خاندان اَشْعَث به اَشْعَث بن قَیْس کِنْدی و فرزندان او اشاره دارد که در به شهادت رساندن امام علی(ع)، امام حسن(ع) و امام حسین(ع) نقش داشته‌اند. اشعث به اِبن‌مُلْجَم مُرادی کمک کرد و جَعْدِه، دختر او به امام حسن(ع) سم داد. این خاندان شاخه‌ای از قوم کِنْدی هستند. آنها در جنگ صِفّین و روز عاشورا و برخی از اتفاقات و جنگ‌های زمان عمر بن خطاب، عثمان بن عفان، امام علی(ع)، مُعاویه و مختار شرکت داشته‌اند.
| اطلاعات کلی | |
|---|---|
| منشعب از | قبیله کنده |
| صدر خاندان | اشعث بن قیس کندی |
| عصر | اسلام تا اواخر بنی‌امیه |
| زمان اسلام آوردن | بعد از فتح مکه |
| شخصیت‌ها | |
| صحابه | اشعث |
| مشاهیر | محمد بن اشعث بن قیس کندی • جعده • قیس بن اشعث کندی • عبدالرحمن بن محمد بن اشعث کندی |
جایگاه خاندان اشعث
خاندان اشعث به اشعث بن قیس کندی و فرزندان او گفته می‌شود. این خاندان از خاندان‌های عرب و شاخه‌ای از قوم کِنْدِی هستند.[۱] اشعث قبل از اسلام در حَضْرَمَوْت در یمن ساکن بود.[۲] او به همراه افرادی از قبیله‌اش در سال دهم هجری[۳] و بعد از فتح مکه به مدینه نزد پیامبر(ص) رفتند و مسلمان شدند.[۴]
طبق روایتی از امام صادق(ع) این خاندان در به شهادت رساندن امام علی(ع)، امام حسن(ع) و امام حسین(ع) نقش داشته‌اند.[۵]
جعده همسر امام حسن مجتبی(ع)، محمد بن اشعث، قیس بن اشعث و عبدالرحمن بن محمد بن اشعث از این خاندان هستند. این خاندان در زمان عمر بن خطاب،[۶] عثمان بن عفان، امام علی(ع)[۷] و بنی‌امیه از افراد تاثیرگذار محسوب می‌شدند. اشعث در جنگ یَرْموک و دیگر جنگ‌های زمان عمر بن خطاب شرکت داشته است.[۸] او همچنین حاکم بخش آذربایجان در زمان عثمان بود و در زمان امام علی(ع) نیز در این جایگاه ابقا شد.[۹]
| امام صادق(ع): |
إِنَّ الْأَشْعَثَ بْنَ قَيْسٍ شَرِكَ فِي دَمِ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ ع وَ ابْنَتُهُ جَعْدَةُ سَمَّتِ الْحَسَنَ ع وَ مُحَمَّدٌ ابْنُهُ شَرِكَ فِي دَمِ الْحُسَيْنِ ع.
|
همانا اشعث بن قیس در خون امیرالمؤمنین شریک بود و دخترش جعده به امام حسن(ع) سم خوراند و محمد پسر اشعث در خون امام حسین(ع) شریک بود.
|
| کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۸، ص۱۶۷، ح۱۸۷. |
نقش اشعث در شهادت امام علی(ع)
اشعث صحابه پیامبر[۱۰] و یکی از فرماندهان امام علی(ع) در جنگ صِفّین بود.[۱۱] تاریخ‌نویسان معتقدند که وی در شهادت امام علی(ع) نقش داشته[۱۲] در روایتی از امام صادق(ع) نیز به نقش اشعث در شهادت امام علی(ع) اشاره شده است.[۱۳] هنگامی که ابن‌ملجم مرادی برای کشتن امام علی(ع) به کوفه رفت، مدتی در خانه اشعث ساکن شد[۱۴] و به پیشنهاد اشعث پیش از سپیده دم به مسجد رفت تا امام را به قتل برساند.[۱۵]
مخالفت اشعث با پیشنهاد امام علی(ع) در جنگ صفین
در جنگ صفین بعد از لیلة الهریر که تعداد زیادی کشته شدند و پیروزی امام علی(ع) نزدیک بود.[۱۶] اشعث بر سر ادامه جنگ با امام علی(ع) مخالفت کرد و در جمع کِنْدیان به پا خاست و ضمن خطبه‌ای، با لحنی مصلحت‌جویانه خواستار ترک خونریزی بیشتر شد [۱۷] و وقتی معاویه این وضعیت را دید قرآن‌ها را بر نیزه زد. اشعث با دیدن قرآن‌ها، امام علی(ع) را تهدید به مرگ کرد که دست از جنگ بردارد و امام را مجبور به پذیرش حکمیت کرد.[۱۸] امام ابتدا مالک اشتر و سپس ابن‌عباس را برای حکمیت پیشنهاد دادند ولی اشعث مخالفت کرد و دیگران را نیز به سمت ابوموسی اشعری سوق داد.[۱۹] او از اَبوموسیٰ اَشْعَری حمایت کرد و مانع از ادامه جنگ صفین شد.[۲۰]
بعد از جنگ نهروان که امام علی(ع) دستور به آماده شدن برای جنگ با معاویه داد، اشعث معتقد بود که سربازان خسته‌اند و جنگ با معاویه را به صلاح ندانست.[۲۱]
نقش فرزندان اشعث در شهادت ائمه
جَعْدَه دختر اشعث: جعده همسر امام حسن بود که معاویه به او وعده ازدواج با یزید داد.[۲۲] اما معاویه پس از شهادت امام حسن(ع) از ازدواج جعده با یزید ممانعت کرد.[۲۳]
محمد بن اشعث: طبق روایتی از امام صادق(ع)، ابن‌اشعث در شهادت امام حسین(ع) دست داشته است.[۲۴] او همچنین در متفرق‌کردن افراد از اطراف مسلم بن عقیل و دستگیری او نقش داشته است.[۲۵] به گفته اِبْنِ‌حَبَّان، محمد بن اشعث در جنگ مصعب با مختار توسط مختار کشته شد.[۲۶]
قیس بن اشعث: قیس در واقعه کربلا از سپاهیان عمر بن سعد بود. او روپوش امام حسین(ع) را به غارت برد و از همین رو به قیس قَطِیفَة معروف شد.[۲۷] وی همچنین از کسانی بود که سرهای شهدای کربلا را نزد ابن‌زیاد بردند.[۲۸]
عَبْدُالرَّحْمٰن بن محمد بن اَشْعَث: عبدالرحمن در جنگ مُصْعَب با مختار در سپاه مصعب بود او بعد از کشته‌شدن مختار، رأی به قتل تمام بازماندگان شیعه داد.[۲۹] عبدالرحمن بعدها از فرماندهان اُمَوی شد.[۳۰] اما به تدریج نظرش درباره امویان تغییر کرد و علیه آنان دست به شورش زد و شورش او توسط حَجّاجِ بن یوسف سرکوب شد.[۳۱]
پانویس
- ↑ ابن عبدالبر، الاستیعاب، ۱۴۱۲ق، ج۱، ص۱۳۳.
- ↑ ابن عبدالبر، الاستیعاب، ۱۴۱۲ق، ج۱، ص۱۳۳.
- ↑ ابن اثیر، اسد الغابه، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۱۱۸.
- ↑ ابن عبدالبر، الاستیعاب، ۱۴۱۲ق، ج۱، ص۱۳۳.
- ↑ کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۸، ص۱۶۷، ح۱۸۷.
- ↑ ابن اثیر، اسدالغابه، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۱۱۸.
- ↑ دینوری، اخبارالطوال، ۱۳۶۸ش، ص۱۵۶؛ یعقوبی، تاریخ الیعقوبی، دارصادر، ج۲، ص۲۰۰
- ↑ ابن اثیر، اسدالغابه، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۱۱۸.
- ↑ دینوری، اخبارالطوال، ۱۳۶۸ش، ص۱۵۶؛ یعقوبی، تاریخ الیعقوبی، دارصادر، ج۲، ص۲۰۰
- ↑ ابن حجر، الاصابه، ۱۴۱۵ق، ج۱، ص۲۳۹.
- ↑ منقری، وقعة صفین، ۱۳۸۲ق، ص۱۳۷.
- ↑ یعقوبی، تاریخ الیعقوبی، دار صادر، ج۲، ص۲۱۲؛ ابن سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۳، ص۲۶.
- ↑ کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۸، ص۱۶۷، ح۱۸۷.
- ↑ یعقوبی، تاریخ الیعقوبی، دار صادر، ج۲، ص۲۱۲.
- ↑ ابن سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۳، ص۲۶.
- ↑ منقری، وقعة صفین، ۱۳۸۲ق، ص۴۷۷-۴۸۰.
- ↑ ابن مزاحم، وقعة صفین، ۱۴۰۳ق، ص۴۸۰-۴۸۱؛ دینوری، الاخبار الطوال، ۱۹۶۰م، ص۱۸۸-۱۸۹.
- ↑ یعقوبی، تاریخ الیعقوبی، دارصادر، ج۲، ص۱۸۸-۱۸۹.
- ↑ یعقوبی، تاریخ الیعقوبی، دارصادر، ج۲، ص۱۸۹.
- ↑ منقری، وقعة صفین، ۱۳۸۲ق، ص۴۸۰-۴۸۱
- ↑ طبری، تاریخ الامم و الملوک، ۱۳۸۷ق، ج۵، ص۸۹؛ ثقفی، الغارات، ۱۳۵۵ش، ج۱، ص۲۴-۲۵؛ دینوری، اخبارالطوال، ۱۳۶۸ش، ص۲۱۱؛ ابن عدیم، بغیة الطلب، ۱۴۰۹ق، ج۴، ص۱۹۱۱.
- ↑ مادلونگ، جانشینی حضرت محمد، ۱۳۷۷ش، ۴۵۳. (منبع اصلی: Madelung, The Succession T0 Muhamad, p.331)
- ↑ ابوالفرج اصفهانی، مقاتل الطالبیین، ۱۳۸۵ق، ص۴۸.
- ↑ کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۸، ص۱۶۷، ح۱۸۷.
- ↑ دینوری، اخبار الطوال، ۱۳۶۸ش، ص ۲۳۹؛ اصفهانی، مقاتل الطالبیین، دارالمعرفة، ص۱۰۷؛ ابن اثیر، الکامل، ۱۳۸۵ق، ج۴، ص۳۳.
- ↑ ابن حَبَّان، الثقات، ۱۳۹۳ق، ج۵، ص۳۵۲.
- ↑ بلاذری، انساب‌الاشراف،۱۴۱۷ق، ۱۹۹۶م، ج۳، ص۲۰۴و۲۰۷
- ↑ دینوری، اخبارالطوال، ۱۳۷۳ش،نشر شریف رضی، ص۲۵۹.
- ↑ طبری، محمد بن جریر؛ تاریخ الامم و الملوک،الناشر: دار التراث ج ۶، ص ۱۱۶.
- ↑ طبری، محمد بن جریر؛ تاریخ الامم و الملوک، ج ۶، ص ۳۲۸.
- ↑ طبری، محمد بن جریر؛ تاریخ الامم و الملوک، الناشر : دار التراث، ج ۶، ص ۳۸۹-۳۹۱.
منابع
- ابوالفرج اصفهانی، علی بن حسین، مقاتل الطالبیین، نجف، مکتبة الحیدریة، ۱۳۸۵ق.
- ابن‌اثیر، علی بن محمد، اسد الغابه فی معرفة الصحابه، بیروت، دار الفکر، ۱۴۰۹ق/۱۹۸۹م.
- ابن‌حجر عسقلانی، احمد بن علی، الاصابه فی تمییز الصحابه، تحقیق عادل احمد عبدالموجود و علی محمد معوض، دارالکتب العلمیه، ۱۴۱۵ق/۱۹۹۵م.
- ابن‌سعد، محمد بن سعد، الطبقات الکبری، تحقیق محمد عبدالقادر عطا، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۰ق/۱۹۹۰م.
- ابن‌عبدالبر، یوسف بن عبدالله، الاستیعاب فی معرفة الاصحاب، تحقیق علی محمد بجاوی، بیروت، دارالجیل، ۱۴۱۲ق/۱۹۹۲م.
- دینوری، احمد بن داود، الاخبار الطوال، تحقیق عبد المنعم عامر مراجعه جمال الدین شیال، قم، منشورات الرضی، ۱۳۶۸ش.
- طبری، محمد بن جریر، تاریخ الامم و الملوک، تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم، دارالتراث، بیروت، ۱۳۸۷ق/۱۹۶۷م.
- کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تحقیق علی‌اکبر غفاری و محمد آخوندی، دارالکتب الاسلامیه، ۱۴۰۷ق.
- مادلونگ، ویلفرد، ترجمه احمد نمایی و دیگران، جانشینی حضرت محمد، مشهد، آستان قدس رضوی: بنیاد پژوهش‌های اسلامی، ۱۳۷۷ش.
- مفید، محمد بن محمد بن نعمان، الارشاد فی معرفه حجج الله علی العباد، تصحیح مؤسسه آل البیت، قم، کنگره شیخ مفید، ۱۴۱۳ق.
- منقری، نصربن مزاحم، وقعه صفین، تحقیق عبدالسلام محمد هارون، قاهره، الموسسة العربیة الحدیثة، ۱۳۸۲ق/۱۹۶۲م، افست (قم، منشورات مکتبة المرعشی النجفی)، ۱۴۰۴ق.
- یعقوبی، احمد بن ابی‌یعقوب، تاریخ الیعقوبی، بیروت، دارصادر، بی‌تا.