکتب العربی، ج۳، ص۸۴.</ref> علی بن احمد سمهودی، مورخ [[مصر|مصری]] در قرن نهم و دهم قمری، بیت الاحزان را معروف به بیت الحزن دانسته و از آن به‌عنوان محل اقامت حضرت فاطمه(س) در ایام حزن و سوگواری بر پدرش یاد کرده است.<ref>سمهودی، وفاء الوفا، ۲۰۰۶م، ج۳، ص۹۴ و ۱۰۱.</ref> ابراهیم رفعت پاشا، سفرنامه‌نویس مصری درگذشته ۱۳۵۳ق، نیز به اقامت حضرت فاطمه(س) پس از وفات پدرش در بیت الاحزان تصریح کرده است.<ref>رفعت | منابع [[اهل سنت و جماعت|اهل سنت]] نیز به وجود این مکان در [[بقیع]] اشاره کرده‌اند؛ برای نمونه ابوحامد غزالی، [[متکلم]] و [[فقیه]] ایرانی در قرن پنجم قمری، در بیان آداب زیارت بقیع، [[نماز]] در مسجد فاطمه را [[مستحب]] دانسته است.<ref>غزالی، احیاء علوم الدین، دار الکتب العربی، ج۳، ص۸۴.</ref> علی بن احمد سمهودی، مورخ [[مصر|مصری]] در قرن نهم و دهم قمری، بیت الاحزان را معروف به بیت الحزن دانسته و از آن به‌عنوان محل اقامت حضرت فاطمه(س) در ایام حزن و سوگواری بر پدرش یاد کرده است.<ref>سمهودی، وفاء الوفا، ۲۰۰۶م، ج۳، ص۹۴ و ۱۰۱.</ref> ابراهیم رفعت پاشا، سفرنامه‌نویس مصری درگذشته ۱۳۵۳ق، نیز به اقامت حضرت فاطمه(س) پس از وفات پدرش در بیت الاحزان تصریح کرده است.<ref>رفعت پاشا، مرآة الحرمین، ۱۳۷۷ش، ص۴۷۸.</ref> | ||
بیت‌الاحزان را از جمله مکان‌هایی دانسته‌اند که احتمال دارد قبر حضرت فاطمه(س) در آنجا باشد.<ref>سمهودی، وفاء الوفا، ۲۰۰۶م، ج۳، ص۱۰۱؛ خلیلی، موسوعة العتبات المقدسه، قسم المدینة المنورة، ص۲۸۵-۲۸۴؛ سخاوی، التحفة اللطیفة، ج۱، ص۴۱.</ref> سمهودی این قول را بعید شمرده است.<ref>سمهودی، وفاء الوفا، ۲۰۰۶م، ج۳، ص۹۴.</ref> | بیت‌الاحزان را از جمله مکان‌هایی دانسته‌اند که احتمال دارد قبر حضرت فاطمه(س) در آنجا باشد.<ref>سمهودی، وفاء الوفا، ۲۰۰۶م، ج۳، ص۱۰۱؛ خلیلی، موسوعة العتبات المقدسه، قسم المدینة المنورة، ص۲۸۵-۲۸۴؛ سخاوی، التحفة اللطیفة، ج۱، ص۴۱.</ref> سمهودی این قول را بعید شمرده است.<ref>سمهودی، وفاء الوفا، ۲۰۰۶م، ج۳، ص۹۴.</ref> | ||
نسخهٔ ۲۹ دسامبر ۲۰۲۰، ساعت ۱۴:۵۷
بَیت‌ُ الاَحزان از بناهای تخریب‌شده در بقیع که گفته شده حضرت فاطمه(س) مدتی در آنجا عبادت و در سوگ پدرش، عزاداری می‌کرد. این محل، اتاقی دارای گنبد بود و در سال ۱۳۴۴ق به دست وهابیان ویران شد. بیت‌الاحزان یکی از مکان‌های احتمالی دفن حضرت فاطمه(س) است. بسیاری از زائران مدینه، به ویژه زائران شیعه و ایرانی، تا پیش از تخریب بقیع، از بیت‌الاحزان نیز دیدن می‌کردند.
محل عبادت و گریه فاطمه(س)
بیت الاحزان، محلی است در قبرستان بقیع که حضرت فاطمه(س) مدتی در آنجا عبادت و در فراق پیامبر اکرم(ص)، سوگواری می‌کرد.[۱] از این مکان به مسجد فاطمه[۲] و قُبّة الحزن[۳] نیز یاد شده است. «بیت» در عربی به معنای خانه[۴] و «احزان» جمع حزن به معنای غم و اندوه است.[۵]
مهم‌ترین و معروف‌ترین مصداق بیت الاحزان در منابع اسلامی، همان محل عبادت و گریه فاطمه(س) است؛[۶] اما به خانه‌ای که یعقوب پیامبر در هنگام دوری از فرزندش یوسف در آن به سر می‌برد نیز بیت‌الاحزان می‌گفته‌اند.[۷]
گفته شده در مدینه، مکان دیگری با این نام نبوده است.[۸]
مشخصات جغرافیایی و ظاهری بنا
بنابر گزارش‌های منابع تاریخی و سفرنامه‌نویسان، بیت‌الاحزان در قبرستان بقیع در مدینه، در قسمت جنوبی قبر عباس بن عبدالمطلب قرار داشت.[۹] از گزارش‌ها برمی‌آید که بیت‌الاحزان، اتاقی با گنبدی بر فراز آن بوده و به‌ظاهر، ضریحی چوبین به رنگ سبز نیز داشته است. بسیاری از سفرنامه‌نویسان ایرانی دوره قاجار، این مکان را زیارت کرده و نشانی محل و برخی مشخصات آن را آورده‌اند؛ از جمله حسام السلطنه قاجار، گفته است: بیت‌الاحزان حضرت فاطمه(س) در بقیع و پشت بارگاه امامان چهارگانه است.[۱۰]محمدحسین حسینی فراهانی در سفر حج سال ۱۳۰۲ق/ ۱۲۶۴ش بیت الاحزان را دیده و گفته این بنا گنبد و ضریحی کوچک دارد.[۱۱]حاج ایازخان قشقایی از آخرین کسانی است که بیت الاحزان را پیش از تخریب (۱۳۴۴ق.) در سال ۱۳۴۱ق/۱۳۰۱ش دیده و از آن در سفرنامه خود گزارشی آورده است.[۱۲]
گفته شده اولین خانه‌ای که در بقیع برای فاطمه(س) ساخته شد، به صورت چادر و خیمه بود.[۱۳]
تاریخچه
علامه مجلسی علت ساختن بیت الاحزان را چنین آورده است: پس از رحلت پیامبر(ص)، بزرگان اهل مدینه به حضور حضرت علی(ع) آمدند و گفتند: ای ابوالحسن! فاطمه شب و روز گریه می‌کند و ما شب‌ها خواب خوشی نداریم، روزها نیز در طلب معیشتیم و آرامش نداریم. ما از تو می‌خواهیم که به فاطمه بگویی شب گریه کند یا روز. آن‌حضرت فرمود: مانعی ندارد و سپس این موضوع را با فاطمه(س) در میان نهاد، ولی دریافت که آن‌حضرت از گریه آرام نمی‌گیرد. علی(ع) بعد از آن، اتاقی در بقیع که خارج از شهر مدینه بود، برای حضرت فاطمه ساخت که آن‌را «بیت الاحزان» می‌گفتند. فاطمه(س)، صبح‌ها به همراه حسن(ع) و حسین(ع) به بقیع می‌رفت و تا شبانگاه مشغول گریه بود، چون شب فرا می‌رسید امام علی(ع) فاطمه را به منزل باز می‌گردانید. فاطمه(س)، پس از رحلت پدرش، ۲۷ روز به بیت الاحزان می‌رفت و گریه می‌کرد تا آنکه بر اثر بیماری، دیگر نتوانست به آن جا برود.[۱۴]
منابع اهل سنت نیز به وجود این مکان در بقیع اشاره کرده‌اند؛ برای نمونه ابوحامد غزالی، متکلم و فقیه ایرانی در قرن پنجم قمری، در بیان آداب زیارت بقیع، نماز در مسجد فاطمه را مستحب دانسته است.[۱۵] علی بن احمد سمهودی، مورخ مصری در قرن نهم و دهم قمری، بیت الاحزان را معروف به بیت الحزن دانسته و از آن به‌عنوان محل اقامت حضرت فاطمه(س) در ایام حزن و سوگواری بر پدرش یاد کرده است.[۱۶] ابراهیم رفعت پاشا، سفرنامه‌نویس مصری درگذشته ۱۳۵۳ق، نیز به اقامت حضرت فاطمه(س) پس از وفات پدرش در بیت الاحزان تصریح کرده است.[۱۷]
بیت‌الاحزان را از جمله مکان‌هایی دانسته‌اند که احتمال دارد قبر حضرت فاطمه(س) در آنجا باشد.[۱۸] سمهودی این قول را بعید شمرده است.[۱۹]
تخریب
بیت‌الاحزان پس از حمله دوم وهابیان به حجاز و تصرف مدینه، در سال ۱۳۴۴ق. از میان رفت. وهابیان در حمله نخست(۱۲۱۸-۱۲۲۱ق.) بقیع را ویران کردند؛ ولی برخی اماکن آن از جمله بارگاه امامان چهارگانه پس از شکست آنان بازسازی شد.[۲۰] با توجه به این که برخی سفرنامه نویسان میان فاصله حمله اول(۱۲۲۱ق.) و دوم(۱۳۴۴ق.) بیت‌الاحزان را دیده و زیارت کرده‌اند،[۲۱] به نظر می‌رسد که بیت‌الاحزان در حمله اول تخریب نشده یا پس از تخریب بازسازی شده است. در برخی گزارش‌ها آمده است که در سال ۱۲۳۳ق. به دستور سلطان محمود عثمانی، گنبد بیت‌الاحزان همراه گنبد زوجات الرسول و نیز گنبد عثمان بن عفان بازسازی شده است.[۲۲]حاج ایازخان قشقایی از واپسین سفرنامه‌نویسان حج است که از بیت‌الاحزان در ۱۳۴۱ق دیدن کرده و گزارشی درباره آن در سفرنامه‌اش آورده است.[۲۳]
بیت الاحزان در ادبیات
در کتاب‌های تاریخ انبیا و در ادب غنایی فارسی، به‌ویژه در اشعار حافظ، این واژه و تعابیر مترادف آن (مانند: کلبه احزان، کلبه غم) فراوان تکرار شده است و نزد صوفیه نیز کنایه از دل محزون از دوری معشوق است.[۲۴]
در ادب رثایی شیعی نیز بیت‌الاحزان جایگاه ویژه‌ای دارد. رؤیاهایی نیز نقل شده که بنابر آنها حضرت مهدی(عج) با سرودن شعری، بیت‌الاحزان را مایه غم و اندوه همیشگی خود دانسته است.[۲۵]
از این رو بعضی علمای شیعه آثاری به همین نام در شرح حوادث پس از رحلت پیامبر(ص) و مصائب اهل بیت، به‌ویژه، حضرت فاطمه(س) نوشته‌اند، که معروف‌ترین آنها عبارتند از:
- بیت الاحزان فی مصائب سیدة النسوان، اثر شیخ عباس قمی (متوفی ۱۳۵۹)؛
- بیت الاحزان، فی مصائب سادات الزمان الخمسة الطاهرة من ولد عدنان، اثر عبدالخالق بن عبدالرحیم یزدی (متوفای ۱۲۶۸ق).[۲۶]
پانویس
- ↑ ملازاده، «بیت‌الاحزان»، ص۷۸.
- ↑ سمهودی، وفاء الوفا، ۲۰۰۶م، ج۳، ص۱۰۱؛ جعفریان، آثار اسلامی مکه و مدینه، ۱۳۸۹ش، ص۴۰۳.
- ↑ جعفریان، آثار اسلامی مکه و مدینه، ۱۳۸۹ش، ص۴۰۳.
- ↑ راغب اصفهانی، مفردات الفاظ القرآن، ۱۴۱۲ق، ص۱۵۱؛ ابن منظور، لسان العرب، ۱۴۱۴ق، ج۲، ص۱۴.
- ↑ راغب اصفهانی، مفردات الفاظ القرآن، ۱۴۱۲ق، ص۲۳۱؛ ابن منظور، لسان العرب، ۱۴۱۴ق، ج۱۳، ص۱۱۱.
- ↑ ملازاده، «بیت‌الاحزان»، ص۷۸.
- ↑ ملازاده، «بیت‌الاحزان»، ص۷۸.
- ↑ جعفریان، آثار اسلامی مکه و مدینه، ۱۳۸۹ش، ص۴۰۳.
- ↑ نگاه کنید به: نجمی، «بیت الاحزان یک حقیقت فراموش نشدنی»، ص۱۲۱- ۱۲۵.
- ↑ حسام السلطنه، دلیل الانام، ص۱۵۲.
- ↑ فراهانی، سفرنامه مکه، ص۲۴۰. همچنین نگاه کنید به: محمد ولی میرزای قاجار، سفرنامه مکه، گزارش سفر حج سال ۱۲۶۰ق/ ۱۲۲۳ش.
- ↑ قشقایی، سفرنامه مکه، پنجاه سفرنامه حج قاجاری، ص۴۵۵.
- ↑ نجمی، «بیت الاحزان یک حقیقت فراموش نشدنی»، ص۱۲۱.
- ↑ مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۴۳، ص۱۷۷.
- ↑ غزالی، احیاء علوم الدین، دار الکتب العربی، ج۳، ص۸۴.
- ↑ سمهودی، وفاء الوفا، ۲۰۰۶م، ج۳، ص۹۴ و ۱۰۱.
- ↑ رفعت پاشا، مرآة الحرمین، ۱۳۷۷ش، ص۴۷۸.
- ↑ سمهودی، وفاء الوفا، ۲۰۰۶م، ج۳، ص۱۰۱؛ خلیلی، موسوعة العتبات المقدسه، قسم المدینة المنورة، ص۲۸۵-۲۸۴؛ سخاوی، التحفة اللطیفة، ج۱، ص۴۱.
- ↑ سمهودی، وفاء الوفا، ۲۰۰۶م، ج۳، ص۹۴.
- ↑ نک: پنجاه سفرنامه، ج۳، ص۱۹۶.
- ↑ از جمله: حسام السلطنه، دلیل الانام فی سبیل زیارة بیت الله الحرام، ص۱۵۲.
- ↑ رفعت پاشا، مرآة الحرمین، ج۱، ص۴۲۶.
- ↑ قشقایی، سفرنامۀ حاج ایازخان قشقایی به مکه، مدینه و عتبات عالیات در روزگار احمد شاه قاجار، ص۴۵۵.
- ↑ شاد، فرهنگ جامع فارسی، ذیل بیت احزان؛ نفیسی، فرهنگ نفیسی، ذیل کلبة احزان؛ خرمشاهی، حافظ نامه، بخش۲، ص۸۲۹-۸۲۸؛ تقی‌زاده طوسی، قصص الانبیاء، ص۱۰۴؛ عفیفی، فرهنگنامه شعری، ذیل بیت الحزن؛ اهور، کلک خیال‌انگیز: فرهنگ جامع دیوان حافظ، ج ۱، ص۴۹۱-۴۹۰؛ تهانوی و دیگران، کشف اصطلاحات الفنون، ج۲، ص۱۵۶۱.
- ↑ مقرم، وفاة الصدیقة الزهرا، ص۹۷؛ سماوی، ظرافة الاحلام، ص۸۱؛ بحرانی، ریاض المدح و الرثا، ص۱۹۳-۱۹۶.
- ↑ آقابزرگ تهرانی، الذریعة، ج۲، ص۱۸۵.
منابع
- آقابزرگ طهرانی، محمدمحسن، الذریعة الی تصانیف الشیعة، بیروت، ۱۳۷۸.
- رفعت پاشا، ابراهیم، مراة الحرمین او الرحلات الحجازیة والحج ومشاعره الدینیة، بیروت، بی‌تا.
- بحرانی، حسین بن علی بلادی، ریاض المدح و الرثا، قم، بی‌تا.
- پرویز اهور، کلک خیال انگیز: فرهنگ جامع دیوان حافظ، تهران ۱۳۷۲ق.
- تقی‌زاده طوسی، فریدون، قصص الانبیاء (متن پارسی مربوط به قرن هفتم هجری)، مشهد، ۱۳۶۳.
- جعفریان، رسول، پنجاه سفرنامه حج قاجاری، نشر علم، تهران، ۱۳۸۹ش.
- حسام السلطنه، دلیل الانام، تصحیح رسول جعفریان، نشر مشعر، تهران، ۱۳۷۴ش.
- حسام‌السلطنه، سفرنامه مکه، به کوشش رسول جعفریان، تهران، مشعر، ۱۳۷۴ش؛
- خرمشاهی، بهاءالدین، حافظ نامه، تهران، ۱۳۶۶ق.
- خلیلی، جعفر، موسوعة العتبات المقدسه، قسم المدینة المنورة، بیروت، ۱۹۸۷.
- سپهر، محمدتقی، ناسخ التواریخ، ج ۴: زندگانی حضرت فاطمه زهرا، تهران، بی‌تا.
- سخاوی، محمدبن عبدالرحمان، التحفة اللطیفة فی تاریخ المدینة الشریفة، بیروت، ۱۴۱۴/ ۱۹۹۳.
- سماوی، محمدبن طاهر، ظرافة الاحلام، قم، بی‌تا.
- سمهودی، علی بن عبدالله، وفاءالوفاباخبار دارالمصطفی، چاپ محمدمحیی الدین عبدالحمید، بیروت، ۱۴۰۴/۱۹۸۴.
- شاد، محمدپادشاه بن غلام محیی الدین، فرهنگ جامع فارسی، چاپ محمددبیر سیاقی، تهران، ۱۳۶۳.
- عفیفی، رحیم، فرهنگنامه شعری، تهران، ۱۳۷۲.
- فرهاد‌میرزا، سفرنامه مکه(م.۱۳۰۵ق.)، به کوشش طباطبایی، تهران، مؤسسه مطبوعاتی علمی، ۱۳۶۶ش.
- قشقایی، ایازخان، «سفرنامه مکه»، پنجاه سفرنامه حج قاجاری.
- مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، بیروت، ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
- محمد اعلی بن علی تهانوی و دیگران، کشف اصطلاحات الفنون، چاپ محمد وجیه، کلکته، ۱۸۶۲، چاپ افست تهران، ۱۹۶۷.
- موسوی مقرم، عبدالرزاق، وفاة الصدیقة الزهرا علیهاالسلام، نجف، ۱۳۷۰/۱۹۵۱.
- نفیسی، علی اکبر، فرهنگ نفیسی، تهران، ۱۳۵۵.
پیوند به بیرون
- منبع مقاله: دانشنامه جهان اسلام