تکیه نیاوران
 | |
| اطلاعات اوليه | |
|---|---|
| بنيانگذار | ناصرالدین شاه قاجار |
| تأسیس | ۱۲۹۷ق |
| کاربری | تکیه |
| مکان | تهران، ایران |
| مشخصات | |
| مساحت | ۱۵۰۰ مترمربع |
| وضعیت | فعال |
| شماره ثبت | ۱۱۲۰۳ |
| معماری | |
| بازسازی | ۱۳۴۸ و ۱۳۶۳ش |
تکیه نیاوران، یک تکیه قدیمی در تهران و منطقه نیاوران است که به دستور ناصرالدین شاه قاجار در سال ۱۲۹۷ق تأسیس شد. این تکیه بارها مورد بازسازی و مرمت قرار گرفته و هم‌اکنون به‌عنوان یکی از تکیه‌های فعال در تهران، میزبان مراسم مذهبی شیعی است. برگزاری تعزیه و نخل‌گردانی در ایام محرم، از مهمترین مراسم برگزار شده در این تکیه است.
اهمیت و موقعیت
تکیه نیاوران، قدیمی‌ترین تکیه پابرجای تهران است.[۱] این بنا در سال ۱۳۸۳ش در فهرست ملی به شماره ۱۱۲۰۳ به ثبت رسید.[۲] تکیۀ نیاوران از جملۀ تکیه‌های دولتی به شمار می‌آمده است. در ایام محرم در این تکیه، مراسم تعزیه و نخل‌گردانی و در ماه رمضان مراسم احیای شب‌های قدر برگزار می‌شد. بخش‌هایی از مجموعه تلویزیونی شب دهم، در این بنا فیلم‌برداری شده است.[۳] در حال حاضر، این تکیه در مناسبت‌های مختلف مذهبی، فعال است و مراسم مذهبی همچون تعزیه در آن برگزار می‌شود.[۴]
تاریخچه
تکیه نیاوران را به دستور ناصرالدین شاه قاجار در منطقه نیاوران تاسیس کردند. فرمان تأسیس این تکیه در سال ۱۲۷۳ق صادر شد. گفته شده است که ناصرالدین شاه در تابستان‌ها در نیاوران اقامت می‌کرد، و چون چندین سال تابستان‌ها با محرم مقارن می‌شد، دستور ساخت تکیه‌ای در این منطقه را داد. این تکیه در کنار راسته بازار و در محل تلاقی باغ شاهی صاحبقرانیه و مرکز محلۀ نیاوران برپا شد.[۵] مراحل ساخت تکیه در سال ۱۲۹۷ق به پایان رسیده و از همان سال تا ۱۳۱۳ق که شاه در نیاوران بود و مراسم محرم در تابستان قرار داشت، در این تکیه مراسم عزاداری محرم برگزار می‌شد. احتمال داده شده که پس از درگذشت ناصرالدین شاه تا آغاز دوره پهلوی، در این مکان، همچنان مراسم تعزیه برپا می‌شد. در دوره حکومت رضاشاه، با ممنوعیت عزاداری در ماه محرم، این مکان به مخروبه تبدیل شد و اموال آن به غارت رفت و بنای تکیه نیز به عنوان انبار مورد استفاده قرار گرفت. در سال‌های بعد، تکیه توسط اهالی منطقه، مرمت شد و سقفی شیروانی بر روی آن قرار گرفت و کمی بعد، این سقف نیز دچار پوسیدگی شد. با توسعه خیابان‌های اطراف کاخ نیاوران نیز، زمزمه‌هایی برای تخریب تکیه منتشر شد. در سال ۱۳۴۸ش، فرح پهلوی ملکه وقت ایران پس از مشاهده وضع نامطلوب این بنا، دستور مرمت آن را صادر کرد. در سال ۱۳۶۳ش نیز بار دیگر این تکیه بازسازی شد.[۶]
معماری
مساحت تکیه نیاوران، در ابتدا بیش از ۶۰۰ مترمربع بود. این تکیه نیز همچون دیگر تکیه‌ها سقفی از جنس پارچۀ ضخیم داشت که به هنگام برگزاری مراسم، عزاداران را از آفتاب، باد و باران مصون نگاه می‌داشت. در درون تکیه نیز دو خیمه سبز رنگ کار شده بود. میدان این تکیه نیز به وسیله نرده‌هایی از قسمت جلوی تکیه جدا شده بود. در معماری این تکیه سعی شده بود تا شبیه به هندسه واقعه کربلا ساخته شود. در سال‌های ۱۳۴۸ش و ۱۳۶۳ش تکیه دو مرتبه بازسازی و مرمت شد که در مرتبه اول، بنای آجری به جای بنای گلی و در مرتبه دوم بنای بتن و آهنی به جای بنای آجری جایگزین شد. نمای ظاهری و فعلی تکیه، آجری است و سقفی شیروانی بر روی آن قرار دارد. در تزئین این تکیه از صنعت کاشی‌کاری و نقاشی استفاده شده است.[۷] مساحت کنونی این تکیه، هم‌اکنون بیش از ۱۵۰۰ متر مربع است.[۸]
جستارهای وابسته
پانویس
- ↑ «تکیه نیاوران»، خبرگزاری ایرنا.
- ↑ طایفه و مرادیان منفرد، تکیه نیاوران، ج ۲.
- ↑ طایفه و مرادیان منفرد، تکیه نیاوران، ج ۲.
- ↑ «تکیه نیاوران به عنوان قدیمی‌ترین تکیه تهران همچنان فعال است»، پایگاه تخصصی کربلا.
- ↑ طایفه و مرادیان منفرد، تکیه نیاوران، ج ۲.
- ↑ طایفه و مرادیان منفرد، تکیه نیاوران، ج ۲.
- ↑ طایفه و مرادیان منفرد، تکیه نیاوران، ج ۲.
- ↑ «تکیه نیاوران»، خبرگزاری ایرنا.
منابع
- «تکیه نیاوران»، خبرگزاری ایرنا، تاریخ درج مطلب: ۱۶ شهریور ۱۳۹۸ش، تاریخ بازدید: ۲۳ فروردین ۱۴۰۳ش.
- «تکیه نیاوران به عنوان قدیمی‌ترین تکیه تهران همچنان فعال است»، پایگاه تخصصی کربلا، تاریخ درج مطلب: ۱۹ آبان ۱۳۹۹ش، تاریخ بازدید: ۲۳ فروردین ۱۴۰۳ش.
- طایفه، سیما؛ مرادیان منفرد، علی‌محمد، «نیاوران، تکیه» در دانشنامه تهران بزرگ، تهران، مرکز دایرةالمعارف بزرگ اسلامی، ۱۳۹۲ش.