منهج الرشاد لمن اراد السداد (کتاب)

مَنهج الرَّشاد لِمَن أراد السَّداد

اطلاعات کتاب
نویسنده	جعفر کاشف‌الغطاء (درگذشته ۱۲۲۸ق)
موضوع	نقد وهابیت
زبان	عربی
تعداد جلد	۱ جلد
اطلاعات نشر
ناشر	مجمع جهانی اهل‌بیت
محل نشر	قم
تاریخ نشر	۱۴۱۹ق
وبسایت ناشر	https://www.ahl-ul-bayt.org/

برای دیگر کاربردها منهج الرشاد را ببینید.

منهجُ الرَّشاد لِمَن اَراد السَّداد کتابی کلامی در نقد اندیشه‌های وهابیان، نوشته کاشف‌الغطاء (۱۱۵۶-۱۲۲۸ق) است. این اثر در پاسخ به نامه عبدالعزیز بن سعود، از پادشاهان آل سعود نگاشته شده و دومین اثر از آثار نوشته شده در نقد وهابیت دانسته شده است.

منهج الرّشاد سه مرتبه چاپ شده و برای نخستین بار در سال ۱۳۴۳ق در چاپخانه حیدریه نجف منتشر شده است. همچنین چندین بار به زبان فارسی ترجمه شده است.

نویسنده اثر

مقالهٔ اصلی: جعفر کاشف‌الغطاء

منهجُ الرَّشاد لِمَن اَراد السَّداد نوشته شیخ جعفر کاشف‌الغطاء (۱۱۵۶-۱۲۲۸ق) است. کاشف‌الغطاء فقیه شیعی، از شاگردان وحید بهبهانی و سید مهدی بحرالعلوم و نویسنده کتاب مشهور فقهی کشف‌الغطاء بوده است. مبارزه با اخباری‌گری و نیز مبارزه نظامی و فرهنگی با وهابیان، در زمره فعالیت‌های او شمرده شده است.

انگیزه تألیف

به گفته برخی نویسندگان، کاشف‌الغطاء این کتاب را در پاسخ نامه عبدالعزیز بن سعود نوشته است. نویسنده نیز در مقدمه کتابش به این مطلب تصریح کرده است. عبدالعزیز بن سعود (درگذشته ۱۲۱۸ق) از پادشاهان آل سعود، یک‌سال پس از مرگ محمد بن عبدالوهاب (۱۱۱۵–۱۲۰۷ق)؛ پایه‌گذار فرقه وهابیت، به کاشف‌الغطاء نامه‌ نوشت و در آن اعتقاداتی شرک‌آمیز به شیعیان نسبت داد. به نوشته برخی نویسندگان این نامه در خلال حملات وهابیان به شهرهای کربلا و نجف ارسال شده است.

جایگاه و اهمیت

آقابزرگ تهرانی کتاب‌شناس شیعه، این اثر را اولین اثر در نقد اندیشه‌های وهابیت دانسته است اما به گفته سید محسن امین، شرح‌حال‌نگار شیعه چون اول‌بار سلیمان؛ برادر محمد بن عبدالوهاب در نقد اندیشه‌های محمد بن عبدالوهاب کتاب نوشت، پس کاشف‌الغطاء؛ پس از سلیمان، در نقد وهابیان پیشگام است.

گزارش شده هنگامی که منهج الرّشاد به دست عبدالعزیز بن سعود رسید، او گروهی از اهل‌سنت را به بررسی کتاب التوحید محمد بن عبدالوهاب گماشت و این موجب شد تا آنان، التوحید را شامل اندیشه‌های ناهمگون و نگارنده آن را فردی کم‌اطلاع از شریعت معرفی کنند.

محتوا

کتاب شامل چهار بخش مقدمه، بخشی که نویسنده آن را مقاصد (مطالب مهم و مورد نظر) نام نهاده، خاتمه (بخش پایانی) و جوابیه است. کاشف الغطاء در آغاز کتاب مخاطب( الشيخ عبدالعزيز بن سعود) را سوگند داده که سطر سطر کتاب را با دقت و به دور از هرگونه تعصب وبه منظور کشف حقیقت مطالعه کند. مقدمه خود در سه بخش نگارش شده که عبارتند از:

• گوناگون‌شدن عمل و گفتار انسان، به سبب گوناگونی هدف‌ها و نیت‌ها.
• گوناگونی ظاهر آیات و روایات (در تشخیص سره از ناسره).
• بیان سنجه‌ای برای مراجعه؛ هنگام اختلاف در اندیشه‌ها.

مقاصد شامل هشت مقصد ذیل است:

• انواع کفر
• معنای عبادت
• ذبح کردن برای غیر خدا
• نذر برای غیر خدا
• سوگند به غیر از خدا
• استغاثه (دادخواهی)
• توسل
• شفاعت

خاتمه (بخش پایانی) در خود چهار باب دارد:

• زندگانی مردگان پس از مرگ
• زیارت قبور.
• تبرک‌جستن به قبور و مانند آن.
• ساخت و آبادسازی قبور انبیا و اولیا.

جوابیه که در ده صفحه نسبت به مسئله استغاثه به غیر خدا و خواندنِ غیر خدا پاسخی تکمیلی ارائه شده است.

وضعیت نشر

منهج الرّشاد اولین‌بار در سال ۱۳۴۳ق در چاپخانه حیدریه نجف و در ۸۲ صفحه به چاپ رسید. همچنین این کتاب در سال ۱۴۱۹ق توسط مجمع جهانی اهل‌بیت و با تصحیح و تحقیق سید مهدی رجایی، در ۲۰۱ صفحه چاپ شده است. این اثر بار دیگر در سال ۱۴۲۰ق، در مرکز الغدیر للدراسات الاسلامیه و در ۱۲۲ صفحه منتشر شده است.

نسخه‌های خطی

برخی از نسخه‌های خطی کتاب عبارتند از: به گزارش سید مهدی رجایی مصحح کتاب، نسخه‌ای خطی با شماره ۳۸۹۲، در کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی در قم و به قلم محمدقاسم ولبزی موجود است. این نسخه در زمان حیات مؤلف و در سال ۱۲۱۰ق به اتمام رسیده است. نسخه‌های خطی دیگری نیز بنا بر گزارش سازمان اسناد و کتابخانه ملّی جمهوری اسلامی ایران، در کتابخانه وزیری یزد و نیز در کتابخانه حسینیه شوشتری‌ها در نجف وجود دارد.

ترجمه به فارسی

منهج الرّشاد سه مرتبه به فارسی ترجمه شده است:

• ترجمه‌ای از رئوف حق‌پرست در سال ۱۳۸۴ش، از انتشارات سلسله.
• ترجمه‌ای از محمد تقدمی صابری در سال ۱۳۸۷ش، از انتشارات آستان قدس رضوی، با عنوان پاسخ‌نامه شیخ جعفر کاشف‌الغطاء به عبد العزیز بن سعود (منهج الرّشاد لمن اراد السّداد).
• ترجمه و برگزیده بخشی از متن توسط مرتضی قاسمی کاشانی در سال ۱۳۷۳ش، از انتشارات مرسل.