خاندان خوانساری
 تکیه خوانساری‌ها در تخت فولاد اصفهان، محل دفن عالمان خاندان خوانساری | |
| شناسنامه خاندان | |
|---|---|
| نام خاندان | خوانساری |
| نسب | صالح بن قصیر • امام کاظم(ع) |
| صدر خاندان | محب‌الله بن قاسم |
| وجه نام‌گذاری | انتساب به خوانسار |
| موقعیت | |
| خاستگاه | خوانسار |
| مکان استقرار | خوانسار • اصفهان • گلپایگان |
| افراد سرشناس | |
| مراجع تقلید | محمد تقی خوانساری • سید احمد خوانساری |
| مشاهیر | میر کبیر • میر صغیر • محمد باقر خوانساری |
| سایر اطلاعات | |
| ویژگی | استنساخ کتب |
خاندان خوانساری، از خاندان‌های شیعه و اهل علم است که نسب آنها به امام کاظم(ع) می‌رسد و در صدر این خاندان، محب‌الله بن قاسم است.
خاندان خوانساری، دارای عالمان زیادی بوده‌اند. میرکبیر، میرصغیر و محمدباقر خوانساری صاحب روضات الجنات از جمله آنها هستند. از عالمان این خاندان سید محمدتقی خوانساری و سید احمد خوانساری به مرجعیت رسیدند.
عالمان خاندان خوانساری در نجف، خوانسار اصفهان، گلپایگان و حتی هند سکونت داشتند. آنان به نسخه‌برداری و جمع‌آوری کتاب‌ها می‌پرداختند همچنین کتابخانه‌هایی داشته‌اند که کتابخانه سید حسن چهارسوقی در اصفهان از آن جمله است.
نسب
نسب خاندان خوانساری، به عبدالله بن موسی بن جعفر، فرزند امام موسی کاظم(ع) می‌رسد. در سلسله نسب این خاندان، عالمان و زاهدانی بودند که مدفن آنها مورد توجه مردم و دارای گنبد و بارگاه بود. از جمله می‌توان به سید عیسی بن حسن، مدفون در لرستان و سید صالح قَصیر بن محمد مدفون در خوانسار اشاره کرد.
خاندان خوانساری همگی نوادگان محبّ‌الله بن قاسم هستند که نسب او با ۷واسطه به صالح قصیر می‌رسد.
عالمان این خاندان غالبا در ایران، به‌ویژه در خوانسار، گلپایگان و اصفهان و برخی در عراق و هند سکونت داشتند.[۱]
حسین بن قاسم
حسین بن قاسم خوانساری نوۀ محب الله بود و در اصفهان اقامت داشت. او از عالمان دینی بود که دختر ملا حسین جیلانی لبنانی(درگذشت ۱۰۹۶ش-۱۱۲۹ق)، مدرس حکمت و فلسفه در اصفهان را به همسری برگزید. وی خطی زیبا داشت و کتاب مطوّل سعدالدین تفتازانی را استنساخ کرد.[۲] به گفته ابن الرضا، او به هند مهاجرت کرد و در همانجا درگذشت.[۳] پسر او ابوالقاسم جعفر سرسلسۀ خاندان خوانساری است.
ابوالقاسم جعفر خوانساری (میر کبیر)
ابوالقاسم جعفر مشهور به میر کبیر (۱۰۹۰-۱۱۵۷یا۱۱۵۸ق)، در اصفهان متولد شد. وی نزد محمد باقر مجلسی، آقا جمال‌الدین خوانساری و به‌ویژه دایی خود ملا حسین جیلانی لبنانی (۱۱۲۹ق) شاگردی کرد و به درجه اجتهاد رسید. او از محمدباقر مجلسی، ملا حسین جیلانی لبنانی، محمد صادق بن محمد سراب تنکابی و ملا محمدطاهر بن مقصودعلی اصفهانی اجازۀ روایت داشت.[۴]
میر کبیر در حدود ۱۱۳۵ق به خوانسار رفت و به تدرس علوم دینی، افتا، قضاوت و اقامۀ نماز جماعت مشغول شد. در پی رفت آمد زیاد میان خوانسار و گلپایگان، پس از مدتی در قودجان (روستایی بین گلپایگان و خوانسار) اقامت گزید.
میر کبیر ۵ پسر داشت از پسران او علی و حسین عالم دینی بودند. حسین به خوانسار رفت و علی در قودجان ماند. که از نسل او عالمان زیادی برخاسته‌اند. سه پسر دیگر میر کبیر، حسن، محمد و محمد تقی در گلپایگان سکونت گزیدند، نوادگان محمد منصب ائمۀ جماعت گلپایگان را بر عهده گرفتند.[۵]
حسین خوانساری
حسین خوانساری (درگذشت ۱۱۹۱ق)، پسر ابوالقاسم جعفر، نزد پدرش درس خواند، او از پدرش و محمد صادق بن محمد سراب تنکابنی اجازۀ روایت داشت. ابوالقاسم قمی معروف به میرزای قمی شوهر خواهر او.[۶]، محمدمهدی بحرالعلوم، آقا محمد علی بهبهانی، ابوالقاسم جعفر مشهور به میر صغیر، فرزندش نزد او شاگردی کردند.
سید حسین در خوانسار به تألیف و اقامۀ نماز جمعه و جماعت پرداخت. وی بسیار مورد توجه و اعتقاد آقا محمدباقر بهبهانی بود. او خطی زیبا داشت و چندین کتاب استنساخ کرد. زهد و تقوا و مردم داری وی را ستوده‌اند. او در ۱۱۹۱ق در خوانسار درگذشت و در کنار خانۀ خود در پشت بازار قدیم خوانسار به خاک سپرده شد. بر مزار او بقعه‌ای بنا کردند.[۷] پسران حسین خوانساری حسن و ابوالقاسم جعفر مشهور به میر صغیر از عالمان دینی بودند.
آثار
- حاشیه بر شرح لمعه اثر شهید ثانی
- حاشیه بر ذخیرة المعاد محمد باقر سبزواری
- اجوبة المسائل النهاوندیة: پاسخ استدلالی به سؤالات سید علی نهاوندی است.
- رسالة فی شرح عبارات مُشکلةٍ من شرح اللمعة فی بحث صلاة الجنائز که همراه با اثر دیگرش رسالة فی تنجّس ملاقی المتنجّس در ۱۳۷۷ با مقدمۀ سید احمد روضاتی در اصفهان چاپ شد.[۸]
حسن خوانساری
حسن خوانساری (۱۱۳۸-۱۲۱۰ق) در خوانسار به دنیا آمد، علوم دینی را از پدر و جد خود فرا گرفت. سپس به عتبات رفت و نزد یوسف بن احمد بحرانی درس خواند. وی از دوستان نزدیک ملا محمد مهدی نراقی بود و با او مکاتبه داشت.
سید حسن پس از بازگشت به خوانسار، تصدی امور دینی مردم و اقامۀ نماز جمعه و جماعت را بر عهده گرفت. پسرش، محمد مهدی از او اجازه روایت داشت. او در ۱۲۱۰ق در گذشت. آثار او صِیَغُ العُقود و حاشیه بر چند کتاب فقهی است.[۹]
مشاهیر خاندان خوانساری از نسل حسن بن حسین
ابوالقاسم خوانساری
ابوالقاسم خوانساری از شاگردان پدر و جد خود بود و از آنان و محمد باقر بهبهانی اجازه روایت داشت. ابوالقاسم در خوانسار به تدریس علوم دینی پرداخت و زین العابدین خوانساری از شاگردانش بود.
او در ۱۲۱۲ق درگذشت. اثر وی رسالۀ اعتبار رویة الهلال قبل الزوال، ردّیه‌ای است بر رسالۀ عدمُ اعتبار رؤیة الهلال قبل الزوال تألیف محمدباقر بهبهانی، نسخ خطی این رساله در قم و کاشان موجود است. حاشیه بر چند کتاب فقهی و اصولی هم از او بر جای مانده است.[۱۰]
علی خوانساری
علی خوانساری پسر ابوالقاسم و از عالمان دینی بود. او و عمویش، محمد مهدی از شاگردان خاص میرزای قمی و بسیار مورد توجه و احترام او بودند. و میرزای قمی به اجتهادشان تصریح می‌کرد.
سید علی خوانساری در ۱۲۳۱ق یا ۱۲۳۸ق درگذشت. اثر او شرحی استدلالی و مبسوط ولی ناتمام، بر منظومۀ فقهی الدُرّة النجفیة از سید محمدمهدی بحرالعلوم است.[۱۱]
محمدمهدی خوانساری
سید محمدمهدی فرزند سید حسن خوانساری (۱۱۸۲-۱۲۴۶ق) است وی مجتهدی متبحّر در رجال، ادبیات و ریاضیات بود، در کربلا مدفون است. مهمترین اثر او رسالۀ عدیمة النظیر فی احوال ابی بصیر است.[۱۲]این رساله در ۱۲۷۶ش(۱۳۱۸ق.) در تهران ضمن الجوامع الفقهیة[۱۳]و در سالیان اخیر به اهتمام مهدی هوشمند در دفتر سیزدهم میراث حدیث شیعه[۱۴] به چاپ رسیده است. سید موسی شبیری زنجانی، از مراجع تقلید شیعه بر این اثر خوانساری، حاشیه‌ای نگاشته که به اهتمام سید محمدجواد شبیری در میراث حدیث شیعه چاپ شده است.[۱۵]
ابوالقاسم جعفر
او در نجف نزد محمد حسن نجفی مؤلف جواهر الکلام، شیخ انصاری، محسن خِنفَر نجفی و محمد قاسم بن محمد نجفی درس خواند و از برخی از آنان اجازه روایت گرفت. او خطی زیبا داشت و کتابهای زیادی استنساخ کرد. آثارش کتاب المکاسب، کتابی در علم رجال، اعمال شهر رمضان به عربی و کتابی در همین موضوع به فارسی است.[۱۶]
ابوتراب خوانساری
عبدالعلی بن جعفر خوانساری(۱۲۷۱-۱۳۴۶ق)، مشهور به ابوتراب خوانساری، از فقیهان شیعه قرن سیزدهم و چهاردهم قمری. او علاوه بر تبحر و نگارش کتاب‌هایی در زمینه فقه شیعه، با فقه اهل سنت نیز آشنایی داشت. و در حدیث، رجال و تفسیر نیز آثاری نگاشت. او، نزد محمد باقر خوانساری و میرزا هاشم خوانساری شاگردی کرد و شاگردانی از مناطق گوناگون مانند احساء، قطیف، بحرین، جبل‌عامل، هند و ایران تربیت کرد. ابوتراب، در ۱۳۴۶ق در نجف درگذشت، و در وادی السلام به خاک سپرده شد.
محمود خوانساری
محمود بن جعفر خوانساری خوانساری (متولد۱۲۶۵) در حوزه علمیه اصفهان و خوانسار درس خواند.[۱۷]
ابوالقاسم خوانساری ریاضی
ابوالقاسم خوانساری ریاضی (۱۳۰۹ق خوانسار - ۱۳۸۰ق گلگت پاکستان) از علمای شیعه در قرن چهاردهم قمری بود. او علاوه بر تبحر در علوم دینی، بر حساب، هندسه و جبر تسلط نیز داشت و آثاری در این زمینه‌ها نگاشت. خوانساری نزد ابوتراب خوانساری و آقا ضیا عراقی شاگردی کرد. و از ابوتراب، سید حسن صدر و سید ابوالحسن اصفهانی اجازه اجتهاد و روایت و دریافت کرد. سید محمد حسین طباطبائی از شاگردان او بود. او به درخواست سید ابوالحسن اصفهانی برای تبلیغ به پاکستان رفت و در گلگت درگذشت و در همانجا دفن شد.[۱۸]
حسن مشهور به میرزا بابا
میرزا بابا فرزندی به نام یوسف داشت، یوسف (د ۱۳۱۲ق) در حوزه علمیه اصفهان درس خواند و به درجۀ اجتهاد رسید. او در خوانسار منصب افتا و اقامۀ نماز جمعه و جماعت را بر عهده داشت. و آثاری در فقه و اصول تألیف کرد. سید احمد خوانساری فرزند میرزا یوسف است.
احمد بن یوسف خوانساری
سید احمد بن میرزا یوسف خوانساری(۱۳۰۹-۱۴۰۵ق) از مراجع تقلید شیعه در قرن ۱۴ق. او از شاگردان آخوند خراسانی، سید محمدکاظم طباطبایی یزدی، میرزای نائینی و آقا ضیاء عراقی بود. خوانساری از معدود مراجعی است که در دوران مرجعیت خود در حوزه‌های علمیه معروف نبود و قبل از مرجعیت ساکن تهران شده بود. مرجعیت او بعد از درگذشت آیت الله بروجردی آغاز شد. خوانساری در دوره خود به پارسایی و ساده‌زیستی معروف بود. سیره سیاسی وی، دارای فراز و نشیبی بود که به تدریج از مخالفت آشکار با سیاست‌های رژیم شاه و اعلام صریح مواضع خود به نوعی احتیاط و میانه‌روی سوق یافت.
محمدحسن بن میرزا یوسف خوانساری
محمدحسن(د ۱۳۳۶-۱۳۳۷ق) دیگر فرزند میرزا یوسف بود که در اراک است. وی نیز فقیه بود و در ادبیات، علوم غریبه، هیئت و ریاضیات تبحر داشت. و رساله‌هایی در این علوم نگاشت. تدوین الآثار فی احوال علماء خوانسار از تألیفات اوست.[۱۹]
محمد صادق
محمد صادق در سال ۱۲۰۸ زاده شد در اصفهان و نجف نزد پدرش، محمد مهدی و عالمان و بزرگان دیگری مانند محمدتقی بن محمد رحیم اصفهانی و برادر وی، محمدحسین اصفهانی معروف به صاحب فصول، محمد مهدی بن ابراهیم کرباسی و شیخ جعفر نجفی درس خواند و از برخی آنان اجازه اجتهاد و روایت گرفت. او پس از پدرش پیشوای خوانسار و امام جمعه آن شهر شد.
محمد خوانساری فرزند محمدصادق ابتدا در حوزه علمیه اصفهان درس خواند. سپس به نجف رفت و نزد شیخ مرتضی انصاری شاگردی کرد. او از عالمانی چون محمد باقر شفتی اصفهانی، زین العابدین خوانساری (پسر عموی جدش) و محمد جعفر آباده‌ای اجازه اجتهاد داشت. و پسر عمویش ابو تراب خوانساری از او اجازه روایت گرفت. او خواهر ابوتراب خوانساری را به همسری گرفت و پسرانش محمدصادق مشهور به آقا مجتهد، محمدحسین و محمدحسن (۱۳۲۸)، هم از عالمان دین بودند. کتاب مبسوط و استدلالی در مبحث حج از محمد خوانساری بر جای مانده است.[۲۰]
در برخی منابع شرح حال مغشوشی از محمدحسین بن محمد ارائه شده که برخی مطالب آن با فرد دیگری خلط شده است.[۲۱]
در کتابخانه آیت الله مرعشی قم، ۲۵ رساله از تألیفات محمدحسین موجود است.[۲۲]
محمدجواد فرزند دیگر محمدصادق، عالم دین و امام جمعۀ خوانسار بود. او در ۱۲۳۱ زاده شد محمد شاه قاجار برای او عصای مرصّع و انگشتر فرستاد و وی را ملقب به آقا زاده کرد، محمد جواد در ۱۳۰۵ درگذشت. برخی پسران و احفاد او نیز از عالمان دین بودند.[۲۳]
جمال الدین
جمال الدین امام جمعه خوانسار بود. و پیش از سال ۱۳۰۰ش درگذشت از پسران او ابوطالب و محمد مهدی پس از پدر عهده‌دار این منصب شدند.
جمال‌الدین و محمد مهدی در بقعۀ سید صالح قصیر (جد اعلای خاندان خوانساری) مدفون‌اند.[۲۴]
آقا بزرگ طهرانی[۲۵] از شخصی به نام محمد بن علی بن محمد مهدی بن حسن خوانساری نام برده و وی را از عالمان نجف و صاحب کتابخانه‌ای نفیس معرفی کرده است; اما احمد رضا روضاتی هنگام برشمردن هشت پسر محمد مهد بن حسن و اعقاب آنها، از علی نامی نبرده است.[۲۶]
یکی از نوادگان دختری محمد مهدی بن حسن خوانساری، به نام محمد علی بن محمد صادق خوانساری (متوفی۱۲۸۶ق.)، عالم دین و استاد پسر دایی‌اش، ابوتراب خوانساری بود و آثاری در فقه و اصول نگاشت.[۲۷]در برخی منابع، نسب او به اشتباه ذکر شده یا با افراد دیگری از خاندان خوانساری خلط شده است.[۲۸]
احمد خوانساری
وی پسر دیگر حسن بن حسین خوانساری است که از نسل وی نیز عالمانی برخاسته‌اند.[۲۹]
مشاهیر خاندان خوانساری از نسل جعفر بن حسین(میر صغیر)
ابوالقاسم پنج پسر به نام‌های عبدالمحسن، علینقی، علی، حسین و زین العابدین داشت که همگی از عالمان دین بودند.
علی از مدرسان علوم دینی در خوانسار بود. پسر او، میر محمد تقی و اعقابش نیز عالم دین بودند.[۳۰] حسین خوانساری هم عالم دینی بود.
محمد تقی خوانساری (د۱۳۳۱ش) از مراجع تقلید با دو واسطه از احفاد اوست.[۳۱]
زین العابدین خوانساری
زین العابدین خوانساری،(۱۱۹۰-۱۲۷۵ق) مشهورترین فرزند میر صغیر، از فقیهان شیعه در قرن سیزدهم قمری بود. او آثاری در فقه و اصول دارد و به استنساخ کتابهای پیشینیان نیز می‌پرداخت. نوادگان او به چهار سوقی یا چهار سویی شهرت دارند. مشهورترین فرزند او محمدباقر صاحب روضات الجنات است و نواده او سید محمد مهدی خوانساری، مرجع تقلید جمعی از مردم اصفهان به شمار می‌رفت.
زین العابدین خوانساری هشت پسر داشت؛ محمد جواد، محمد، علی (در کودکی از دنیا رفت)، محمد باقر نویسندۀ روضات الجنات، محمد صادق، محمد کاظم، محمد هاشم، و حسن که در جوانی درگذشت. پسران او و اعقاب پر تعداد زین العابدین غالباً از عالمان دین و صاحب آثار و تألیفاتی بوده‌اند. مشهورترین آنها احفاد محمد باقر خوانساری هستند. که به روضاتی مشورند، در میان هشت پسر محمد باقر[۳۲]سید محمد مهدی خوانساری، محمد مسیح روضاتی (د۱۳۲۵)، و میرزا احمد (د۱۳۴۱ق.) شهرت بیشتری دارند. سید حسن چهار سوقی روضاتی (د۱۳۷۷ق.) پسر محمد مسیح روضاتی از فقها و مجتهدان اصفهان مشهور است که در نجف به خاک سپرده شده است.
سید محمّدباقر خوانساری
سید محمّدباقر خوانساری (۱۲۲۶-۱۳۱۳ق)، معروف به صاحب روضات، از شرح‌حال‌نویسان شیعه در قرن سیزدهم و اوایل قرن چهاردهم قمری است. خوانساری تحصیلاتش را در خوانسار، نزد جدش جعفر بن حسین خوانساری آغاز کرد و در اصفهان نزد محمد باقر شفتی و در کربلا نزد سید ابراهیم موسوی قزوینی شاگردی کرد. شریعت اصفهانی، ابوتراب خوانساری و سید محمد کاظم طباطبائی یزدی نزد او شاگردی کردند. مهمترین اثر خوانساری روضات الجنات است. او آثاری نیز در فقه و اصول نوشته است. خوانساری در ۱۳۱۳ق در اصفهان درگذشت و در تخت فولاد به خاک سپرده شد.
سید محمد هاشم خوانساری
میرزا محمدهاشم بن زین العابدین خوانساری (۱۲۳۵-۱۳۱۸ق) فقیه امامی قرن سیزدهم و چهاردهم هجری قمری که حدود سی سال در بخشی از ایران مرجع تقلید شیعیان بود. او در خوانسار نزد محمد باقر خوانساری، در اصفهان نزد صدر الدین عاملی و در نجف نزد شیخ مرتضی انصاری شاگردی کرد. ابو تراب خوانساری و سید محمد کاظم طباطبائی یزدی از شاگردان او بودند. خوانساری، آثاری در فقه، حدیث، اصول، کلام، رجال و فلسفه تالیف کرد. مبانی الاصول مهمترین اثر اصولی او به شمار می‌آید. او در ۱۳۳۸ق، در نجف درگذشت و در وادی السلام به خاک سپرده شد.
سید محمد مهدی خوانساری
سید محمّدمهدی بن محمدباقر خوانساری (۱۲۵۱-۱۳۲۴ق)،از علمای امامیه در قرن سیزده و چهاردهم قمری و فرزند سید محمد باقر خوانساری بود. با شاگردی نزد پدر، میرزا محمد هاشم و ملا حسینعلی تویسرکانی به درجۀ اجتهاد رسید و مدت‌ها مرجع تقلید جمعی از شیعیان در اصفهان بود. وی در اصفهان درگذشت و در تخت فولاد به خاک سپرده شد. از وی رساله‌ای در احکام نماز و آثار دیگری به یادگار مانده است.
سید محمدعلی روضاتی فرزند محمدهاشم بن جلال الدین بن محمدمسیح روضاتی است. زندگانی آیة الله (حسن) چهار سوقی، جامع الانساب و فهرست کتب خطی کتابخانه‌های اصفهان از آثار اوست.[۳۳]
محمد مهدی موسوی اصفهانی، نوۀ محمد صادق بن زین العابدین خوانساری، از عالمان دینی بود، پدرش محمد (۱۳۵۵ق.) نیز عالم دین بود و در کاظمین سکونت گزید. محمدمهدی از عالمان بزرگ عراق اجازه اجتهاد وروایت داشت و در کاظمین اقامۀ نماز جماعت می‌کرد. او بیش از پنجاه اثر تألیف کرد که مشهورترین آنها احسن الودیعة فی تراجم اشهر مشاهیر مجتهدی الشیعة یا تتمیم روضات الجنات است. وی در ۱۳۹۱ق. درگذشت و در کاظمین به خاک سپرده شد.[۳۴]
ویژگی خاندان خوانساری
سابقۀ استنساخ و گردآوری کتب، در خاندان خوانساری به میر کبیر و پدر او باز می‌گردد. عالمان این خاندان به ویژه سلسلۀ روضاتی، کتابخانه‌های نفیسی داشته‌اند که کتابخانه سید حسن چهارسوقی در اصفهان ،از ممتازترین آنها بوده است.[۳۵]
پانویس
- ↑ موسوی خوانساری، مقدمۀ روضاتی،ص۸۴-۹۰; روضاتی، ۱۳۳۲ش، ص۱۱-۱۴.
- ↑ موسوی خوانساری، مقدمۀ روضاتی، ص۹۰،۹۱؛ روضاتی، دوگفتار پیرامون گوشه‌هایی از احوال و آثار علماء بزرگ خوانسار مهاجر به اصفهان و سیری در اجازه‌نامه‌ها، ص۹۷-۹۹.
- ↑ ابن الرضا، ضياء الأبصار في ترجمة علماء خوانسار، ج۱، ص۳۱۴.
- ↑ محمد باقر خوانساری، ج۲، ص۱۹۷-۱۹۸؛ آقا بزرگ طهرانی، طبقات: الکواکب، ص۱۳۲; موسوی خوانساری، مقدمۀ روضاتی، ص۱۰۳،۱۰۰.
- ↑ موسوی خوانساری، مقدمۀ روضاتی،ص۱۷۱-۱۷۳؛ ابن الرضا، ج۱، ص۳۴۱-۳۴۲، ج۲، ص۲۳۷-۲۳۸.
- ↑ خوانساری، ج۲، ص۳۶۷-۳۶۹، ج۵، ص۳۶۹.
- ↑ قزوینی، ص۱۳۲-۱۳۳; محمدباقر خوانساری، ج۲، ۳۷۰; موسوی خوانساری، مقدمۀ روضاتی،ص۱۷۸-۱۸۱
- ↑ محمد باقر خوانساری، ج۲، ص۳۷۰; مشار، ستون۵۴۴; موسوی خوانساری، مقدمۀ روضاتی،ص۱۷۹-۱۸۰
- ↑ آقا بزرگ طهرانی، طبقات: الکرام، قسم۱، ص۳۲۳; حبیب آبادی،ج۲، ص۳۷۵-۳۷۶; موسوی خوانساری، مقدمۀ روضاتی،ص۱۸۱-۱۸۲
- ↑ حبیب آبادی، ج۲، ص۴۳۰-۴۳۱; موسوی خوانساری، مقدمۀ روضاتی،ص۱۸۳; رؤیت هلال، ج۵، ص۳۵۳۵-۳۵۳۶
- ↑ محمد باقر خوانساری، ج۵، ص۳۷۰; موسوی خوانساری، مقدمۀ روضاتی،ص۱۸۴-۱۸۳
- ↑ محمد مهدی خوانساری، مقدمه هوشمند، ص۲۸۱-۲۸۲
- ↑ مشار، ستون، ۲۵۸-۲۵۹
- ↑ میراث حدیث شیعه، قم، ۱۳۸۴ش، ص۲۸۶-۴۴۶
- ↑ میراث حدیث شیعه، قم، ۱۳۸۴ش، ص۴۴۷-۴۵۸
- ↑ آقابزرگ طهرانی، طبقات، الکرام، قسم۱، ص۶۶-۶۷; آقا همو، الذریعة، ج۱۰، ص۱۰۴، ج۲۲، ص۱۵۱; موسوی اصفهانی، ج۲، ص۴۹-۵۰
- ↑ موسوی خوانساری، مقدمۀ روضاتی، ۱۸۹-۱۹۰، ۱۹۵
- ↑ آقابزرگ طهرانی، طبقات، نقبا، قسم۱،ص۶۴، قسم ۲، ص۶۴۵; موسوی اصفهانی، ج۲، ص۲۶; موسوی خوانساری، مقدمۀ روضاتی، ص۱۹۱
- ↑ آقا بزرگ طهرانی، طبقات، نقباء، قسم۱، ص۴۵۲-۴۵۳; موسوی خوانساری، مقدمۀ روضاتی، ص۱۹۴-۱۹۶
- ↑ آقا بزرگ طهرانی، الذریعة، ج۶، ص۲۵۲; همو، طبقات، نقبا، قسم۲، ص۶۵۰، ۸۷۶; موسوی اصفهانی، ج۲، ص۲۳-۲۵; حسینی اشکوری، تراجم الرجال، ج۲، ص۵۵۸-۵۵۹
- ↑ برای نمونه: آقا بزرگ طهرانی، طبقات، الکرام، قسم ۳، ص۴۰۰-۴۰۱; ابن الرضا، ج۱، ص۶۶۵-۶۷۰
- ↑ حسینی اشکوری، فهرست نسخه‌های خطی کتابخانۀ عمومی حضرت آیت الله العظمی مرعشی نجفی، ج۸، ص۲۴۱-۲۵۲ برای اطلاعات بیشتر درباره او، همو، ۱۴۱۴، ج۲، ص۶۷۰
- ↑ موسوی خوانساری، مقدمۀ روضاتی، ص۲۰۰-۲۰۱; ابن الرضا، ج۱، ص۵۶۶-۵۶۸
- ↑ آقابزرگ طهرانی، طبقات، الکرام، قسم۱،ص۲۷۳; موسوی خوانساری، مقدمۀ روضاتی، ص۲۰۲-۲۰۳; ابن الرضا، ج۱، ص۵۵۸-۵۵۹
- ↑ آقا بزرگ طهرانی، طبقات، الکرام، قسم۳، ص۴۳۲، ۵۵۶-۵۵۷
- ↑ موسوی خوانساری، مقدمۀ روضاتی، ص۱۸۵-۲۰۳
- ↑ موسوی خوانساری، مقدمۀ روضاتی، ص۱۸۶-۱۸۷; موسوی اصفهانی، ج۲، ص۲۳-۲۴
- ↑ برای نمونه: موسوعه طبقات الفقهاء، ج۳، ص۱۳، ص۷۵۶; ابن الرضا، ج۲، ص۳۷۲-۳۷۵
- ↑ موسوی خوانساری، مقدمۀ روضاتی، ص۲۰۳-۲۰۵
- ↑ موسوی خوانساری، مقدمۀ روضاتی، ص۲۰۸-۲۱۴
- ↑ موسوی خوانساری، مقدمۀ روضاتی، ص۲۱۵-۲۱۶
- ↑ موسوی خوانساری، مقدمۀ روضاتی، ص۲۴۴-۲۹۱
- ↑ موسوی خوانساری، مقدمۀ روضاتی، ص۲۲۵-ص۲۲۲
- ↑ موسوی خوانساری، مقدمۀ روضاتی، ص۲۹۹-۳۰۶؛ موسوی اصفهانی، ج۲، ص۲۷-۴۲
- ↑ آقابزرگ طهرانی، الذریعة، ج۸، ص۲۹۷-۲۹۸؛ زندگانی حضرت آیت الله چهار سوقی، ۱۳۳۲ش، ص۵۰-۵۲؛ روضاتی، دوگفتار پیرامون گوشه‌هایی از احوال و آثار علماء بزرگ خوانسار مهاجر به اصفهان و سیری در اجازه‌نامه‌ها، ص۹۶-۱۱۵
منابع
- منبع مقاله: دانشنامه جهان اسلام، ج۱۶، صص۳۷۷-۳۸۳. با تلخیص، ویرایش و اضافات.
- آقا بزرگ طهرانی، الذریعة الی التصانیف الشیعة، چاپ علی نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت، ۱۴۰۳ق/۱۸۹۳م.
- آقا بزرگ طهرانی، طبقات اعلام الشیعة، الکرام البررة، قسم ۱-۲، مشهد، ۱۴۰۴ق، قسم۳، چاپ حیدر محمد علی بغدادی، و خلیل نایقی، قم، ۱۴۲۷ق.
- آقا بزرگ طهرانی، طبقات اعلام الشیعة، الکواکب المنتشرة فی القرن الثانی بعد العشرة، چاپ علی نقی منزوی، تهران، ۱۳۷۲ش.
- آقا بزرگ طهرانی، طبقات اعلام الشیعة، نقباء البشر، فی القرن الرابع عشر، محمد، مشهد، قسم۱-۴، ۱۴۰۴ق.
- مهدی ابن الرضا، ضیاء الابصار فی ترجمة العلماء خوانسار، قم، ۱۳۸۲ش.
- محمد رضا حبیب آبادی، مکارم الآثار، اصفهان، ج۲، ۱۳۶۲ش. ج۴، ۱۳۵۲ش، ج۶، ۱۳۶۴ش.
- احمد حسینی اشکوری،تراجم الرجال، قم، ۱۴۱۴ق.
- احمد حسینی اشکوری، فهرست نسخه‌های خطی کتابخانۀ عمومی حضرت آیت الله العظمی مرعشی نجفی، قم، ۱۳۵۴-۱۳۷۶ش.
- محمد باقر خوانساری، روضات الجنات.
- محمد مهدی بن خوانساری، رسالة عدیمة النظر فی احوال ابی بصیر، چاپ مهدی هوشمند، در میراث حدیث شیعه، دفتر ۱۳، به کوشش مهدی مهریزی و علی صدرایی خویی، قم، دارالحدیث، ۱۳۸۴ش.
- محمد هاشم خوانساری، مجمع الفوائد و مخزن الفرائد، چاپ سنگی، تهران، ۱۳۱۷ق.
- محمد علی روضاتی، دوگفتار پیرامون گوشه‌هایی از احوال و آثار علماء بزرگ خوانسار مهاجر به اصفهان و سیری در اجازه‌نامه‌ها، قم ۱۳۷۸ش.
- محمد علی روضاتی، زندگانی حضرت آیت الله چهار سوقی، حاوی شرح حال بیش از یکصد نفر رجال قرون اخیره، اصفهان، ۱۳۳۲ش.
- رؤیت هلال به کوشش رضا مختاری و محسن نوروزی، ج۵، تهران، بوستان کتاب، ۱۳۸۶ش.
- عبدالنبی بن محمد تقی قزوینی، تمیم امل الآمل، چاپ احمد حسینی، قم، ۱۴۰۷ق.
- عبدالکریم بن مهدی گزی برخواری، تذکرة القبور، چاپ ناصر باقری بیدهندی، قم، ۱۳۴۴ش.
- خانبابا مشار، فهرست کتابهای چاپی عربی، تهران، ۱۳۴۴ش.
- موسوعة طبقات الفقهاء، اشراف جعفر سبحانی، قم، مؤسسة الامام الصادق، ۱۴۱۸-۱۴۲۴.
- محمد مهدی موسوی اصفهانی، احسن الودیعة فی ترجمة اشهر مشاهیر مجتهدی الشیعة، او، تتمیم روضات الجنات، بغداد، ۱۳۸۴.
- جعفر بن حسین خوانساری، منهاج المعارف یا فرهنگ عقائد شیعه، چاپ احمد روضاتی، تهران، ۱۳۵۱ش.
پیوند به بیرون
- منبع مقاله: دانشنامه جهان اسلام
- گفتگو با آیت اللّه رضا استادی؛ علوم حدیث و آثار حدیثی خاندان خوانساری
- خاندان خوانساری و ترمه حدیث
- آقا سید محمد هاشم چهار سوقی