ثبیت بن محمد عسکری
| متکلم، فقیه و محدّث امامی | |
| اطلاعات فردی | |
|---|---|
| تاریخ تولد | قرن سوم |
| اطلاعات علمی | |
| تألیفات | تولیدات بنی امیه فی الحدیث و ذکر الاحادیث الموضوعة • کتاب الاسفار • دلائل الائمه علیهم السلام و نقض العثمانیة |
ثُبَیْت بن محمد عسکری، متکلم، فقیه و محدّث امامی قرن سوم قمری. نجاشی وی را متکلمی حاذق و مطّلع در حدیث و فقه معرفی کرده و او را از أصحابنا العسکریّین خوانده است.
ولادت
تاریخ دقیق ولادت و وفات ثبیت معلوم نیست اما با توجه به مصاحبتش با محمد بن هارون معروف به ابوعیسی وَرّاق (متکلم معروف امامی) و روایت از ابواَحْوَص داود بن اسد مصری (متکلم امامی قرن سوم)[۱] می‌توان او را از رجال امامی قرن سوم دانست.
روایت حدیث
وثاقت
نجاشی[۲] ثبیت را متکلمی حاذق و مطّلع در حدیث و روایت و فقه معرفی کرده و او را از «أصحابنا العسکریّین» شمرده است. مامقانی،[۳] این تعبیر نجاشی را به معنای مصاحبت ثبیت با امام هادی(ع) و امام حسن عسکری(ع) دانسته و بر پایه آن احتمال داده که وی در سامرا می‌زیسته است. به نظر تستری[۴] این تعبیر نجاشی صرفاً دلیلی بر امامی بودن ثبیت است، زیرا از وی با تعبیر «من اصحاب العسکریَّیْن» یاد نکرده است و عبارت او تنها بر اقامت ثبیت در یک منطقه نظامی، به احتمال قوی سامرا، دلالت دارد. درباره وثاقت یا عدم وثاقت ثبیت، در منابع رجالی مطلبی ذکر نشده است، تنها با توجه به اینکه ابن داود حلی در بخش اول کتاب الرجال، نام موثقان را آورده و نام ثبیت نیز جزو آن‌هاست،[۵] به وثاقت او اشاره شده است.[۶]
اشتباه با ثیبت بن نشیط
نجاشی[۷] از ثبیت دیگری در شمار راویان امام صادق(ع) نام برده، اما کنیه یا نام پدر یا نسبت وی را ذکر نکرده است و تنها حدیثی را آورده که ابوایوب خَزّاز[۸] از ابوبصیر از ثبیت از امام صادق روایت کرده است؛ ظاهراً مراد او ثبیت بن نشیط کوفی است. در باره ثبیت بن نشیط کوفی نیز جز روایتی از امام صادق و ذکر نام وی در شمار شاگردان آن حضرت[۹] اطلاع چندانی در دست نیست. کلینی[۱۰] نیز حدیثی از امام صادق در باب دلالت بر امامت امام موسی کاظم(ع) نقل کرده که در سلسله اِسناد آن، نام ثبیت آمده است. با توجه به اینکه ابوایوب خزّاز از ثبیت بن نشیط روایت کرده، در حدیث کلینی نیز منظور ثبیت بن نشیط کوفی است.
وقوع تصحیف در نسخه‌های کتاب نجاشی، این احتمال را پدید آورده که این دو نام (ثُبیت بن محمد، ثبیت ) به یک نفر تعلق دارد[۱۱] اما برخی رجال نویسان[۱۲] بر نادرستی این احتمال تأکید کرده‌اند؛ زیرا ثبیت بن محمد، به احتمال قوی، اهل سامرا بوده است، بنابراین بین وی و امام صادق فاصله زمانی وجود دارد. دلیل دیگر، مصاحبت ثبیت بن محمد با ابوعیسی ورّاق است که محمد بن احمد بن یحیی اشعری از او روایت کرده[۱۳] و بنا براین در طبقه اصحاب امام صادق (ع) نبوده است.[۱۴]
آثار علمی
به گفته نجاشی[۱۵] ثبیت بن محمد، کتاب‌هایی داشته است، از جمله:
- تولیدات بنی امیه فی الحدیث و ذکر الاحادیث الموضوعة، شامل احادیث ساختگی امویان
- کتاب الاسفار
- دلائل الائمه علیهم السلام و نقض العثمانیة در ردّ عثمانیة جاحظ (متوفی ۲۵۵) که به علت مصاحبت ثبیت با ابو عیسی وراق، به ابوعیسی نیز نسبت داده شده است.[۱۶]
پانویس
- ↑ ابن بابویه، ص۶۱۸
- ↑ نجاشی، ش۳۰۲
- ↑ مامقانی، ج۱، بخش ۲، ص۱۹۴ـ۱۹۵
- ↑ تستری، ج۲، ص۴۷۹
- ↑ ر.ک: مسعودی، ج۴، ص۷۷؛ میرداماد، ص۵۵
- ↑ ر.ک: خوئی، ج۳، ص۴۰۳
- ↑ نجاشی، ش ۳۰۱
- ↑ ر.ک: خوئی، ج۲۱، ص۲۹۵
- ↑ ر.ک: طوسی، ص۱۷۴
- ↑ ج۱، ص۳۰۸
- ↑ ر.ک: تفرشی، ج۱، ص۳۱۷؛ آقابزرگ طهرانی، ج۲، ص۵۹
- ↑ ر.ک: تستری، ج۲، ص۴۷۹؛ خوئی، ج۳، ص۴۰۲
- ↑ نجاشی، ش۹۳۹
- ↑ میرداماد، ص۵۶
- ↑ نجاشی، ش ۳۰۲
- ↑ ر.ک: مسعودی، ج۴، ص۷۷؛ میرداماد، ص۵۵
منابع
- آقابزرگ طهرانی، الذریعة الی تصانیف الشیعة
- ابن بابویه، الامالی، قم، ۱۳۶۲ش.
- ابن داوود حلّی، کتاب الرجال، چاپ محمدصادق آل بحرالعلوم، نجف ۱۳۹۲/ ۱۹۷۲، چاپ افست قم، بی تا.
- محمدتقی تستری، قاموس الرجال، قم، ۱۴۱۰ق.
- مصطفی بن حسین تفرشی، نقدالرجال، بیروت، ۱۴۱۹/۱۹۹۹.
- خوئی.
- محمدبن حسن طوسی، رجال الطوسی، چاپ جواد قیومی اصفهانی، قم، ۱۴۱۵ق.
- حسن بن یوسف علامه حلّی، رجال العلامة الحلّی، چاپ محمدصادق بحرالعلوم، نجف ۱۳۸۱/۱۹۶۱، چاپ افست قم، ۱۴۰۲ق.
- کلینی.
- عبداللّه مامقانی، تنقیح المقال فی علم الرجال، چاپ سنگی نجف، ۱۳۴۹-۱۳۵۲ق.
- مسعودی، مروج، بیروت.
- محمدباقر بن محمد میرداماد، الرواشح السماویة فی شرح الاحادیث الامامیة، چاپ سنگی تهران، ۱۳۱۱ش، چاپ افست قم، ۱۴۰۵ق.
- احمدبن علی نجاشی، فهرست اسماء مصنفی الشیعة المشتهر ب رجال النجاشی، چاپ موسوی شبیری زنجانی، قم، ۱۴۰۷ق.
پیوند به بیرون
- منبع مقاله: دانشنامه جهان اسلام