پرش به محتوا

محمد کامل دهلوی

از ویکی شیعه
محمد کامل دهلوی
متکلم، فقیه و طبیب
مزار محمد کامل دهلوی در زیارتگاه پنجه شریف
مزار محمد کامل دهلوی در زیارتگاه پنجه شریف
اطلاعات فردی
نام کاملمحمد بن عنایت احمدخان کشمیری دهلوی
لقبشهید رابع
تاریخ تولد۱۱۵۰ق
زادگاهدهلی
محل دفنزیارتگاه پنجه شریف، واقع در دهلی هند
تاریخ شهادت۱۲۳۵ق
محل شهادتدهلی
اطلاعات علمی
تألیفاتنُزهة اثنا عشریه


میرزا محمد کامل کِشمیری دِهلوی (۱۱۵۰-۱۲۳۵ق) مشهور به شهید رابع، متکلم، فقیه و طبیب امامی قرن دوازدهم و سیزدهم هجری قمری در هند بوده است.

کامل دهلوی را در علوم مختلفی همچون ادبیات عرب، طب، کلام اسلامی، فقه، تاریخ و رجال متخصص دانسته و کتاب‌هایی همچون «نُزهة اثنا‌عشریه»، «تاريخ العلماء»، «تنبيه اهل الكمال و الاِنصاف» را از آثار او معرفی کرده‌اند. کتاب «نُزهة اثنا‌عشریه» در موضوع مسائل اعتقادی، فقهی و رجالی نوشته شده است. کامل دهلوی در علم طب شاگردِ محمد شریف دهلوی و در علوم دينى شاگردِ سيد رَحم‌ على (مؤلف کتاب بَدر الدُجىٰ) است.

به‌گفته علامه امینی در کتاب شُهداء الفَضیلة، محمد کامل دهلوی در سال ۱۲۳۵ق به دستور یکی از سلاطین نواحی دهلی مسموم شد و به شهادت رسید. محل دفن محمد کامل دهلوی را در زیارتگاه پنجه شریف دهلی هند دانسته‌اند.

زندگی‌نامه

محمد بن عنایت احمدخان کشمیری دهلوی متکلم، فقیه و طبیب امامی قرن دوازدهم و سیزدهم هجری قمری در هند بوده است.[۱] به‌گفته شرح‌حال نگاران، دهلوی به‌‌ خاطر معالجه مُهاراجۀ کشمیر (پادشاه کشمیر) به کشمیری لقب یافت. تخلص شعری او «کامل» بوده است.[۲]

به گزارش کتاب مَطلَع اَنوار (دربردارنده احوال دانشوران شیعه پاکستان و هند) او در سال ۱۱۵۰ق در دهلی هند به دنیا آمد.[۳] محمد کامل دهلوی در علم طب شاگرد محمد شریف دهلوی بود و علوم دينى را نزد اساتیدی همچون سيد رَحم‌ على مؤلف کتاب «بَدر الدُجىٰ» فرا گرفت.[۴] محمدعلی آزاد کشمیری (درگذشت: ۱۳۰۹ق) در کتاب نُجوم السَّماء، محمد کامل دهلوی را در علوم مختلفی همچون ادبیات عرب، طب، کلام اسلامی، فقه، تاریخ و رجال متخصص دانسته است.[۵]

شهادت

به‌گفته علامه امینی (درگذشت: ۱۳۹۰ق)، در کتاب شُهداء الفَضیلة، محمد کامل دهلوی به خاطر انتشار و توزیع کتاب‌هایش، در سال ۱۲۳۵ق و به دستور یکی از سلاطین نواحی دهلی مسموم شد و به شهادت رسید.[۶] به‌گزارش کتاب «نجوم السماء فی تراجم العلماء»، بدن او در زیارتگاه پنجه شریف، واقع در شهر دهلی هند به خاک سپرده شد.[۷] کتاب مطلع انوار از محمد کامل دهلوی با لقب شهید رابع یاد کرده‌ است.[۸] بر روی قبرش عبارتِ «در شيونش به گريه بگو وا محمدا» نوشته شده است.[۹]

آثار

به گفته محمدعلی آزاد کشمیری، محمد کامل دهلوی آثاری همچون تاريخ العلماء، تنبيه اهل الكمال و الاِنصاف، نهاية الدراية (شرح کتاب الوجيزة شیخ بهائى)، رساله رؤيت بارى‌تعالى، رساله بَداء و رساله‌ای در علم بديع را به رشته تحریر درآورده است.[۱۰] او تعدادی از کتاب‌های نوشته شده توسط عالمان اهل‌سنت همچون الامامة و السیاسة، اَنساب سمعانى (دربردارنده نسبت‌هاى مشهور در روایات)، كنز العُمّال، صحیح بخاری، صحیح مسلم، ملل و نحل شهرستانی و تاریخ طبری را نیز خلاصه کرده است.[۱۱]

نزهة اثنا عشریه

کتاب نزهة اثنا عشریه در ردّ شبهات واردشده بر اعتقادات شیعیان نوشته شده است.[۱۲] شیخ عباس قمی کتاب «نُِزهة اثنا عشریه» را مشهورترین اثر کلامی محمد کامل دهلوی معرفی کرده و آن را در رد کتاب تُحفة اثنا‌عشریه (نوشته عبدالعزیز دهلوی) معرفی می‌کند.[۱۳] کامل دهلوی این کتاب را به «نُصرة المؤمنین و زُلَّة الشَّیاطین» لقب داد.[۱۴] به‌گزارش نُجوم السَّماء، این کتاب دوازده جلد دارد.[۱۵] پنج جلد از این کتاب انتشار یافته و به تبیین موضوعات زیر پرداخته است:[۱۶]

  • جلد اول: مشتمل بر رد ادعای بی‌اساس بودن مذهب شيعه و معرفی فِرَق و گروه‌های موجود در آن؛
  • جلد سوم: مشتمل بر رد تهمت‌های دروغین نسبت به عالمان گذشته شیعه؛
  • جلد چهارم: دربردارنده مسائلی از علم رجال؛
  • جلد پنجم: دربردارنده مسائل اعتقادی (الٰهیات)؛
  • جلد نهم: دربردارنده مسائل فقهی.

پانویس

  1. قمی، الفوائد الرضویة، ۱۳۸۵ش، ج۲، ص۹۲۷.
  2. کاظمی افشار، «دهلوی، محمد»، ص۴۶۲.
  3. صدر الافاضل، مطلع انوار، ۱۳۷۴ش، ۴۷۹.
  4. صدر الافاضل، مطلع انوار، ۱۳۷۴ش، ۴۷۹.
  5. آزاد کشمیری، نجوم السماء، ۱۳۸۷ش، ص۳۸۲-۳۸۵.
  6. امینی، شهداء الفضیلة، ۱۴۰۳ق، ص۳۲۵.
  7. آزاد کشمیری، نجوم السماء، ۱۳۸۷ش، ص۳۸۶.
  8. صدر الافاضل، مطلع انوار، ۱۳۷۴ش، ۴۷۹.
  9. امینی، شهداء الفضیلة، ۱۴۰۳ق، ص۳۲۵.
  10. آزاد کشمیری، نجوم السماء، ۱۳۸۷ش، ص۳۸۲-۳۸۵.
  11. آزاد کشمیری، نجوم السماء، ۱۳۸۷ش، ص۳۸۵.
  12. آزاد کشمیری، نجوم السماء، ۱۳۸۷ش، ص۳۸۲.
  13. قمی، الفوائد الرضویة، ۱۳۸۵ش، ج۲، ص۹۲۷.
  14. آزاد کشمیری، نجوم السماء، ۱۳۸۷ش، ص۳۸۲.
  15. آزاد کشمیری، نجوم السماء، ۱۳۸۷ش، ص۳۸۲-۳۸۳.
  16. آزاد کشمیری، نجوم السماء، ۱۳۸۷ش، ص۳۸۳.

منابع

  • آزاد کشمیری، محمدعلی بن محمدصادق، نجوم السماء فی تراجم العلماء (شرح حال علمای شیعه قرن‌های یازدهم، دوازدهم و سیزدهم هجری قمری)، تهران، چاپ و نشر بین‌الملل، ۱۳۸۷ش.
  • امینی، عبدالحسین، شهداء الفضیلة، بیروت، مؤسسة الوفاء، ۱۴۰۳ق.
  • صدر الافاضل، مرتضی حسین، مطلع انوار (دربردارنده احوال دانشوران شیعه پاکستان و هند)، مشهد، آستان قدس رضوی، ۱۳۷۴ش.
  • قمی، عباس، الفوائد الرضویة فی احوال علماء المذهب الجعفریة، قم، بوستان کتاب، ۱۳۸۵ش.
  • کاظمی‌افشار، هاجر، «دهلوی، محمد»، در دانشنامه جهان اسلام، ج۱۸، تهران، مرکز دایرةالمعارف بزرگ اسلامی، ۱۳۹۲ش.