سوگواری
سوگواری یا عزاداری، آیین‌ها و اعمالی که در سوگ و عزای بزرگان دین، از جمله معصومان و به‌ویژه امام حسین (ع) انجام می‌شود. عزاداری، با انگیزه‌های دینی مانند ابراز محبت به معصومان و اظهار غم و اندوه در مصیبت آنان و در قالب مجالس و مراسمی مشخص برگزار می‌شود.
مشروعیت
مشروعیت عزاداری، از موارد اختلافی میان علمای سنی و شیعه بوده است. برخی علمای اهل سنت، به ویژه حنبلی‌ها، عزاداری را بدعت دانسته و آن را حرام می‌دانند؛ در مقابل، علمای شیعه، کتاب‌ها و رساله‌های متعددی در دفاع از عزاداری و توضیح مشروعیت آن نوشته‌اند؛ اقناع اللائم علی اقامة المآتم، نوشته سید محسن امین از این نمونه است.[۱]
عالمان شیعی برای اثبات مشروعیت عزاداری به دلایلی مانند موارد زیر اشاره کرده‌اند:
- دلایل قرآنی مانند عزاداری حضرت یعقوب(ع)، آیه مودت و حفظ شعائر الهی.[۲]
- روایات و سیره عملی معصومین مانند عزاداری‌های پیامبر اکرم(ص)، عزاداری برای حضرت حمزه سیدالشهداء و عزاداری برای امام حسین(ع).[۳]
- سیره و روش اصحاب و یاران چهارده معصوم(ع). [۴]
- عزاداری امری عقلایی است و اصل اباحه و جواز هر کاری که منعی از طرف خداوند در مورد آن بیان نشده باشد، در این مورد جاری است. [۵]
اهل‌سنت و عزاداری
برخی از اهل سنت ساکن در ایران، به‌ویژه شافعیان، از قرن پنجم هجری به بعد، در برگزاری مراسم سوگواری عاشورا با شیعیان همکاری کرده و در مواردی حتی مستقلا به اقامه عزا پرداخته‌اند. اختلافات بر سر عزاداری، به تدریج کمتر شد تا آنکه برگزاری مراسم عزاداری در عصر صفویه، گسترش یافت و از برگزاری مجلس ذکر مصیبت فراتر رفت و تشریفات و آدابی خاص بر آن افزوده شد. این روند در دوره قاجار نیز ادامه یافت.[۶]
فلسفه عزاداری
عزاداری، با انگیزه‌های دینی مانند ابراز محبت به معصومان و اظهار غم و اندوه در مصیبت آنان و در قالب مجالس و مراسم مشخص برگزار می‌شود.[۷]
عزاداری‌های شیعیان بیشتر در سوگ امام حسین و یارانش در ماه محرم انجام می‌شود. همچنین مجالس عزاداری برای شهادت و وفات معصومان دیگر هم برگزار می‌گردد؛ عزاداری برای شهادت امام علی (ع) از نوزدهم تا بیست و یکم ماه رمضان از جمله این مجالس است.
عزاداری در گذر تاریخ
گزارش‌های تاریخی، حاکی از عزاداری مردم و شیعیان پس از درگذشت ائمه معصومین است. این عزاداری‌ها، گاه همراه با هفت روز تعطیلی کسب و کار و خودداری از پوشیدن لباس نو و همچنین مرثیه‌سرایی شاعران بوده و گاه، با پوشیدن لباس سیاه و همچنین تعطیلی اماکن و مراکز رسمی و تجاری شکل گرفته است.[۸]
گزارش‌های تاریخی از بروز درگیری‌هایی میان موافقان و مخالفان برگزاری عزاداری از اواخر قرن چهارم هجری حکایت دارد. در سال ۳۶۲ قمری، ۱۰ سال پس از برگزاری نخستین عزاداری علنی در بغداد، در جریان عزاداری محرم، آشوبی به راه افتاد که به نوشته ابن اثیر در الکامل، نزدیک به ۱۷ هزار نفر در آتش سوزانده شده و ۳۰۰ مغازه و ۳۳ مسجد تخریب شد و اموال بسیاری به غارت رفت.[۹] این درگیری‌ها و همچنین ممنوعیت عزاداری از سوی برخی حکومت‌ها (از جمله سلطان محمود غزنوی)، جایگاه عزاداری را در نزد شیعیان محکم‌تر کرد.[۱۰]
پانویس
- ↑ مظاهری، «عزاداری»، در فرهنگ سوگ شیعی، ۱۳۹۵ش، ص ۳۴۶.
- ↑ رجبی، پاسخ به شبهات عزاداري، ۱۳۸۱ش، ص ۳۸.
- ↑ امین، اقناع اللائم علی اقامة المآتم، ۱۴۱۸ق، ص۲۹۱
- ↑ امین، اقناع اللائم علی اقامة المآتم، ۱۴۱۸ق، ص۲۱۸-۱۸۸
- ↑ امین، اقناع اللائم علی اقامة المآتم، ۱۴۱۸ق، ص۵۳.
- ↑ مظاهری، «عزاداری»، در فرهنگ سوگ شیعی، ۱۳۹۵ش، ص ۳۴۶ و ۳۴۷.
- ↑ مظاهری، «عزاداری»، در فرهنگ سوگ شیعی، ۱۳۹۵ش، ص ۳۴۵.
- ↑ گلی زواره، «عزاداری»، در دائرة المعارف تشیع، ۱۳۹۰ش، ص ۲۶۷.
- ↑ مظاهری، «عزاداری»، در فرهنگ سوگ شیعی، ۱۳۹۵ش، ص ۳۴۶.
- ↑ مظاهری، «عزاداری»، در فرهنگ سوگ شیعی، ۱۳۹۵ش، ص ۳۴۶ و ۳۴۷.
منابع
- امین، سید محسن، اقناع اللائم علی اقامة المآتم، قم، مؤسسه المعارف الاسلامیه، ۱۴۱۸ق.
- رجبی، حسین، پاسخ به شبهات عزاداری، قم، موسسه آموزشی پژوهشی مذاهب اسلامی، ۱۳۸۱ش.
- گلی زواره، غلامرضا، «عزاداری»، در دائرة المعارف تشیع، ۱۳۹۰ش.
- مظاهری، محسن حسام، «عزاداری»، در فرهنگ سوگ شیعی، خیمه، ۱۳۹۵ش.
