تشهد
| بخشی از احکام عملی و فقهی |
|---|
 |
 | این مقاله یک نوشتار توصیفی درباره یک مفهوم فقهی است و نمیتواند معیاری برای اعمال دینی باشد. برای اعمال دینی به منابع دیگر مراجعه کنید. |
تَشَهُد از واجبات نماز که در رکعت دوم و رکعت آخر نماز پس از دو سجده خوانده می‌شود و حاوی اقرار به یگانگی خدا پیامبری حضرت محمد(ص) و همچنین صلوات بر پیامبر و خاندان او است: «اَشْهَدُ اَنْ لا اِلهَ اِلاَّ اللّهُ وَحْدَهُ لا شَریکَ لَهُ وَ اَشْهَدُ اَنَّ مُحَمَّداً عَبْدُهُ وَ رَسُولُهُ، اَللّهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ الِ مُحَمَّدٍ».
تشهد از اجزای غیر رُکنی نماز است و از همین رو گرچه خواندن آن واجب است، اما فراموشی آن به باطل شدن نماز نمی‌انجامد.
ذکر
تشهد از اجزای واجب نماز است[۱] که به گفتن شهادتین (گواهی دادن به یگانگی خدا و پیامبری حضرت محمد) و فرستادن صلوات بر پیامبر(ص) در رکعت دوم و رکعت آخر پس از دو سجده و قبل از سلام نماز اشاره دارد.[۲]
چنانکه علی مشکینی، از فقیهان شیعه گفته است، ذکر تشهد بر اساس نظر مشهور فقهای شیعه، چنین است: «اَشْهَدُ اَنْ لااِلهَ اِلاَّ اللهُ وَحْدَهُ لا شَریکَ لَهُ وَ اَشْهَدُ اَنَّ مُحَمَّداً عَبْدُهُ وَ رَسُولُهُ، اَللّهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ؛ (شهادت می‌دهم که معبودی سزاوار پرستش نیست مگر خدایی که یگانه و بی‌شریک است. شهادت می‌دهم که محمد(ص) بنده خدا و فرستاده او است. خدایا رحمت بفرست بر محمد و آل محمد.»)[۳] با این حال مقدار واجب تشهد که در آثار فقهی فقیهان بزرگی همچون علامه حلی و محقق کرکی ذکر شده، کوتاه‌تر بوده و عبارت است از: «أشهد أن لا إله إلّا الله و أشهد أن محمدا رسول الله اللهم صل على محمد و آل محمد».[۴] بر همین اساس، علامه حلی در کتاب النهایه در واجب بودن فراز «وحده لا شریک له» در تشهد تردید کرده است.[۵]
احکام
برخی از احکام تشهد عبارتند از:
- در هنگام خواندن تشهد، رعایت موالات به معنای پشت سر هم خواندن، ترتیب، طمأنینه و صحیح خواندن کلمات شرط است.[۶]
- مستحب است که نمازگزار در هنگام تشهد دست‌هایش را روی ران پای خود بگذارد، انگشت‌ها را به یکدیگر بچسباند و به دامان خود نگاه کند.[۷]
- در هنگام تشهد، تَوَرُّک[۸] مستحب است، یعنی پای چپ زیر ساق پای راست باشد و نمازگزار روی ران چپ بنشیند.[۹]
- در هنگام تشهد، گفتن ذکرهایی مستحب است؛ از جمله عبارت اَلْحَمدُلله یا بِسْمِ اللهِ و بِاللهِ وَ الْحَمدُ لِلهِ وَ خَیرُ الأسماءِ لِله[۱۰] پیش از ذکر تشهد، و عبارت وَ تَقَبَّلْ شَفاعَتَهُ وَارْفَعْ دَرَجَتَه پس از آن.[۱۱]
حکم فراموش کردن تشهد
به فتوای مراجع تقلید، اگر نمازگزار تشهد را فراموش کند و تا پیش از رکوعِ رکعت بعد متوجه شود، باید بلافاصله بنشیند و تشهد را بخواند و سپس نماز را ادامه دهد.[۱۲] بر اساس فتوای سید محمدرضا گلپایگانی، سید ابوالقاسم خویی، میرزا جواد تبریزی و لطف‌الله صافی گلپایگانی، در چنین حالتی، نمازگزار باید پس از پایان نماز دو سجده سهو به جا آورد.[۱۳] اگر نمازگزار در رکوع یا بعد از آن متوجه شود که تشهد رکعت قبل را نخوانده، باید پس از تمام کردن نماز، تشهد را قضا کند و بنابر احتیاط واجب برای تشهد فراموش شده دو سجده سهو به جا آورد.[۱۴]
پانویس
- ↑ علامه حلی، نهایة الاحکام، ۱۴۱۹ق، ج۱، ص۴۹۹.
- ↑ مشکینی، مصطلحات الفقه، ۱۴۱۹ق، ص۱۴۵-۱۴۶.
- ↑ مشکینی، مصطلحات الفقه، ۱۴۱۹ق، ص۱۴۶.
- ↑ علامه حلی، نهایة الاحکام، ۱۴۱۹ق، ج۱، ص۴۹۹؛ محقق کرکی، جامع المقاصد، ۱۴۱۴ق، ج۲، ص۳۱۸.
- ↑ علامه حلی، نهایة الاحکام، ۱۴۱۹ق، ج۱، ص۴۹۹.
- ↑ مشکینی، مصطلحات الفقه، ۱۴۱۹ق، ص۱۴۶.
- ↑ شهید اول، الدروس، ۱۴۱۷ق، ج۱، ص۱۸۲.
- ↑ شهید اول، الدروس، ۱۴۱۷ق، ج۱، ص۱۸۲؛ محقق کرکی، رسائل المحقق الکرکی، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۱۱۲.
- ↑ محقق کرکی، رسائل المحقق الکرکی، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۱۱۲.
- ↑ شهید اول، الدروس، ۱۴۱۷ق، ج۱، ص۱۸۲.
- ↑ امام خمینی، توضیح المسائل، ۱۴۲۴ق، ص۲۳۹، مسأله۱۰۶۱.
- ↑ امام خمینی، توضیح المسائل (محشی)، ۱۴۲۴ق، ج۱، ص۵۹۷، مسأله ۱۱۰۲.
- ↑ امام خمینی، توضیح المسائل (محشی)، ۱۴۲۴ق، ج۱، ص۵۹۷، مسأله ۱۱۰۲.
- ↑ امام خمینی، توضیح المسائل (محشی)، ۱۴۲۴ق، ج۱، ص۵۹۷، مسأله ۱۱۰۲.
منابع
- امام خمینی، سید روح‌الله، توضیح المسائل (محشّٰى)، تصحیح سید محمدحسین بنی‌هاشمی خیمنی، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، ۱۴۲۴ق.
- شهید اول، محمد بن مکی، الدروس الشرعیة فی فقه الامامیه، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، ۱۴۱۷ق.
- علامه حلی، حسن بن یوسف، نهایة الاحکام فی معرفة الاحکام، قم، مؤسسة آل‌البیت علیهم‌السلام، ۱۴۱۹ق.
- محقق کرکی، علی بن حسین، جامع المقاصد فی شرح القواعد، قم، مؤسسه آل‌البیت علیهم‌السلام، ۱۴۱۴ق.
- مشکینی، میرزاعلی، مصطلحات الفقه و معظم عناوینه الموضوعیه، قم، الهادی، ۱۴۱۹ق/۱۳۷۷ش.