آیه سکر
 | |
| مشخصات آیه | |
|---|---|
| واقع در سوره | سوره نساء |
| شماره آیه | ۴۳ |
| جزء | ۵ |
| اطلاعات محتوایی | |
| موضوع | برخی احکام نماز و تیمم |
آیه سُکر (سوره نساء: ۴۳) از نمازخواندن در حال مستی و جنابت نهی کرده است. به گفته برخی مفسران، نماز گفتگوی بنده با خداست و باید در نهایت هوشیاری باشد؛ از این‌رو نماز در حالت مستی باطل است.[۱]
﴿يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا تَقْرَبُوا الصَّلَاةَ وَأَنْتُمْ سُكَارَى حَتَّى تَعْلَمُوا مَا تَقُولُونَ وَلَا جُنُبًا إِلَّا عَابِرِي سَبِيلٍ حَتَّى تَغْتَسِلُوا وَإِنْ كُنْتُمْ مَرْضَى أَوْ عَلَى سَفَرٍ أَوْ جَاءَ أَحَدٌ مِنْكُمْ مِنَ الْغَائِطِ أَوْ لَامَسْتُمُ النِّسَاءَ فَلَمْ تَجِدُوا مَاءً فَتَيَمَّمُوا صَعِيدًا طَيِّبًا فَامْسَحُوا بِوُجُوهِكُمْ وَأَيْدِيكُمْ إِنَّ اللَّهَ كَانَ عَفُوًّا غَفُورًا ٤٣﴾ [نساء:43]|﴿ای کسانی که ایمان آورده‌اید در حال مستی به نماز نزدیک نشوید تا زمانی که بدانید چه می‌گویید و [نیز] در حال جنابت [وارد نماز نشوید] مگر اینکه راهگذر باشید تا غسل کنید و اگر بیمارید یا در سفرید یا یکی از شما از قضای حاجت آمد یا با زنان آمیزش کرده‌اید و آب نیافته‌اید پس بر خاکی پاک تیمم کنید و صورت و دستهایتان را مسح نمایید که خدا بخشنده و آمرزنده است ٤٣﴾
به اعتقاد علامه طباطبایی، این آیه در ضمن سیر تدریجی تحریم شرابخواری بعد از آیه ۶۷ سوره نحل و ۳۳ سوره اعراف و قبل از آیات ۲۱۹ سوره بقره و ۹۰ سوره مائده نازل شده است. به باور او، نزول این آیه در زمانی است که مردم، حرمت خمر را می‌دانستند؛ زیرا نزول آیه ۳۳ سوره اعراف که به صراحت از شرابخواری نهی می‌کند، در مکه بود و این آیه در مدینه نازل شد. بر این اساس علامه طباطبایی احتمال می‌دهد منظور از سُکر در این آیه کسالت یا خواب باشد و برای تقویت ادعای خود به روایاتی از زراره و زید شحام استناد می‌کند که در کتاب‌های تفسیر عیاشی و کافی آمده است.[۲]
برخی عبارت «عابری سبیل» در آیه را به‌معنای «عبورکننده» ترجمه کرده‌اند. طبق این معنا در تفسیر آیه، منظور از نماز، «مکان نماز یا مسجد» است و آیه از ورود به مسجد در حال مستی، نهی کرده و نیز می‌گوید فرد جُنُب نباید در مسجد توقف کند و فقط مجاز است از آن عبور کند.[۳]
از این آیه در ضمن آیات الاحکام و آیات تیمم یاد شده است. طبق آیه، اگر انسان نمی‌تواند غسل یا وضو را انجام دهد باید تیمم کند. به گفته مفسران عفو و غفران در انتهای آیه نشانه تسهیل و تخفیفی دانستن انجام تیمم بجای وضو و غسل است.[۴] در این آیه برخی مواضع لزوم تیمم اینچنین آورده شده:
- جایی که استفاده از آب در وضو یا غسل مضر است؛ مانند اینکه انسان بیماری خاصی داشته باشد و وضو یا غسل سابقش باطل شده.
- جایی که برای وضو یا غسل آب کافی نیست؛ مانند اینکه انسان در مسافرت باشد یا با زنی آمیزش کرده است و وضو یا غسل سابقش از بین رفته باشد.[۵]
پانویس
منابع
- حویزی، عبدعلی، تفسیر نورالثقلین، قم، نشر اسماعیلیان، چاپ چهارم، ۱۴۱۵ق.
- طباطبایی، سید محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ پنجم، ۱۴۱۷ق.
- طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ایران، ناصر خسرو، چاپ سوم، ۱۳۷۲ش.
- طوسی، محمد بن حسن، التبیان فی تفسیر القرآن، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، چاپ اول.
- فخررازی، محمد بن عمر، التفسیر الکبیر، لبنان، دار إحیاء التراث العربی، چاپ سوم، ۱۴۲۰ق.
- مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، قم، دفتر مطالعات تاریخ و معارف اسلامی، چاپ دوم، ۱۳۷۳ش.
- مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دارالکتب الإسلامیة، چاپ دهم، ۱۳۷۱ش.