سید عبدالحسین شرف‌الدین
 | |
| اطلاعات فردی | |
|---|---|
| لقب | علامه شرف‌الدین |
| نسب | سادات موسوی |
| تاریخ تولد | ۱۲۹۰ق |
| تاریخ وفات | ۸ جمادی‌الثانی ۱۳۷۷ق |
| محل دفن | حرم امام علی(ع) |
| شهر وفات | جبل‌عامل لبنان |
| خویشاوندان سرشناس | سیدهادی صدر (جد مادری) • سید حسن صدر (دایی) |
| اطلاعات علمی | |
| استادان | آخوند خراسانی • شیخ الشریعه اصفهانی • سید محمد کاظم طباطبائی یزدی • میرزا حسین نوری |
| محل تحصیل | سامرا • نجف |
| تألیفات | المراجعات • اجتهاد در مقابل نص |
| فعالیت‌های اجتماعی-سیاسی | |
| سیاسی | از رهبران نهضت استقلال لبنان |
| اجتماعی | مدافع تقریب مذاهب اسلامی |
سید عبدالحسین شرف‌الدین موسوی عاملی (۱۲۹۰-۱۳۷۷ق) مجتهد و متکلم شیعه و از مدافعان تقریب مذاهب اسلامی است.
دو کتاب المراجعات و النص و الاجتهاد برای اثبات حقانیت شیعه با ادبیاتی علمی و به‌دور از توهین از مهمترین آثار او به‌شمار می‌رود. این دو کتاب به زبان‌های مختلف ترجمه شده و توجه بسیاری از مسلمانان شیعه و سنی را به خود جلب کرده است.
شرف‌الدین از رهبران نهضت استقلال لبنان بوده است.
زندگی‌نامه
سید عبدالحسین شرف‌الدین سال ۱۲۹۰ق در کاظمین متولد شد.[۱] او فرزند سید یوسف شرف‌الدین و مادرش زهرا صدر، دختر سیدهادی صدر و خواهر سید حسن صدر، عالم دینی معروف و صاحب کتاب تأسیس الشیعة لعلوم الاسلام بود.[۲] نسب وی به ابراهیم المرتضی، فرزند امام کاظم(ع) می‌رسد.[۳]
مهاجرت به نجف
پدرش هنگامی که شرف‌الدین یک ساله بود برای تحصیل از کاظمین به نجف مهاجرت کرد و در ۶ سالگی او را برای تعلیم به مکتب‌خانه فرستاد. سید عبدالحسین در ۸ سالگی به همراه خانواده به سرزمین پدران خود جَبَل عامِل رفت و در ۱۷ سالگی با دختر عمویش ازدواج کرد.[۴] وی پس از فراگیری مقدمات علوم دینی نزد پدر، هنگامی که ۲۰ ساله بود برای ادامه تحصیل به نجف بازگشت و در ۳۲ سالگی اجازه اجتهاد گرفت.[۵]
شرف‌الدین در ابتدای ورودش به عراق با توصیه پدربزرگش سیدهادی صدر ابتدا به سامرا رفت و در دروس شیخ حسن کربلایی (متوفای ۱۳۲۲ق) و شیخ باقر حیدر (متوفای ۱۳۳۳ق) شرکت کرد؛ و صبح‌های جمعه در جلسه درس اخلاق فتحعلی سلطان‌آبادی حاضر می‌شد.[۶]
از ورود شرف‌الدین به سامرا یک سال نگذشته بود که میرزای شیرازی -مرجع بزرگ شیعیان- سامرا را ترک و به نجف اشرف عزیمت کرد. خروج میرزا از سامرا باعث شد که حوزه علمیه سامرا به‌یک‌باره تعطیل و تمام معلمان و شاگردان، از جمله شرف‌الدین و دیگر عالمان و مدرسان راهی نجف شوند.[۷] او همزمان با تحصیلات فقه و اصول به مطالعه جدی احادیث از منابع معتبر شیعه و سنی، مطالعه تاریخ اسلام و اعتقادات مشغول شد و ادبیات عرب و نویسندگی را نیز فراگرفت.[۸]
بازگشت به لبنان
شرف‌الدین پس از ۱۲سال تلاش در ۱۳۲۲ق به لبنان بازگشت. پس از ۳سال اقامت در شهر شحور، به دعوت مردم صور در جنوب لبنان راهی آنجا شد. وی با تأسیس حسینیه صور، مرکزی برای برگزاری برنامههای گوناگون دینی و اجتماعی ایجاد کرد.[۹]
زندگی و مبارزات سیاسی
در آن زمان که بسیاری از سرزمین‌های اسلامی زیر سلطه عثمانی بودند مردم لبنان نیز بسان دیگر مردم سرزمین‌های اسلامی خواستار استقلال کشورشان بودند. شرف‌الدین در کنار مردم وارد میدان مبارزات سیاسی و درگیری‌های اجتماعی شد. پس از شکست عثمانی، لبنان تحت قیمومیت فرانسه قرار گرفت که واکنش علما را به‌دنبال داشت و شرف‌الدین نیز علیه فرانسویان فتوای جهاد داد.[۱۰]
در پی جستجوی فرانسویان برای دستگیری وی، او ابتدا به جبل‌عامل و سپس به دمشق هجرت کرد. اشغالگران کتابخانه او را آتش زدند و بخشی از نوشته‌های او در این حادثه از بین رفت.[۱۱] پس از یک سال شرایط بازگشت وی به شهر صور فراهم شد و او نیز مبارزه را تا استقلال لبنان در سال ۱۳۶۲ق ادامه داد.[۱۲]
در این دوران، شرف‌الدین مهاجرت یهودیان جهان به خاک فلسطین را برای آینده آن کشور خطرناک میدانست و همواره خطر یهودیان را برای فلسطین تذکر میداد.[۱۳]
در سال ۱۳۳۸ق مجددا با لباس مبدّل عازم مصر شد و در جهت وحدت شیعه و سنی تلاش کرد.[۱۴]
فعّالیت‌های اجتماعی
شرف الدین در مراسم حج سال ۱۳۴۰ق به تقاضای ملک حسین، نماز جماعت را در مسجدالحرام اقامه کرد و شیعه و سنی به او اقتدا کردند.[۱۵]
در اواخر ۱۳۵۵ق برای زیارت مشاهد مشرفه وارد عراق شد و در روزهای پایانی همان سال، با سفر به ایران ضمن زیارت شهرهای قم و مشهد با حوزه علمیه قم آشنایی بیشتری پیدا کرد.[۱۶]
در سال ۱۳۶۱ق مدرسه دخترانه «الزهرا» را تأسیس کرد که مخالفان با فشار دولت آن را بستند اما شرف الدین کلاس‌های آن سال را در خانه خود برپا کرد و سال بعد، مجدداً این مدرسه بازگشایی شد.[۱۷] بعدها نیز المدرسة الجعفریه را نیز در شهر صور تأسیس کرد.[۱۸]
در سال ۱۳۶۵ق مؤسسه خیریه‌ای به نام انجمن نیکوکاری و احسان برای کمک به نیازمندان تأسیس کرد.[۱۹] در سال‌های آخر عمر خود نیز کتاب النص و الاجتهاد را تألیف کرد. در این کتاب با استناد به منابع اهل‌سنت، مخالفت‌های خلفا و حاکمان با احکام صریح قرآن و سنت در زمان پیامبر(ص) و بعد از آن مورد بررسی قرار گرفته است.[۲۰]
سخنرانی‌های اثرگذار
یکی از ویژگی‌های وی سخنوری و تلاش فراوان در جهت اتحاد مسلمانان بود و در شهرها و کشورهای مختلف علاوه بر مواعظ معمول دینی، به این موضوع نیز می‌پرداخت و مورد توجه علمای اهل سنت قرار می‌گرفت. او از مسلمانان می‌خواست تعصبات مذهبی و گروهی رایج را کنار گذاشته و با حفظ احترام به ریشه‌های اختلافات بپردازند. وی در همین راستا کتاب الفصول المهمه فی تألیف الامه را نگاشت.[۲۱] برخی از این سخنان در ادبیات سیاسی به یادگار مانده است که برخی از آنها عبارتند از:
شرف‌الدین عاملی:
مناظره با پادشاه وقت سعودی
هنگامی که سید شرف الدین در ایام حج نزد عبدالعزیز حاکم وقت سعودی رفت یک قرآن که در جلدی پوستین قرار داده شده بود به او هدیه داد. «عبدالعزیز» هدیه را گرفت و بوسید. شرف الدین گفت چگونه این جلد را می‌بوسی و تعظیم می‌کنی در حالی که چیزی جز پوست یک بز نیست![۲۴]
عبدالعزیز پاسخ داد: غرض من احترام به قرآنی است که در داخل این جلد است، نه خود این جلد. شرف الدین گفت: احسنت! ماهم وقتی پنجره یا در اتاق پیامبر اکرم(ص) [و یا ضریح ائمه(ع)] را می‌بوسیم، می‌دانیم که آهن و چوب هیچ کاری نمی‌تواند بکنند، بلکه غرض ما آن کسی است که ماورای این چوب‌ها و آهن‌ها قرار دارد. ما می‌خواهیم رسول خدا(ص) را تعظیم کنیم و احترام نمائیم.[۲۵]
حاضران تکبیر گفتند و او را تصدیق کردند. آنجا بود که «عبدالعزیز» ناچار شد اجازه دهد حجاج، به آثار رسول خدا(ص) تبرک جویند، ولی حاکمِ پس از او مجدداً دستور منع صادر کرد.[۲۶]
درگذشت
شرف‌الدین در ۸ جمادی‌الثانی سال ۱۳۷۷ق[۲۷] (۱۰ دیسال ۱۳۳۶ش) در ۸۷ سالگی، در لبنان از دنیا رفت. پیکر او به نجف منتقل و در مسجد عمران بن شاهین در حرم امام علی(ع) به خاک سپرده شد.[۲۸]
اساتید
برخی از استادان برجسته او عبارت‌اند از:
- محمدرضا مسجدشاهی (متوفای ۱۳۲۲ق)
- محمدطه نجف (متوفای ۱۳۲۳ق)
- محمدکاظم خراسانی (متوفای ۱۳۲۹ق)
- فتح‌الله غروی اصفهانی (متوفای ۱۳۳۹ق)
- عبدالله مازندرانی (متوفای ۱۳۳۰ق)
- سید محمدکاظم طباطبایی یزدی (متوفای ۱۳۳۷ق)
- میرزا حسین نوری (متوفای ۱۳۲۰ق)[۲۹]
آثار
شرف‌الدین آثار فراوانی در موضوعات مختلف تألیف کرده، که برخی از آنها مورد توجه عالمان و اندیشمندان شیعه و سنی قرار گرفته است. بخشی از تألیفات او به فارسی و دیگر زبان‌ها ترجمه شده و برخی دیگر از کتب و مقالات او مفقود است.[۳۰] از مشهورترین آثار او می‌توان به دو کتاب المراجعات و النص و الاجتهاد اشاره کرد.
شرف‌الدین در اواخر سال ۱۳۲۹ ق برای دیدار از مصر و آشنایی با علمای دینی، دانشمندان، متفکران و نویسندگان آن دیار و ایجاد زمینه اتحاد مسلمانان راهی آن کشور شده و با شیخ سلیم بشری مُفتی دانشگاه الازهر آشنا شد. این دو عالم شیعه و سنی در موضوع جانشینی پیامبر اکرم(ص) ۱۱۲ نامه رد و بدل کردند که با نهایت ادب و احترام به صورتی کاملا علمی صورت گرفت. این مکاتبات ۲۵ سال بعد در قالب کتاب المراجعات منتشر شد.
این کتاب دربرگیرنده ۱۱۲ مکاتبه شرف الدین با مُفتی دانشگاه الازهر مصر، شیخ سلیم بشری مالکی است. موضوع نامه‌ها «خلافت و امامت از نظر شیعه» است که با مراجعه به آیات قرآن و منابع مورد قبول اهل سنت، استدلال‌های شیعه و اهل سنت مورد بررسی و نقد قرار گرفته است.[۳۱]
پانویس
- ↑ آقا بزرگ تهرانی، نقباءالبشر، ج۳، ص۱۰۸۰.
- ↑ امامی، رهبری امام علی در قرآن وسنت، ۱۳۸۶ش، ص۲۰.
- ↑ سلطانی رنانی، مصلح بیدار(علامه سید عبد الحسین شرف الدین عاملی)، ص۹۸.
- ↑ قبیسی، حیاة الإمام شرف‌الدین، ۱۴۰۰ق، ص۱۳۰.
- ↑ مدرس تبریزی، ریحانة الأدب، چاپخانه شفق، ج۳، ص۱۹۴.
- ↑ قبیسی، حیاة الإمام شرف‌الدین، ۱۴۰۰ق، ص۳۲.
- ↑ قبیسی، حیاة الإمام شرف‌الدین، ۱۴۰۰ق، ص۳۲.
- ↑ رجبی، علمای مجاهد، ۱۳۸۲ش، ص۲۵۶-۲۵۵.
- ↑ قبیسی، حیاة الامام شرف الدین، ۱۴۰۰ق، ص۸۵.
- ↑ شرف‌الدین، اجتهاد در مقابل نص، ۱۳۸۳ش، ص۲۴.
- ↑ رجبی، علمای مجاهد، ۱۳۸۲ش، ص۲۵۸.
- ↑ «سید عبدالحسین شرف الدین موسوی عاملی»، وبگاه پاتوق کتاب فردا.
- ↑ حکیمی، محمدرضا، شرف الدین، ۱۳۸۳ش، ص۲۶۰ـ۲۶۱.
- ↑ شرف‌الدین، النص والاجتهاد، ص۱۴؛ شرف‌الدین، ص۱۷۵.
- ↑ المراجعات، شرف الدین، مقدمه شیخ مرتضی آل یاسین، ص۱۹.
- ↑ شرف‌الدین، اجتهاد در مقابل نص، ۱۳۸۳ش، ص۳۶.
- ↑ حکیمی، محمدرضا، شرف الدین، ۱۳۸۳ش، ص۲۵۷-۲۵۸.
- ↑ قبیسی، حیاة الامام شرف الدین، ۱۴۰۰ق، ص۹۱؛ حکیمی، شرف‌الدین، ۱۳۸۳ش، ص۲۲۷-۲۲۸.
- ↑ «شخصیت‌شناسی سید عبدالحسین شرف الدین عاملی»، وبگاه مرکز کامپیوتری علوم اسلامی.
- ↑ «شخصیت‌شناسی سید عبدالحسین شرف الدین عاملی»، وبگاه مرکز کامپیوتری علوم اسلامی.
- ↑ «شخصیت‌شناسی سید عبدالحسین شرف الدین عاملی»، وبگاه مرکز کامپیوتری علوم اسلامی.
- ↑ رجبی، علمای مجاهد، ۱۳۸۲ش، ص۲۵۸.
- ↑ طیبی، «ابزار و شیوه‌های تبلیغ دینی»، ص۳۷.
- ↑ دفاع از حریم تشیع، پایگاه اطلاع رسانی حوزه.
- ↑ دفاع از حریم تشیع، پایگاه اطلاع رسانی حوزه.
- ↑ عبدالله الحسن، مناظرات فی العقائد و الاحکام، شرکه دارالمصطفی لاحیاء التراث، ج ۲، ص۱۶۰-۱۶۱؛ ثم اهتدیت، ص۶۸؛ حکایات و مناظرات، ص۳۷۵.
- ↑ حائری، روزشمار قمری، ۱۳۸۱ش، ص۱۵۸.
- ↑ مزار شماری از علما و صُلَحا در نجف، پایگاه اطلاع‌رسانی حدیث شیعه.
- ↑ حکیمی، شرف الدین، ۱۳۸۳ش، ص۵۰-۵۱.
- ↑ طباطبایی، غلامی جلیسه، کتابشناسی علامه شرف الدین، ۱۳۸۳ش.
- ↑ طباطبایی، غلامی جلیسه، کتابشناسی علامه شرف الدین، ۱۳۸۳ش.
منابع
- آقا بزرگ طهرانی، نقباءالبشر فی القرن الرابع عشر، مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی.
- امامی، محمدجعفر، رهبری امام علی در قرآن و سنت (ترجمه المراجعات)، تهران،چاپ و نشر بین‌الملل، ۱۳۸۶ش.
- حکیمی،محمدرضا، شرف‌الدین، قم، دلیل ما، ۱۳۸۳ش.
- رجبی، محمدحسن، علمای مجاهد، تهران، مرکز اسناد انقلاب، ۱۳۸۲ش.
- «سید عبدالحسین شرف الدین موسوی عاملی»، وبگاه پاتوق کتاب فردا، تاریخ بازدید: ۳۰ تیر ۱۴۰۲ش.
- «شخصیت‌شناسی سید عبدالحسین شرف الدین عاملی»، وبگاه مرکز کامپیوتری علوم اسلامی، تاریخ درج مطلب: ۲۳ اسفند ۱۳۹۸ش، تاریخ بازدید: ۳۱ تیر ۱۴۰۲ش.
- شرف الدین، سید عبدالحسین، اجتهاد در مقابل نص، ترجمه علی دوانی، قم، دفتر انتشارات اسلامی، ۱۳۸۳ش.
- طباطبایی، سید مهدی؛ غلامی جلیسه، مجید، کتابشناسی علامه شرف الدین، کتاب ماه دین، دی و بهمن ۱۳۸۳ - شماره ۸۷ و ۸۸.
- طیبی، ناهید، «ابزار و شیوه‌های تبلیغ دینی»، مطالعات قرآنی نامه جامعه، شماره ۵۸، تیر ۱۳۸۸ش.
- عبدالله حسن، مناظرات فی العقائد و الاحکام والامامه، دلیل ما.
- قبیسی، شیخ احمد، حیاة الامام شرف‌الدین فی سطور، بیروت، دارالتوحید الاسلامی، ۱۴۰۰ق.
- محمد تیجانی، ثم اهتدیت، انتشارات انصاریان، قم.
- مدرس تبریزی، میرزا محمدعلی، ریحانة الأدب، تبریز، چاپخانه شفق، بی‌تا.
- مزار شماری از علما و صُلَحا در نجف، پایگاه اطلاع‌رسانی حدیث شیعه، تاریخ بازدید: ۳ دی ۱۳۹۹ش.
- مصطفی قلی‌زاده، تلخیص از کتاب گلشن ابرار، جلد۲، صفحه۶۵۹.
- سلطانی رنانی، مهدی، مصلح بیدار (علامه سید عبدالحسین شرف‌الدین عاملی)، مجله مبلغان، شماره ۱۰۸ مهر و آبان ۱۳۸۷ش.