علی‌اکبر غفاری

علی اکبر غفاری

اطلاعات فردی
تاریخ تولد	۱۳۰۳ش
تاریخ وفات	۱۳۸۳ش
محل دفن	قبرستان ابن‌بابویه
شهر وفات	شهر ری
اطلاعات علمی
استادان	ابوالحسن شعرانی • علامه طباطبایی • محدث ارموی • علامه امینی
محل تحصیل	قم
تألیفات	تحقیق و تصحیح بسیاری از کتب

علی‌اکبر غفاری (۱۳۰۳ – ۱۳۸۳ش)، حدیث‌شناس و احیاگر آثار اسلامی بود. وی در بیش از ۵۰ سال زندگی علمی خود، ۵۰ عنوان کتاب (حدود ۲۵۰ جلد) را با تحقیق، تعلیق و تصحیح خود منتشر کرد. الکافی، من لایحضره الفقیه، الاستبصار، تهذیب الاحکام، تفسیر ابوالفتوح رازی از جمله این آثار است. وی لباس روحانیت نمی‌پوشید اما روحانیانی چون سید شهاب الدین نجفی مرعشی، علامه طباطبایی، عبدالحسین امینی، مرتضی مطهری، محمدتقی جعفری و جعفر سبحانی، تلاش‌های او را ستودند. سید عبدالحسین شرف الدین پس از مطالعه برخی آثار غفاری، او را در مکتوبی آیت الله خطاب کرد. در ششمین دوره انتخاب کتاب سال ولایت و دوازدهمین نمایشگاه بین‌المللی قرآن کریم نیز از او تجلیل شد. مزار غفاری در قبرستان ابن‌بابویه است.

زندگینامه و تحصیلات

علی‌اکبر غفاری صفت در ۱۹ اردیبهشت سال ۱۳۰۳ش در تهران به‌دنیا آمد. تحصیلات ابتدایی را به پایان رسانده و به فراگیری قرائت قرآن، تجوید، احکام و مسائل مربوط به آن در نزد یکی از قاریان معروف تهران پرداخت و پس از تکمیل این مرحله، با تشویق و راهنمایی او به تحصیل دروس مربوط به تفسیر قرآن روی آورد. دروس حوزوی، نظیر فقه، اصول، کلام، ادبیات عرب را فراگرفت. برای شرکت در درس تفسیر محمدتقی اشراقی به قم رفت. همزمان در جلسات تفسیر قرآن میرزا خلیل کمره‌ای در تهران نیز حضور یافت. در درس آقا سیدکاظم گلپایگانی - که در تهران تشکیل می‌شد - نیز به طور کامل شرکت کرد و موفق شد یک دوره کامل تفسیر قرآن مجید را از او فراگیرد.

غفاری در آغاز فعالیت‌های علمی و فرهنگی خود، با سید جلال‌الدین محدث ارموی آشنا شد که همکاری نزدیک او با ارموی، تا پایان عمر او ادامه داشت. شخص دیگری که تأثیرش در آثار غفاری از جهت تحقیق، مقدمه‌نویسی، تعلیق و غیره بسیار آشکار است، میرزا ابوالحسن شعرانی است. او با سید محمدحسین طباطبائی و عبدالحسین امینی آشنایی نزدیک و همکاری داشت. ارتباط با عالمان، غفاری را از دوران جوانی به کار تنقیح و تصحیح متون علم الحدیث و درایه و رجال وارد کرد. غفارى بنا به دعوت یكى از اساتید ممتاز دانشگاه براى تدریس به دانشگاه دعوت شد و حدود هفده سال در دانشگاه امام صادق(ع)، تربیت مدرس، دانشكده الهیات تهران و دانشگاه آزاد تدریس كرد و در این سال‌ها در پدید آمدن حداقل پنجاه پایان‌نامه به‌عنوان استاد راهنما و مشاور نقش داشته است. وی در پایان ۸۰ سال عمر خود، بیش از ۵۰ عنوان کتاب (حدود ۲۵۰ جلد) را با تحقیق، تعلیق و تصحیح خود منتشر کرد.

دقت در نشر کتاب‌های مذهبی

شناخت متون روایی و حدیثی و تصحیح آنها یکی از دغدغه‌های اصلی علی‌اکبر غفاری بود، اگرچه در زمان او به تصحیح متون توجه جدی نمی‌شد. او معتقد بود بعد از چاپ کتاب‌های دانشگاهی، آرام‌آرام توجه به این امر در میان مذهبی‌ها گسترش یافته است. او یکی از جدی‌ترین آسیب‌های چاپ متون دینی قدیمی بدون تصحیح از سوی ناشران مذهبی را انتشار معارف غلط می‌دانست. علی‌اکبر غفاری در شیوه ترجمه متون نیز دقت، ظرافت و حساسیت‌های خاص خود را داشت. او معتقد بود که مترجم باید به تمام کتب تسلط داشته باشد و آنها را ببیند. در کتب ترجمه نیز تأکید داشت که متن عربی احادیث همراه با ترجمه فارسی باشد تا اگر کسی از متن عربی مطلب دیگری می‌فهمد، آزاد باشد.

اساتید

برخی از استادان علی‌اکبر غفاری عبارتند از: سید کاظم گلپایگانی، میرزا ابوالحسن شعرانی، سید محمدحسین طباطبائی، سید جلال الدین محدث ارموی، میرزا خلیل کمره‌ای و عبدالحسین امینی.

تحقیقات و تألیفات

علی‌اکبر غفاری، با هدف احیای متون کهن اسلامی و نشر آنها، انتشارات صدوق را تاسیس کرد و مجموعه کتاب‌هایی با تحقیق و تطبیق و تصحیح، منتشر نمود. آثار مذکور، در چهار بخش مستقل دسته‌بندی شده است؛

1. بیشتر آثار او، کتب فقهی، روایی، اعتقادی و کلامی است و شامل ۳۷ عنوان کتاب می‌شود.
2. آثار مختص به امام حسین(ع).
3. آثار تفسیری و علوم قرآنی که پنج عنوان را دربرمی‌گیرد.
4. آثار درباره امام مهدی(عج) که پنج عنوان کتاب را در برمی‌گیرد.

سنگ قبر علی‌اکبر غفاری

برخی از آثاری که وی تحقیق، تصحیح و منتشر کرده، عبارتند از: من لایحضره الفقیه، الاستبصار، تهذیب الاحکام، ترجمه مقاتل الطالبیین، تحف العقول، تفسیر ابوالفتوح رازی و کمال الدین.

علی‌اکبر غفاری، درباره انگیزه‌اش از احیای کمال الدین نوشته شیخ صدوق، می‌گوید:« همسرم مبتلا به سرطان شد، توسل جستم و از خدا خواستم تا همسرم را شفا دهد، در عوض کتاب کمال الدین شیخ صدوق را احیا و چاپ کنم. خداوند متعال دعایم را مستجاب نمود. من هم این کتاب را چاپ نمودم.»

دیدگاه درباره ملاک سفر شرعی

غفاری در ذیل روایاتی که درباره مسافت شرعی است ملاک مسافت را یک روز راه می‌داند نه پیمودن هشت فرسخ. از نظر او هر کس تمام یک روز را در سفر باشد و دیگر شرایط را داشته باشد مسافر است. از این‌رو اگر پیاده و یا با شتر و امثال اینها مسافرت کند چنانکه در زمان امامان این گونه بوده، ملاک هشت فرسخ خواهد بود، ولی اگر مسیر را با وسایل موتوری این روزگار بپیماید ملاک سفر شرعی، مسافرت یک روز است نه هشت فرسخ. چراکه هشت فرسخ که با وسایل موتوری در کمتر از چهل دقیقه رفتن طی می‌شود، مسافر عسر و حرجی در آن احساس نمی‌کند تا خداوند خواسته باشد زحمت او را کم کند، و افطار روزه را بر او واجب کند، و نماز واجب را از او شکسته بخواهد.

درگذشت

علی اکبر غفاری، ۵ آبان ۱۳۸۳ش برابر با ۱۱ رمضان ۱۴۲۵ق پس از تصادف و مجروحیت راهی بیمارستان شد و در بامداد فردای آن روز در بیمارستان درگذشت. وی در جوار شیخ صدوق در قبرستان ابن‌بابویه به خاک سپرده شد. خانواده غفاری پس از مرگ وی، کتاب‌های کتابخانه شخصی‌اش را به کتابخانه پردیس دانشگاه قرآن و حدیث اهدا کردند.

جستارهای وابسته

• محدث ارموی
• فارس حسون

منابع

• «اسامی برگزیدگان هشت دوره همایش چهره های ماندگار»، در سایت نخبگان ماندگار، تاریخ درج مطلب: ۱۳ مهر ۱۳۹۳ش، تاریخ بازدید: ۳۰ دی ۱۳۹۶ش.
• «استاد علی اکبر غفاری احیاگر میراثی از تشیع»، در مجله کیهان فرهنگی، ش۲۷، خرداد ۱۳۶۵ش، ص۳-۱۰.
• «استادی که بدون تحصیلات دانشگاهی، میراث‌دار تشیع شد»، در سایت خبرنامه صادق، تاریخ درج مطلب: ۲۶ آبان ۱۳۹۳ش، تاریخ بازدید: ۳۰ دی ۱۳۹۶ش.
• اسدزاده، محمدرضا، «زنده‌دار میراث شیعه»، در سایت روزنامه همشهری، تاریخ درج مطلب: ۲۶ آبان ۱۳۸۴ش، تاریخ بازدید: ۳۰ دی ۱۳۹۶ش.
• پایگاه اطلاع رسانی دارالحدیث.
• «عمر با برکت»، در مجله موعود، آذر و دی ۱۳۸۳ش، شماره ۴۹.
• غفاری، علی‌اکبر و حمیدرضا مستفیذ، ترجمه عیون أخبار الرضا، تهران، نشر صدوق، ۱۳۷۲ش.
• «گوشه‌هایی از یک زندگی سراسر پژوهش»، در مجله پیام حوزه، بهار و تابستان ۱۳۸۳ش، شماره ۴۱ و ۴۲.