مال حرام
| بخشی از احکام عملی و فقهی |
|---|
 |
 | این مقاله یک نوشتار توصیفی درباره یک مفهوم فقهی است و نمیتواند معیاری برای اعمال دینی باشد. برای اعمال دینی به منابع دیگر مراجعه کنید. |
مال حرام مالی که از راه‌های حرام و غیر شرعی به دست می‌آید. براساس آیات و روایات، ربا، رشوه، مال غصبی، پول به دست آمده از راه قمار و شراب، مال به دست آمده از کم‌فروشی، مال دزدی و مال یتیم از مصادیق مال حرام هستند. خوردن مال حرام از گناهان کبیره شمرده شده است.
تصرف در مال حرام و چیزهایی که از آن تهیه شده، حرام و نماز خواندن در آنها باطل است. حج با مال حرام نیز باطل است. مال حرامی که با مال حلال مخلوط شده، در صورتی که مقدار و صاحب آن مشخص نباشد، باید خمس آن پرداخت شود.
ملااحمد نراقی خوردن مال حرام را از بزرگترین موانع رستگاری انسان دانسته است. همچنین بنا بر احادیث قبول نشدن اعمال عبادی همچون نماز، حج و صدقه، مستجاب نشدن دعا، محرومیت از بهشت، بی‌برکتی و قساوت قلب از آثار خوردن مال حرام هستند.
مفهوم‌شناسی
مال حرام، مالی که از راه‌های غیرشرعی و حرام به دست آمده باشد.[۱] گفته شده منظور از خوردن مال حرام، هرگونه تصرف در مال حرام است؛ خواه مال حرام در خوردن و آشامیدن مصرف شود و خواه در خرید پوشاک و مسکن و یا غیر آنها.[۲]
در منابع دینی از مال حرام به «سُحْت» و از حرام‌خواری به «اکل سحت» تعبیر شده است.[۳]
اموال حرام را در سه دسته طبقه‌بندی کرده‌اند:
- مالی که ذات آن حرام است مانند سگ و خوک،
- مالی که به جهت حالتی که بر آن عارض شده، حرام شده است مانند طعامی که به زهر مخلوط شده است،
- مالی که به جهت نقص و خللی که در دادن و گرفتن وارد شده، حرام شده است مانند اموالی که با ظلم، غصب یا خیانت گرفته می‌شود.[۴]
خوردن مال حرام از گناهان کبیره شمرده شده است.[۵]
مصادیق مال حرام
مصادیق مال حرام را براساس آیات قرآن چنین گفته‌اند:
براساس برخی احادیث، مصادیق مال حرام فراوان است.[۱۷] برخی از این موارد عبارتند از: رشوه در قضاوت، پول شراب، ربا، اجر زنا و کارهای خلاف عفت، مزد کاهن(پیشگو)، بهای سگ، بهای مردار.[۱۸]
آثار خوردن مال حرام
گفته شده همه آثار معنوی و مثتبی که در مال حلال است، ضد آنها در مال حرام و حرام‌خواری است مانند ترک نماز، قساوت قلب، کسالت روح، سستی در دین، دست زدن به کارهای زشت و ناشایست و...[۱۹] ملااحمد نراقی مال حرام خوردن را از نتایج حُب دنیا و حِرص بر آن دانسته و آن را از بزرگترین موانع رسیدن به سعادت شمرده است.[۲۰] از نظر وی بیشتر کسانی که به هلاکت رسیده‌اند، به سبب مال حرام خوردن بوده است.[۲۱]
در احادیث برای مال حرام آثاری ذکر شده است که برخی از آنها از این قرار است:
- عدم قبولی اعمال: برپایه روایات کسی که مالی حرامی کسب کند، صدقه، حج و عمره و صله رحم او پذیرفته نمی‌شود و به اندازه ثواب این کارها، برای او گناه نوشته می‌شود.[۲۲] براساس برخی روایات، نماز مال حرام خوار نیز تا چهل روز پذیرفته نمی‌شود.[۲۳] پیامبر(ص) فرمود: «در بیت المقدس، فرشته‌ای است که هر شب ندا می‌دهد هر کس حرامی بخورد، خداوند از او هیچ نافله و فریضه‌ای را قبول نمی‌کند.[۲۴]
- عدم استجابت دعا: در حدیثی امام باقر(ع) فرمود: دعای بنده‌ای که در شکمش حرام باشد یا نزدش مظلمه‌ای (مالی که به ناحق نزد دیگری است) باشد، به درگاه خدا بالا نمی‌رود.[۲۵] در حدیث قدسی آمده است که تمام دعاها در پیشگاه من به اجابت می‌رسد مگر دعای کسی که مال حرام می‌خورد.[۲۶] پیامبر(ص) در پاسخ به کسی که می‌خواست مستجاب الدعوة بشود، فرمود: «خوراکت را پاک گردان تا مستجاب الدعوه شوی».[۲۷]
- محرومیت از بهشت: براساس روایات، خداوند بهشت را بر مال حرام‌خوار، حرام کرده است.[۲۸] در روایتی از پیامبر(ص) نقل شده که هر گوشتی که از حرام بروید، آتش جهنم بر او سزاوارتر است.[۲۹]
- بی‌برکت بودن مال حرام و از دست دادن آن در حوادث سخت: امام کاظم(ع) فرمود: «مال حرام رشد و نمو نمی‌کند و اگر هم رشد کند، برکتی در آن نخواهد بود».[۳۰] در روایتی از پیامبر(ص) آمده است که هر کس مال حرامی به دست آورد، آن را در حوادث سخت از دست می‌دهد.[۳۱]
- قساوت قلب: از جمله آثار خوردن مال حرام را قساوت قلب شمرده‌اند؛[۳۲] چنانچه امام حسین(ع) در روز عاشورا علت سنگدلی و تسلیم نشدن لشکر عمر بن سعد در برابر حق را پر شدن شکم‌هایشان از حرام ذکر کرده است.[۳۳]
آثار مال حرام طبق روایات در نسل انسان مال حرام‌خوار نیز آشکار می‌شود.[۳۴]
احکام فقهی
برای مال حرام احکام خاصی بیان شده است از جمله:
- اگر کسی بداند که خانه و لباسش از مال حرام است، نباید در آنها تصرف کند و نماز خواندن در آنها از روی عمد و با علم به حرام بودن آنها، باطل است.[۳۵]
- کسی که پول حمام را از مال حرام پرداخت کند، غسل او باطل است.[۳۶]
- از دیدگاه فقها حج با مال حرام جایز نیست.[۳۷] ازاین‌رو، به فتوای آیت‌الله مکارم شیرازی از مراجع تقلید، اگر لباس احرام، طواف و سعی و پول قربانی و اجرت چادر و فرشی که بر آن وقوف به عرفات و منا می‌کند، حرام باشد، بنابر احتیاط حج باطل است.[۳۸]
- اگر مال حرامی با مال حلال مخلوط شود، در صورتی که مال حرام قابل تشخیص و جدا کردن باشد، باید آن را از مال حلال جدا کرد، در غیر این صورت باید خمس آن را پرداخت.[۳۹] البته این در صورتی که صاحب مال حرام نیز ناشناخته باشد.[۴۰]
جستارهای وابسته
پانویس
- ↑ دستغیب، گناهان کبیره، ۱۳۸۸ش، ج۱، ص۳۸۵؛ مسعودی، «آثار شوم مال و لقمه حرام»، وبگاه سازمان تبلیغات اسلامی.
- ↑ دستغیب، گناهان کبیره، ۱۳۸۸ش، ج۱، ص۳۸۴.
- ↑ دستغیب، گناهان کبیره، ۱۳۸۸ش، ج۱، ص۳۸۵.
- ↑ نراقی، معراج السعادة، ۱۳۷۸ش، ص۴۴۲و۴۴۳.
- ↑ فیاض، رساله توضیح المسائل، ۱۴۲۶ق، ص۲۸؛ دستغیب، گناهان کبیره، ۱۳۸۸ش، ج۱، ص۳۸۴.
- ↑ نگاه کنید به: سوره بقره، آیات ۲۷۵ - ۲۷۹.
- ↑ نگاه کنید به: سوره بقره، آیه ۱۸۸؛ سوره مائده، آیات ۴۲ و۶۲.
- ↑ نگاه کنید به: سوره نساء، آیات ۱۰ و ۲۹؛ سوره کهف، آیه ۷۹.
- ↑ نگاه کنید به: سوره بقره، آیه ۲۱۹؛ سوره مائده، آیات ۹۰ و ۹۱.
- ↑ نگاه کنید به: سوره بقره، آیه ۱۸۸؛ سوره مائده، آیه ۲۹؛ سوره نساء، آیات ۲۹، ۳۴ و ۱۶۱.
- ↑ نگاه کنید به: سوره مائده، آیه ۳۸؛ سوره ممتحنه، آیه ۱۲.
- ↑ نگاه کنید به: سوره بقره، آیه ۱۸۸.
- ↑ نگاه کنید به: سوره اعراف، آیه ۸۵؛ سوره هود، آیه ۸۵؛ سوره مطففین، آیات ۱-۳.
- ↑ نگاه کنید به: سوره نساء، آیه ۲۴؛ سوره نور، آیه ۳۳.
- ↑ نگاه کنید به: سوره نساء، آیه ۱۰؛ سوره اسراء، آیه ۳۴.
- ↑ هاشمی رفسنجانی و دیگران، فرهنگ قرآن، ۱۳۸۹ش، ج۲۵، ص۳۵۰-۳۵۲.
- ↑ نگاه کنید به: کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۵، ص۱۲۶، ح۱ و ۳؛ شیخ صدوق، الخصال، ۱۳۶۲ش، ج۱، ص۳۳۰.
- ↑ به عنوان نمونه نگاه کنید به: کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۵، ص۱۲۶و۱۲۷؛ شیخ صدوق، الخصال، ۱۳۶۲ش، ج۱، ص۳۲۹و۳۳۰.
- ↑ «آثار خطرناک مال حرام»، پایگاه اطلاع‌رسانی حسین انصاریان.
- ↑ نراقی، معراج السعادة، ۱۳۷۸ش، ص۴۴۰.
- ↑ نراقی، معراج السعادة، ۱۳۷۸ش، ص۴۴۰.
- ↑ شیخ صدوق، ثواب الاعمال، ۱۴۰۶ق، ص۲۸۳؛ شیخ طوسی، الامالی، ۱۴۱۴ق، ص۶۸۰.
- ↑ مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۰۳ق، ج۶۳، ص۳۱۴.
- ↑ مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۰۳ق، ج۱۰۰، ص۱۶.
- ↑ مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۰۳ق، ج۹۰، ص۳۲۱.
- ↑ مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۰۳ق، ج۹۰، ص۳۷۳.
- ↑ محمدی ری‌شهری، نهج الدعاء، ۱۳۸۵ش، ج۱، ص۴۴۳.
- ↑ ورام بن ابی فراس، تنبیه الخواطر، ۱۴۱۰ق، ج۱، ص۶۱.
- ↑ مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۰۳ق، ج۶۳، ص۳۱۴.
- ↑ کلینی، الکافی، ۱۴۰۷، ج۵، ص۱۲۵.
- ↑ پاینده، نهج الفصاحة، ۱۳۸۲ش، ص۷۴۴.
- ↑ دستغیب، گناهان کبیره، ۱۳۸۸ش، ج۱، ص۳۹۰.
- ↑ مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۰۳ق، ج۴۵، ص۸.
- ↑ کلینی، الکافی، ۱۴۰۷، ج۵، ص۱۲۵.
- ↑ امام خمینی، استفتائات، ۱۴۲۲ق، ج۱، ص۱۴۵ و ۴۱۴.
- ↑ امام خمینی، توضیح المسائل(محشی)، ۱۴۲۴ق، ج۱، ص۲۲۴.
- ↑ محمودی، مناسک حج(محشی)، ۱۴۲۹ق، ص۳۶.
- ↑ مکارم شیرازی، مناسک جامع حج، ۱۴۲۶ق، ص۳۶.
- ↑ شیخ طوسی، المبسوط، ۱۳۸۷ق، ج۱، ص۲۳۶؛ امام خمینی، توضیح المسائل(محشی)، ۱۴۲۴ق، ج۲، ص۴۷ و ۷۶.
- ↑ امام خمینی، توضیح المسائل(محشی)، ۱۴۲۴ق، ج۲، ص۴۷ و ۷۶.
منابع
- «آثار خطرناک مال حرام»، پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر استاد حسین انصاریان، تاریخ درج مطلب: ۱۴ آذر ۱۳۹۸ش، تاریخ بازدید: ۲۵ فروردین ۱۳۹۹ش.
- امام خمینی، سیدروح الله، استفتائات، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ پنجم، ۱۴۲۲ق.
- امام خمینی، سیدروح الله، توضیح المسائل(محشی)، تحقیق و تصحیح سید محمد حسن بنی‌‌هاشمی، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ هشتم، ۱۴۲۴ق.
- پاینده، ابوالقاسم، نهج الفصاحة(مجموعه کلمات قصار حضرت رسول(ص))، تهران، دنیای دانش، چاپ چهارم، ۱۳۸۲ش.
- دستغیب، عبدالحسین، گناهان کبیره، قم، دفتر انتشارات اسلامی، ۱۳۸۸ش.
- شیخ صدوق، محمد بن علی بن بابویه، الخصال، تحقیق علی اکبر غفاری، قم، جامعه مدرسین، چاپ اول، ۱۳۶۲ش.
- شیخ صدوق، محمد بن علی بن بابویه، ثواب الاعمال و عقاب الاعمال، قم، دار الشریف الرضی، چاپ دوم، ۱۴۰۶ق.
- شیخ طوسی، محمد بن حسن، الامالی، قم، دار الثقافه، چاپ اول، ۱۴۱۴ق.
- شیخ طوسی، محمد بن حسن، المبسوط فی فقه الامامیه، تحقیق و تصحیح سیدمحمدتقی کشفی، تهران، مکتبة المرتضویة لإحیاء الآثار الجعفریة، چاپ سوم، ۱۳۸۷ق.
- فیاض کابلی، محمد اسحاق، رساله توضیح المسائل، قم، مجلسی، چاپ اول، ۱۴۲۶ق.
- کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تحقیق و تصحیح علی اکبر غفاری و محمد آخوندی، تهران، دار الکتب الاسلامیه، چاپ چهارم، ۱۴۰۷ق.
- مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار، بیروت، داراحیاء‌التراث العربی، چاپ دوم، ۱۴۰۳ق.
- محمدی ری‌شهری، محمد، نهج الدعا، [بی‌نا]، ۱۳۸۵ش.
- محمودی، محمدرضا، مناسک حج(محشی)، تهران، نشر مشعر، ۱۴۲۹ق.
- مسعودی، سیدعباس، «آثار شوم مال و لقمه حرام»، وبگاه سازمان تبلیغات اسلامی، تاریخ درج مطلب: ۸ آبان ۱۳۹۱ش، تاریخ بازدید: ۲۵ فروردین ۱۳۹۹ش.
- مکارم شیرازی، ناصر، مناسک جامع حج، قم، مدرسه امام علی بن ابی‌طالب(ع)، چاپ اول، ۱۴۲۶ق.
- نراقی، ملااحمد، معراج السعادة، قم، مؤسسه هجرت، ۱۳۷۸ش.
- ورام بن ابی فراس، مسعود بن عیسی، تنبیه الخواطر و نزهة النواظر(مجموعه ورام)، قم، مکتبه فقیه، چاپ اول، ۱۴۱۰ق.
- هاشمی رفسنجانی، اکبر و محققان مرکز فرهنگ و معارف قرآن: کلید راهیابی به موضوعات و مفاهیم قرآن کریم، فرهنگ قرآن، قم، بوستان کتاب، ۱۳۸۹ش.
پیوند به بیرون