آل یقطین
| اطلاعات کلی | |
|---|---|
| وجه نام‌گذاری | انتساب به یقطین |
| صدر خاندان | یقطین بن موسی بغدادی |
| عصر | قرن دوم هجری قمری و دوره حکومت عباسیان |
| مذهب | شیعه |
| مکان استقرار | بغداد |
| ویژگی | وزیر و کارگزار در خلافت عباسی |
| شخصیت‌ها | |
| صحابه | یقطین بن موسی بغدادی از اصحاب امام صادق(ع)، علی بن یقطین از امام کاظم(ع) و قاسم بن حسن از اصحاب امام رضا(ع) و امام هادی(ع) |
| راویان | یقطین بن موسی بغدادی، علی بن یقطین، قاسم بن حسن |
| عالمان | خزیمه بن یقطین، یعقوب بن یقطین، عبید بن یقطین |
آلِ یَقْطین، از خاندان‌های شیعه معروف در قرن دوم هجری قمری که اهل علم و سیاست بودند. یقطین بن موسی بغدادی و علی بن یقطین از مشهورترین چهره‌های این خاندان هستند که هر دو شیعه بودند و به ترتیب با امام صادق(ع) و امام کاظم(ع) در ارتباط بودند. یقطین و علی به نوعی کارگزار دستگاه عباسیان به شمار می‌رفتند و ابن یقطین تا حد وزارت نیز پیش رفت که این امر با اجازه موسی بن جعفر(ع) صورت گرفت.
چهره‌های مشهور
ابوالحسن یقطین بن موسی بغدادی
وی که پدر علی بن یقطین است، از محدثین و از کارگزاران خلافت عباسیان به شمار می‌رود، در کوفه زاده شد و در همان جا زیست. به دلیل مخالفت با امویان و طرفداری از عباسیان از سوی مروان حمار (د ۱۳۲ق/۷۴۹م) تعقیب شد. به همراه خانواده‌اش به مدینه گریخت. پس از سقوط امویان و قدرت یافتن عباسیان به بغداد آمد. [۱] این ماجرا نقش مهم او را در قدرت یافتن عباسیان می‌نمایاند. به گزارش بیش‌تر محدّثان و مورخان شیعی، او به صورت پنهانی با امام جعفر صادق(ع) (۸۰ یا ۸۳-۱۴۸ق/۶۹۹ یا ۷۰۲-۷۶۵م) ارتباط داشته است و حقوق اموال را به آن حضرت می‌پرداخت. [۲]
خزیمه، یعقوب و عبید، سه فرزند دیگر یقطین، نیز از راویان حدیث و از اصحاب امام کاظم(ع) بوده‌اند.
علی بن یقطین
علی بن یقطین (۱۲۴-۱۸۲ق/۷۴۲-۷۹۸م)، محدّث، فقیه، متکلّم و از بزرگان شیعی امامی بوده که در کوفه زاده شد و به بغداد آمد و مدتی بعد به دستگاه خلافت بنی‌عباس راه یافت و از کارگزاران مهدی عباسی [۳] و از نزدیکان خلیفه هارون الرشید (درگذشت ۱۹۳ق/۸۰۹م) گردید. در شیعی بودن او تردید نیست، اما مذهب او همانند پدرش از نظر عباسیان پنهان بود. وی با امام موسی کاظم(ع)(۱۲۸-۱۸۳ق/۷۴۶-۷۹۹م) ارتباط نزدیک داشت و احادیث زیادی از ایشان نقل کرده است. [۴] شیعیان معتقدند که او به توصیه امام کاظم(ع) در دستگاه خلافت باقی ماند تا از ستمدیدگان پشتیبانی کند و یاور شیعیان باشد. [۵] سرانجام زمانی که امام کاظم زندانی بود در بغداد درگذشت.
قاسم بن حسن
قاسم بن حسن بن علی بن یقطین، از راویان شیعی قم، در نیمه دوم قرن دوم و نیمه اولِ قرن سوم هجری و از شاگردان امام رضا(ع) و امام هادی (ع) بوده است. او معاصر امام عسکری (ع) بوده و از غلاة شمرده شده.[۶] برخی، شمارش او از غلاة را حاصل اشتباه او با قاسم یقطینی دانسته‌اند.[۷] پدرش، حسن بن علی، از امام کاظم(ع) و امام رضا(ع) روایت کرده و کتابی در مسائلی که از امام کاظم (ع) پرسیده دارد.[۸] قاسم، نزد ابن ابی نجران و جعفر بن سلیمان شاگردی کرده و استاد احمد بن محمد بن عیسی اشعری قمی و احمد بن محمد بن خالد برقی بوده است.
پانویس
- ↑ ابن کثیر، البدایه و النهایه، ۱۳۵۱ق، ج۱۰، ص۱۸۸.
- ↑ ابن ندیم، فهرست، ۱۳۷۷ق، ص۳۱۴.
- ↑ طبری، تاریخ طبری، ۱۸۸۱م، ج۳، ص۵۲۲.
- ↑ طوسی، الفهرست، ۱۳۵۱ش، ص۲۳۴.
- ↑ امین، عیان الشیعه، ۱۴۰۳ق، ج۸، ص۳۷۱.
- ↑ کشی، اختیار معرفه الرجال، ۱۳۴۸ش، ص۵۱۶.
- ↑ درباره تضعیف و توثیق او نک:مامقانی، تنقیح المقال، ج۲، القسم الثانی، ص۱۹.
- ↑ نک: شوشتری، قاموس الرجال، ج۳، ص۳۳۲.
منابع
- ابن کثیر، اسماعیل بن عمر، البدایه و النهایه، مصر، ۱۳۵۱ق، ۱۰/۱۸۹.
- ابن ندیم، فهرست، بیروت، ۱۳۷۷ق.
- امین، محسن، اعیان الشیعه، بیروت، ۱۴۰۳ق.
- شوشتری، محمد تقی، قاموس الرجال، موسسه النشر الاسلامی التابعه لجماعه المدرسین بقم، قم.
- طبری، محمدبن جریر، تاریخ، به کوشش دخویه، لیدن، ۱۸۷۹-۱۸۸۱م.
- طوسی، محمدبن حسن، الفهرست، به کوشش محمود رامیار، مشهد، ۱۳۵۱ش.
- کشی، محمد بن عمر، اختیار معرفة الرجال المعروف برجال الکشی، تلخیص: شیخ طوسی، مصحح: حسن مصطفوی، دانشگاه مشهد، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، مرکز تحقیقات و مطالعات، مشهد، ۱۳۴۸ش.
- مامقانی، عبدالله، تنقیح المقال فی علم الرجال، مطبعه المرتضویه، نجف.