خاندان جعفی
خاندان جُعفی از خاندان‌های مشهور یمنی ساکن در کوفه بودند. برخی از افراد این قبیله در جنگ بدر در کنار پیامبر اکرم(ص) بودند و برخی نیز در عام الوفود به حضور پیامبر رسیدند. جُعفیان در برخی از حوادث مشهور پس از اسلام نقش داشته‌اند.
نشانی از جعفیان در بین یاران امام حسن(ع)، امام حسین(ع) و امام زین العابدین(ع) دیده نمی‌شود ولی از دوره امام باقر(ع) شمار جعفیان در بین شیعیان روبه افزایش گذاشت و در زمان امام صادق(ع) به اوج رسید. مشهورترین فرد این خاندان در میان اصحاب امام محمدباقر(ع) و امام جعفرصادق(ع)، جابر بن یزید جعفی است.
پیشینه
جعفی نام تیره‌ای از تیره‌های قبیله مَذْحِج است.[۱] این تیره، گاه به سبب بزرگی و اهمیتش، قبیله هم خوانده شده است.[۲] نام این تیره بر گرفته از نام جُعفی بن سَعْد العَشیرة بن مالک است که در واقع پدر این قبیله محسوب می‌شود[۳] و نسل وی از طریق دو پسرش، مَرّان و حَریم، ادامه یافته است.[۴]
دلیل نام‌گذاری
درباره اصل واژه جعفی و هیئت منسوب به آن، اقوال گوناگونی ذکر شده است.[۵] بنا بر مشهور، جُعفی هم نام پدر قبیله جعفی است و هم هیئت منسوب به آن[۶] از تیره جعفی در شعر جاهلی از جمله شعرهای لبید بن ربیعه با عنوان «قبایل جعفی» یاد شده است.[۷]
در عصر پیامبر(ص) و خلفا
برخی از افراد این قبیله در جنگ بدر در کنار پیامبر اکرم(ص) بودند[۸] و برخی نیز در عام الوفود به حضور پیامبر رسیدند.[۹] جُعفیان در برخی از حوادث مشهور پس از اسلام نقش داشته‌اند، از آن جمله عبیداللَّـه بن حرّ جُعفی معروف به «الشاعرالفاتک» که از هواداران عثمان بن عفّان بود و در جنگ صفّین در سپاه معاویه حضور داشت.[۱۰] در عین حال، به نوشته نجاشی[۱۱] او نسخه‌ای از امام علی(ع) روایت کرده است. سید بحرالعلوم در الفوائد الرجالیة[۱۲] از نجاشی، به سبب آنکه این عبیداللَّـه را از سلف صالح شمرده، انتقاد کرده است. فرزندان عبیداللَّـه، صَدَقَه و برّه و اَشْعَر، نیز در واقعه دَیرُ الجَماجِم (سال ۸۲) شرکت داشتند.[۱۳]
قبیله جعفی، به اتفاق دیگر قبایل مذحج، در نبرد قادسیه (سال ۱۴) شرکت داشتند و از آن‌ها با عنوانِ «یمنیهای قدیم» نام برده شده است.[۱۴]
گرایش به تشیع
در منابع رجالی شیعی، نخستین بار با نام حارث بن قیس جُعفی، از افراد این قبیله، برخورد می‌کنیم که از او جزو یاران حضرت علی(ع) یاد شده است.[۱۵] نشانی از جعفیان در بین یاران امام حسن(ع)، امام حسین(ع) و امام زین العابدین(ع) دیده نمی‌شود. از دوره امام باقر(ع) شمار جعفیان در میان شیعیان روبه افزایش گذاشت و در زمان امام صادق(ع) به اوج رسید. نام شماری از این افراد را نجاشی[۱۶] و طوسی[۱۷] ذکر کرده‌اند. مشهورترین فرد این خاندان در میان اصحاب امام باقر(ع) و امام جعفرصادق(ع)، جابر بن یزید جعفی است. ماسینیون احتمال داده که رو آوردن جعفیان به تشیع، به تبعیت از گرایش مذحج و تیره‌های مختلف آن به تشیع بوده است.[۱۸]
پانویس
- ↑ رجوع کنید به ابن حزم، ص۴۷۶ـ۴۷۷
- ↑ رجوع کنید به ابن منظور، ذیل «جعف»
- ↑ جوهری؛ یاقوت حموی، ذیل «جعف»
- ↑ ابن حزم، ص۴۰۹
- ↑ رجوع کنید به ابن منظور، همانجا؛ مرتضی زبیدی، ذیل «جعف»
- ↑ رجوع کنید به سمعانی، ج۲، ص۶۷
- ↑ شرح دیوان لبیدبن ربیعه العامری، ص۹۹؛ نیز رجوع کنید به ابن منظور، همانجا
- ↑ ابن حزم، ص۴۱۰
- ↑ رجوع کنید به ابن سعد، ج۱، ص۳۲۴
- ↑ ابن حزم، همانجا
- ↑ نجاشی، ص۹
- ↑ بحرالعلوم، ج۱، ص۳۲۴ـ۳۲۹
- ↑ بحرالعلوم، ج۱، ص۳۲۴ـ۳۲۹
- ↑ رجوع کنید به جُعیط، ص۳۲ـ۳۳
- ↑ رجوع کنید به طوسی، ص۶۰
- ↑ برای نمونه رجوع کنید به ص۲۸، ۳۲ـ۳۳، ۱۰۳، ۱۱۰ـ۱۱۱، ۱۷۴، ۲۴۶، ۲۹۹
- ↑ برای نمونه رجوع کنید به ص۱۱۷، ۱۲۵، ۱۲۸، ۱۳۳، ۱۳۷، ۱۵۵
- ↑ ماسینیون، ص۱۴۵ـ۱۴۶
منابع
- ابن حزم، جمهرة انساب العرب، چاپ عبدالسلام محمدهارون، قاهره، ۱۹۸۲م
- ابن سعد (بیروت).
- ابن منظور.
- محمد مهدی بن مرتضی بحرالعلوم، رجال السید بحرالعلوم: المعروف بالفوائدالرجالیة، چاپ محمدصادق بحرالعلوم و حسین بحرالعلوم، تهران ۱۳۶۳ش.
- هشام جعیط، الکوفه: نشأة المدینة العربیة الإسلامیة، بیروت ۱۹۹۳م.
- اسماعیل بن حمادجوهری، الصحاح: تاج اللغة و صحاح العربیة، چاپ احمد عبدالغفور عطار، بیروت، بی‌تا، چاپ افست تهران ۱۳۶۸ ش.
- سمعانی؛
- شرح دیوان لبیدبن ربیعه العامری، چاپ احسان عباس، کویت: التراث العربی، ۱۹۸۴م.
- محمدبن حسن طوسی، رجال الطوسی، چاپ جواد قیومی اصفهانی، قم ۱۴۱۵ق.
- لوئی ماسینیون، خطط الکوفه و شرح خریطت‌ها، ترجمه تقی محمد مصعبی، چاپ کامل سلمان جبوری، نجف ۱۳۹۹/ ۱۹۷۹.
- مرتضی زبیدی، محمد بن محمد، تاج العروس من جواهر القاموس، دارالفکر، بیروت، ۱۴۱۴ق.
- احمدبن علی نجاشی، فهرست اسماء مصنفی الشیعة المشتهر ب رجال النجاشی، چاپ موسی شبیری زنجانی، قم ۱۴۰۷ق.
- یاقوت حموی.
پیوند به بیرون
- منبع مقاله: دانشنامه جهان اسلام