ملا غلامرضا قمی (۱۲۵۵-۱۳۳۲ق) معروف به حاج آخوند، فرزند رجبعلی و از عالمان و فقیهان شیعه در قم در قرن سیزدهم و چهاردهم قمری.[۱] تاریخ ولادت دقیق وی مشخص نیست، اما چون هم‌دوره سید صادق روحانی قمی بوده، ولادت او را در سال ۱۲۵۵ق محتمل دانسته‌اند.[۲] او پس از آموختن مقدمات علوم دینی در قم، به تهران و اصفهان رفت و نزد ملا علی نوری به‌مدت چهار سال، فلسفه را آموخت.[۳]
| فقیه و عالم شیعه | |
| اطلاعات فردی | |
|---|---|
| لقب | حاج آخوند |
| تاریخ تولد | ۱۲۵۵ق |
| تاریخ وفات | ۱۵ ذی‌الحجه سال ۱۳۳۲ق |
| محل دفن | حرم حضرت معصومه(س) |
| شهر وفات | قم |
| خویشاوندان سرشناس | محمدجواد مجتهد قمی (فرزند) |
| اطلاعات علمی | |
| استادان | شیخ انصاری • میرزای شیرازی • میرزا حبیب‌الله رشتی |
| شاگردان | سید محمود روحانی قمی • شیخ محمدعلی ارجستانی کچوئی • سید عباس رضوی مبرقعی |
| محل تحصیل | قم • اصفهان • نجف |
| تألیفات | قلائد الفرائد |
| فعالیت‌های اجتماعی-سیاسی | |
| سیاسی | مخالفت با مشروطه |
| اجتماعی | نماز جماعت در مسجد امام حسن عسکری(ع) • حل و فصل دعاوی مردم |
حاج آخوند در سال ۱۲۷۹ق به‌همراه سید صادق قمی به نجف رفت و در درس شیخ مرتضی انصاری شرکت کرد و پس از وفات شیخ، در کلاس درس سید محمدحسن شیرازی و حبیب‌الله رشتی حاضر شد.[۴] او پس از اتمام تحصیلات و رسیدن به درجه اجتهاد، در سال ۱۲۹۸ق به قم بازگشت و در زادگاه خویش با حضور در مسجد امام حسن عسکری(ع)، ریاست مذهبی و علمی آن شهر را بر عهده گرفت.[۵] سید محمود روحانی قمی، محمدجواد مجتهد قمی، شیخ عبدالهادی حاج آخوند، شیخ محمدعلی ارجستانی کَچوئی و سید عباس رضوی مُبَرقَعی از جمله شاگردان ملا غلامرضا قمی هستند.[۶]
محمدجواد مجتهد قمی فرزند ارشد ملا غلامرضا آخوند قمی بود[۷] و پس از وفات پدر، امام جماعت مسجد امام عسکری(ع) را ادامه داد.[۸] شیخ عبدالهادی، شیخ محمدتقی و شیخ محمدحسین، فرزندان دیگر ملا غلامرضا بودند.[۹] حاج آخوند در دوران اقامت در نجف، کتاب قلائد الفرائد یا قلائد العِقیان را نوشت که حاشیه‌ای بر کتاب رسائل شیخ مرتضی انصاری است و مشهورترین نوشته او محسوب می‌شود.[۱۰] آقا بزرگ در الذریعه این کتاب را با نام «قلائد العِقيان على نُحور الخُرُد الحِسان» معرفی کرده است.[۱۱]
اطلاعیه ملا غلامرضا قمی در مخالفت با مشروطه:
«تأسیس اساس مشروطیت، به نحوی که مشاهده شد، غیر ازدیاد هرج و مرج و غصب اموال و سفک دماء، و هتک اعراض و اشاعۀ کفریات زنادقه نتیجه نداشت. یکی در اول امر جمله‌ای از مردم، اظهار رغبت نمودند، و عاقبت نادم و پشیمان و معترف به فساد این عنوان. واضح و هویداست که قانون اسلام، حاجت به اجرای قانون اساسی ندارد، چنانچه اشاعۀ حریّت و مساوات با بعضی از قواعد اسلام، منافات تمام دارد. بالجمله تقویت این اساس، حرام و مُخرِّب اساسِ مقدسِ اسلام است.»[۱۲] |
این کتاب دربردارنده مطالب فراوان از نحو، رجال، درایه، تفسیر و روایات است.[۱۳] سید مهدی روحانی از عالمان خاندان روحانی می‌گوید که جدش سید صادق روحانی قمی درباره قلائد الفرائد گفته که این کتاب، تمام علم ملا غلامرضا نیست و علمش بیش از این کتاب بوده است.[۱۴] از دیگر آثارش، کتاب‌های القضاء، الصلاة، صَلاةُ المُسافر، اجتماع الامر والنهی، کتاب الدیات، کُنوزُ الجَواهر و مسألةُ الضّد است.[۱۵]
ملا غلامرضا قمی با پیروزی انقلاب مشروطه، به مخالفت با آن برخاست و از مواضع شیخ فضل‌الله نوری دفاع کرد و در اعلامیه‌ای به نظام مشروطه تاخت.[۱۶]
حاج آخوند قمی در ۱۵ ذی‌الحجه سال ۱۳۳۲ق درگذشت و در ایوان آیینه صحن اتابکی در حرم حضرت معصومه(س)، دفن شد.[۱۷]
درباره اخلاق و کمالات معنوی ملا غلامرضا قمی گفته شده که علاوه بر فضل و علم ظاهری، در باطن هم پاک و مقدس بود.[۱۸] درباره تواضع وی نقل شده که روزی برای او نامه‌ای آمده و در آن، خطاب به «حجةالاسلام» شده بود. حاج آخوند ناراحت شد و این عنوان را زائد بر شأن خود دانست و گفت: «حجةالاسلام فقط شیخ انصاری بود و بس».[۱۹]
او وصیت کرد که به‌دور از تشریفات و مانند مردم عادی تشییع شود.[۲۰]
پانویس
- ↑ قریشی کرین، قم از ابتدای دوره قاجاریه تا مشروطه، ۱۳۸۹ش، ص۲۳۲.
- ↑ مقاله معرفی کتاب قلائد الفرائد، ۱۳۸۰ش، ص۱۷۴.
- ↑ قریشی کرین، قم از ابتدای دوره قاجاریه تا مشروطه، ۱۳۸۹ش، ص۲۳۲.
- ↑ مقاله معرفی کتاب قلائد الفرائد، ۱۳۸۰ش، ص۱۷۵.
- ↑ قریشی کرین، قم از ابتدای دوره قاجاریه تا مشروطه، ۱۳۸۹ش، ص۲۳۲.
- ↑ مقاله معرفی کتاب قلائد الفرائد، ۱۳۸۰ش، ص۱۷۵.
- ↑ واحد تحقیقات مرکز تحقیقات رایانه‌ای قائمیه اصفهان، زندگینامه مشاهیر ایران و جهان، ج۳، ص۳۱۸.
- ↑ قمی، قلائد الفرائد، ۱۴۲۸ق، ج۱، ص۸.
- ↑ قمی، قلائد الفرائد، ۱۴۲۸ق، ج۱، ص۸.
- ↑ مقاله معرفی کتاب قلائد الفرائد، ۱۳۸۰ش، ص۱۷۶.
- ↑ آقا بزرگ تهرانی، الذریعه، ۱۴۰۸ق، ج۱۷، ص۱۶۳.
- ↑ قریشی کرین، قم از ابتدای دوره قاجاریه تا مشروطه، ۱۳۸۹ش، ص۲۳۳.
- ↑ مقاله معرفی کتاب قلائد الفرائد، ۱۳۸۰ش، ص۱۷۷.
- ↑ مقاله معرفی کتاب قلائد الفرائد، ۱۳۸۰ش، ص۱۷۹.
- ↑ قمی، قلائد الفرائد، ۱۴۲۸ق، ج۱، ص۷.
- ↑ قریشی کرین، قم از ابتدای دوره قاجاریه تا مشروطه، ۱۳۸۹ش، ص۲۳۳.
- ↑ مقاله معرفی کتاب قلائد الفرائد، ۱۳۸۰ش، ص۱۷۶.
- ↑ مشار، مؤلفین کتب چاپی فارسی و عربی از آغاز تا کنون، ج۴، ص۶۹۵.
- ↑ آیت‌الله ملاغلامرضا قمی و وصیت برای دفن به‌دور از تشریفات، خبرگزاری فارس.
- ↑ ستارگان حرم، ۱۳۷۷ش، ج۳۰، ص۹۴.
منابع
- آقابزرگ تهرانی، الذریعه الی تصانیف الشیعه، ناشر اسماعيليان قم و كتابخانه اسلاميه تهران، ۱۴۰۸ق.
- آیت‌الله ملاغلامرضا قمی و وصیت برای دفن به‌دور از تشریفات، خبرگزاری فارس، تاریخ انتشار خبر: ۳۰ شهریور ۱۳۹۵ش.
- قمی، غلامرضا بن رجبعلی، قلائد الفرائد، قم، مؤسسه میراث النبوة، ۱۴۲۸ق.
- گروهی از نویسندگان، ستارگان حرم، قم، زائر، ۱۳۷۷ش.
- مشار، خان‌بابا، مؤلفین کتب چاپی فارسی و عربی از آغاز تا کنون، بی‌جا، بی‌نا.
- معرفی کتاب قلائد الفرائد، فقه اهل بیت زمستان ۱۳۸۰ش، شماره ۲۸.