قبرستان نو

قبرستان نو یا قبرستان حاج شیخ، گورستانی در قم که در نزدیکی حرم حضرت معصومه(س) واقع شده است. این قبرستان با حمایت شیخ عبدالکریم حائری احداث و جایگزین قبرستان بابلان (مکان فعلی میدان آستانه) شد که حکومت پهلوی آن را در سال ۱۳۰۸ش تخریب کرد.

قبرستان نو

نام	قبرستان نو
استان	قم
شهرستان	قم
اطلاعات اثر
نام‌های دیگر	قبرستان حاج شیخ • قبرستان شیخ عبدالکریم حائری
کاربری کنونی	قبرستان
دیرینگی	۱۳۱۳ش
دورهٔ ساخت اثر	دوره پهلوی اول
بانی اثر	شیخ عبدالکریم حائری یزدی
اطلاعات بازدید
امکان بازدید	فعال

علی‌اصغر کرباسچیان، عبدالکریم خوئینی زنجانی، میرزا احمد امینی، کربلایی کاظم ساروقی و سید جواد ذاکر از مدفونان در این قبرستانند. این قبرستان از جمله آرامستان‌هایی است که دفن اموات در آن، از سال ۱۳۹۹ش ممنوع شده است.

تاریخچه

در سال ۱۳۰۸ش، قبرستان بابلان (میدان آستانه) به‌دست حکومت پهلوی اول تخریب شد. در پی این تخریب، قبرستان جدیدی با مدیریت عبدالکریم حائری یزدی، جایگزین آن گردید که به قبرستان نو و منتسب به آیت‌الله حائری یزدی به‌عنوان بنیانگذار آن شهرت یافت. همزمان با این مجموعه، گورستان دیگری با نام قبرستان ابوحسین احداث شد که در کنار هم قرار دارند.

کلنگ‌زنی آغاز عملیات ساختمانی قبرستان نو با حضور شیخ عبدالکریم حائری یزدی

گفته شده مکان کنونی قبرستان نو، مجموعه چند باغ بود که شیخ عبدالکریم حائری حدود یک‌چهارم آن را خرید و افراد خَیّر به‌مرور، بقیه باغ‌ها را خریدند و جزو قبرستان شد. این باغ‌ها و املاک از اموال فردی با نام مسلم بوده که هزینه خرید محل گورستان با وصیت میرزا ابراهیم سکویی و موافقت ورثه‌اش از محل ثلث اموال او تأمین شد.

کار ساخت قبرستان در سال ۱۳۱۳ش پایان یافت.

تصویری قدیمی از قبرستان نو در سال ١٣٣٩ش که دو گنبد حرم حضرت معصومه(س) و مسجد اعظم در آن مشاهده می‌شود.

ساخت پل آهنچی

پس از ساخت قبرستان نو، انتقال اموات از کف رودخانه و با گذر از آب، به‌سختی صورت می‌گرفت تا اینکه به‌همت حاج رضا آهنچی و موافقت عبدالکریم حائری یزدی، هزینه ساخت پل از محل سهم امام تأمین و پل فعلی مشهور به آهنچی برای عبور و مرور و انتقال اموات در مدت ۷۳ روز ساخته شد. ساخت این پل، هم‌زمان با فوت شیخ عبدالکریم حائری در سال ۱۳۱۵ش به مرحله اتمام رسید.

موقعیت بنا و وضعیت فعلی

وسعت قبرستان نو حدود یک‌‌صد هکتار است. طول این قبرستان، حد فاصل بین دو پل آهنچی (مقابل حرم حضرت معصومه(س)) و پل حجتیه (انتهای خیابان حجتیه) است و از طرف شرق به کوچه ابوحسین (قبرستان ابوحسین قم در انتهای این کوچه قرار دارد) و از طرف غرب به کوچه قم نو (محله قم نو) محدود می‌شود.

گفته شده این قبرستان به‌دلیل وضعیت نابسامان، نبود حفاظت، سوزاندن درختان، تخریب کاشی‌ها، مسدود کردن برخی آرامگاه‌های خانوادگی و ... در آثار ملی ایران ثبت نشده است. قبرستان نو از جمله آرامستان‌هایی است که دفن اموات در آن، از سال ۱۳۹۹ش ممنوع شده است.

مدفونان

نمایی از آرامگاه کربلایی کاظم ساروقی در قبرستان نو

به‌گفته مسئول این گورستان، بیش از چهارصد شخصیت علمی، سیاسی، اجتماعی وفرهنگی در این مکان مدفونند. برخی عالمان شیعه، شهدای قیام ۱۵ خرداد ۱۳۴۲ش و شهدای غائله آذربایجان در دوران باقرخان و ستارخان، حاکمان، خوانین و بازاریان بزرگ قم، کرمانشاه، تبریز و تهران در قبرستان نو دفن شده‌اند.

میرزا حسن رشدیه مؤسس مدارس جدید در ایران، رضا روزبه(درگذشت:۱۳۵۲ش) از پایه‌گذران و مدیران مدرسه علوی، اهل زنجان، علی‌اصغر کرباسچیان مؤسس مدرسه علوی، عبدالکریم خوئینی زنجانی از فقیهان شیعه، همسر علامه طباطبائی در آرامگاه خانوادگی به نام حاجی میرزا کاظم آقا قاضی طباطبائی تبریزی، کربلایی کاظم ساروقی حافظ بی‌سواد قرآن، میرزا احمد امینی پدر علامه امینی، رسول ترک، سید جواد ذاکر مداح اهل‌بیت، حاج مرزوق (درگذشت:۱۷ تیر ۱۳۲۹ش) پدر نوحه‌خوانی معاصر ایران و همچنین برخی از اعدام‌شدگان در دوره پهلوی از جمله مدفونان در این قبرستان هستند.