سید حسن نَصْرالله (۱۳۳۹-۱۴۰۳ش) ملقب به سید مقاومت روحانی و سیاستمدار شیعه اهل لبنان، سومین دبیرکل حزب‌الله لبنان و از بنیانگذاران آن بود. گفته شده حزب‌الله در دوران دبیرکلی وی‌ (از سال ۱۹۹۲م-۲۰۲۴م) به قدرتی منطقه‌ای تبدیل شد. آزادسازی جنوب لبنان در ۲۰۰۰م از اشغال رژیم صهیونیستی، آزادی اسیران لبنانی و بازپس‌گیری اجساد شهدای مقاومت از دست اسرائیل در ۲۰۰۴م و پیروزی در جنگ ۳۳ روزه در ۲۰۰۶م در زمان دبیرکلی نصرالله روی داد. به همین جهت نیز او را سید مقاومت نامیده‌اند. همچنین او به دلیل مقاومت و پیروزی‌های چندباره در برابر اسرائیل، به عنوان محبوب‌ترین شخصیت یا رهبر و قدرتمندترین رهبرِ جهان عرب و خاورمیانه معرفی شده است.

سید حسن نصرالله
دبیرکل حزب‌الله لبنان
شناسنامه
لقبسید مقاومت
زادروز۱۹۶۰م
شهر تولدشهرک البازوریه
کشور تولدلبنان
تاریخ شهادت۶ مهر ۱۴۰۳ش/ ۲۷ سپتامبر ۲۰۲۴م
شهر شهادتبیروت
کشور شهادتلبنان
نام همسرفاطمه یاسین
فرزندانمحمدهادی، محمدجواد، محمدعلی، زینب
دیناسلام
مذهبشیعه
پیشهروحانی، سیاستمدار
اطلاعات سیاسی
مناصبدبیرکل حزب‌الله لبنان
اطلاعات علمی و مذهبی
اساتیدسید عباس موسوی، سید محمدباقر صدر
امضا


نصرالله در حوزه علمیه نجف و مدرسه امام المنتظر در بعلبک دروس حوزوی را آموخت. وی از شاگردان سید عباس موسوی بود و مدتی نیز در درس سید محمود هاشمی، سید کاظم حائری و محمد فاضل لنکرانی در قم شرکت کرده بود.

سید حسن از سال ۱۹۷۵ تا ۱۹۸۲م عضو جنبش اَمَل، از تشکل‌های سیاسی شیعی در لبنان، بود؛ اما در سال ۱۹۸۲م با گروهی از روحانیون مبارز از آن جنبش جدا شده و حزب‌الله لبنان را تأسیس کردند. او پس از شهادت سید عباس موسوی در ۱۶ فوریه ۱۹۹۲م، به‌عنوان دبیرکل حزب‌الله انتخاب شد و تا زمان شهادتش در ۲۰۲۴م/۱۴۰۳ش در این سمت بود. نصرالله در زمان دبیرکلی، ارتباط و دیدارهای متعددی با رهبر و مقامات ایرانی و رهبران محور مقاومت داشت.

سید حسن نصرالله، ۶ مهر سال ۱۴۰۳ش/۲۷ سپتامبر ۲۰۲۴م در پی بمباران ضاحیه بیروت در جنوب لبنان توسط رژیم صهیونیستی به شهادت رسید. آیت‌الله خامنه‌ای، رهبر ایران، و مراجع تقلید همچون سیستانی، مکارم شیرازی، نوری همدانی، سبحانی، شبیری زنجانی، جوادی آملی، بشیرحسین نجفی و مقامات و دولت‌های کشورهای مختلف و گروه‌های مقاومت مانند جنبش حماس، جنبش جهاد اسلامی فلسطین، جنبش انصارالله یمن، جنبش فتح، گروه عصائب اهل الحق، جنبش امل لبنان، جریان حکمت ملی عراق و جریان صدر در عراق با صدور بیانیه‌های جداگانه شهادت او را تسلیت گفتند. در ایران پنج روز و در لبنان، سوریه، عراق و یمن نیز سه روز عزای عمومی اعلام شد. مردم کشورهای گوناگون نیز در محکومیت این ترور تظاهرات و اجتماع کردند.

نصرالله پیش از شهادتش،‌ چندین بار در سال‌های ۲۰۰۴م، ۲۰۰۶م و ۲۰۱۱م از سوی نیروهای اسرائیلی مورد سوء قصد قرار گرفته و جان سالم به در برده بود.

پسر بزرگ وی، سید محمدهادی نیز در سال ۱۹۹۷م در درگیری با نیروهای اسرائیلی به شهادت رسید.

مبارزه با اشغال‌گری اسرائیل

سید حسن نصرالله، از چهره‌های مشهور لبنان بود[۱] او به دلیل نقشش در آزادسازی جنوب لبنان در ۲۰۰۰م پس از ۲۲ سال اشغال اسرائیل و همچنین پیروزی در جنگ ۳۳ روزه در ۲۰۰۶م به «سید مقاومت» ملقب شد.[۲] نصرالله به دلیل مقاومت و پیروزی‌های چندباره در برابر اسرائیل، به عنوان شخصیتی محبوب در جهان اسلام،[۳] محبوب‌ترین[۴] و باشهامت‌ترین و قدرتمندترین رهبرِ جهان عرب[۵] معرفی شده است. سخنان حماسی و شخصیت قوی او را از عوامل محبوبیتش دانسته‌اند.[۶] به نقل یورونیوز از آسوشیتدپرس، نصرالله مورد احترام لبنانی‌ها و میلیون‌ها نفر در جهان عرب و اسلام بود.[۷] یورورنیوز همچنین از نصرالله به عنوان نزدیک‌ترین متحد ایران و دشمن سرسخت اسرائیل نام برده است.[۸]

سخنرانی سید حسن نصرالله لبیک یا حسین یعنی ...

دبیرکلی حزب‌الله لبنان

سید حسن نصرالله، پس از شهادت سید عباس موسوی در ۱۶ فوریه ۱۹۹۲م/۲۷ بهمن سال ۱۳۷۰ش (در ۳۲ سالگی) به‌عنوان دبیرکل حزب‌الله انتخاب شد.[۹] وی هنگام پذیرش دبیرکلی حزب‌الله ۳۲ سال داشت.[۱۰]

گفته شده حزب‌الله در زمان رهبری سید حسن به قدرت منطقه‌ای تبدیل شد[۱۱] و به پیروزی‌هایی بر رژیم صهیونیستی دست یافت که مهم‌ترین آنها آزادسازی جنوب لبنان در سال ۲۰۰۰م و جنگ ۳۳ روزه در ۲۰۰۶م و شکست گروه‌های تروریستی در ۲۰۱۷م بیان شده است.[۱۲] نقش سید حسن در آزادی اسیران لبنانی و بازپس‌گیری اجساد مبارزان مقاومت از دست اسرائیل در سال ۲۰۰۴م نیز اساسی و کلیدی دانسته شده است.[۱۳] حزب‌الله در زمان دبیرکلی سید حسن،‌ وارد فعالیت‌های سیاسی شد و برخی از اعضای آن به مجلس نمایندگان لبنان راه یافتند.[۱۴]

سید حسن یکی از اهداف ترور اسرائیل بود و گفته شده از سال ۲۰۰۶م[۱۵] به دلیل تهدید به ترور توسط نیروهای اسرائیلی در خفا زندگی می‌کرد.[۱۶] سخنرانی‌های او نیز به صورت مجازی و ویدئو کنفرانس برگزار می‌شد.[۱۷] او حزب‌الله را خاری در چشم آمریکا و مانع اساسی در مقابل طرح‌های اشغال‌گرانه اسرائیل می‌دانست.[۱۸]

ارتباط با گروه‌های مقاومت

سید حسن نصرالله در سمت دبیرکلی حزب‌الله لبنان،‌ با محور مقاومت روابط نزدیکی داشت. او با رهبران ایران و گروه‌های مبارز فلسطینی همچون حماس متحد بود.[۱۹] نصرالله در جریان حملات اسرائیل به غزه پس از طوفان الاقصی، جبهه‌ای در جنوب لبنان برای حمایت و پشتیبانی از مقاومت فلسطین ایجاد کرد و اعلام کرد این جبهه تا پایان جنگ غزه ادامه خواهد داشت.[۲۰] حزب‌الله لبنان در دوره دبیرکلی او با جنبش امل لبنان نیز روابط خوب و دوستانه‌ای داشت.[۲۱] همچنین نصرالله و حزب‌الله با سوریه، یمن و عراق نیز ارتباط داشت و به آنها کمک می‌کرد.[۲۲]

ارتباط با ایران

سید حسن با ایران و رهبران آن رابطه نزدیک و دوستانه‌ای داشت[۲۳] و بارها به ایران سفر کرده و با رهبران ایران دیدار داشت. وی نخستین بار در سال ۱۳۶۰ش[۲۴] یا ۱۳۶۱ش[۲۵] در حسینیه جماران با امام خمینی دیدار کرد. در سال ۱۳۶۵ش نیز همراه با اعضای حزب‌الله به دیدار امام خمینی رفت. ملاقات آخر او با امام خمینی مربوط به چند ماه پیش از وفات امام خمینی و زمان درگیری میان جنبش امل و حزب‌الله بود.[۲۶]

 
از راست:سید حسن نصرالله، حسن اختری، سید علی خامنه‌ای، سید ابراهیم امین السید، سید عباس موسوی (۱۳۷۰ش)

چنانچه در زندگینامه خودگفته سید حسن نصرالله آمده، رابطه نزدیک او با آیت‌الله خامنه‌ای از ۱۳۶۵ش شروع شد.[۲۷] او بارها با مقامات نظامی و کشوری ایران همچون قاسم سلیمانی فرمانده وقت نیروی قدس، حسین امیرعبداللهیان، وزیر وقت امور خارجه ایران، دیدار داشت.[۲۸]

نصرالله ایران را دوست خود و حامی حزب‌الله می‌دانست و در مقابل نیز از ایران دفاع می‌کرد.[۲۹] از جمله در واکنش به حمله اسرائیل به کنسولگری ایران در دمشق در فروردین ۱۴۰۳ش/آوریل ۲۰۲۴م،‌ از حق ایران برای تنبیه اسرائیل حمایت کرده بود.[۳۰] وی روابط دوستانه خود با ایران را افتخار می‌شمرد.[۳۱]

حسن نصرالله در نوامبر ۲۰۰۹م سند سیاسی جدید حزب‌الله را اعلام و ارائه کرد که تعهد و التزام حزب‌الله به ولایت فقیه در ایران یکی از خط مشی‌های آن گروه شمرده شده بود.[۳۲] به گفته شبکه الجزیرة[۳۳] و یورونیوز،[۳۴] برخی از کارشناسان و مخالفان حزب‌الله، نصرالله و حزبش را عامل و نماینده ایران در لبنان می‌دانند.

سید حسن نصرالله

ما معتقدیم یزید این دوران که باید کربلایی، حسینی و زینبی با او مقابله کنیم، پروژه‌ی آمریکایی صهیونیزم است. پروژه‌ای که امت، تمدن، ادیان آسمانی، ملت‌ها و مقدسات ما را تهدید می‌کند. و ما در برابر این یزید، حسینی و زینبی بوده‌ایم و خواهیم ماند. این نبرد برای ما در اولویت مطلق خواهد ماند.[۳۵]

زندگی‌نامه و تحصیلات

سید حسن نصرالله، در ۳۱ آگوست ۱۹۶۰م[۳۶] یا ۱۹۶۲م[۳۷] برابر با ۸ شهریور ۱۳۳۹ش یا ۱۳۴۱ش در یکی از محله‌های شرق بیروت به دنیا آمد.[۳۸] پدرش «سید عبدالکریم» و مادرش «نهدیه صفی‌الدین»[۳۹] اهل روستای البازوریه از توابع صور در جنوب لبنان بودند که به بیروت مهاجرت کرده بودند.[۴۰] در برخی منابع گفته شده وی در بازوریه متولد شده است.[۴۱] سید حسن دارای سه برادر و پنج خواهر و فرزند بزرگ خانواده است.[۴۲] او در نوجوانی به همراه برادرانش در مغازه بقالی پدرش کار می‌کرد.[۴۳]

 
اینفوگرافی زندگی سید حسن نصرالله

نصرالله دورهٔ ابتدایی را در مدرسه النجاح در منطقه التربویه گذراند و با آغاز جنگ‌های داخلی لبنان در آوریل ۱۹۷۵م/۱۳۵۴ش همراه خانواده به روستای بازوریه رفت و تحصیلات دبیرستان خود را در شهر صور ادامه داد.[۴۴]

سید حسن، به گفته خودش، از کودکی به حوزه علمیه و روحانیت علاقه داشت؛ اما پدر و مادرش مخالف بودند.[۴۵] او در ۱۹۷۶م/۱۳۵۵ش با تشویق سید محمد غروی، امام جمعه شهر صور و از شاگردان سید محمدباقر صدر، برای فراگیری علوم دینی به نجف رفت. سید محمد طی نامه‌ای، سید حسن را به آیت‌الله صدر معرفی کرد. صدر نیز سید عباس موسوی را برای نظارت به وضعیت علمی و تأمین نیازهای سید حسن نصرالله گماشت.[۴۶] سید حسن در سال ۱۹۷۸م دروس مقدماتی حوزه را به پایان رساند و پس از دو سال اقامت در نجف، به دلیل فشارهای حزب بعث عراق،[۴۷] به لبنان بازگشت. او با تأسیس مدرسه امام منتظر در سال ۱۹۷۹م/۱۳۵۷ش در بعلبک، دروس حوزوی خود را ادامه داد و همزمان به تدریس نیز مشغول شد.[۴۸]

او در سال ۱۹۸۹م/۱۳۶۷ش[۴۹] یا ۱۹۹۰م/۱۳۶۸و۱۳۶۹ش[۵۰] به مدت یک سال[۵۱] برای تحصیل علوم دینی به قم سفر و در درس سید محمود هاشمی، سید کاظم حائری و محمد فاضل لنکرانی شرکت کرد.[۵۲] دلیل بازگشت نصرالله از قم به لبنان را شایعاتی مبنی بر تشدید اختلافات حزب‌الله با جنبش امل دانسته‌اند.[۵۳]

نصرالله در کنار تحصیلاتش، آموزش‌های مختلف نظامی و دوره‌های چریکی را نیز پشت‌سر گذاشت.[۵۴]

همسر و فرزندان

نصرالله در سال ۱۹۷۸م در ۱۸ سالگی با فاطمه یاسین ازدواج کرد که حاصل آن سه پسر به نام‌های محمدهادی، محمدجواد و محمدعلی و یک دختر به نام زینب بود.[۵۶] سید محمدهادی فرزند بزرگ او، در ۱۲ سپتامبر ۱۹۹۷م/۲۲ شهریور ۱۳۷۶ش در درگیری با نیروهای اسرائیل در جنوب لبنان به شهادت رسید. جنازه وی به دست صهیونیست‌ها افتاد و یک سال بعد در عملیات تبادل میان اسرائیل و حزب‌الله به لبنان بازگردانده شد.[۵۷]

فعالیت‌ها و مسئولیت‌های سیاسی: از جنبش امل تا حزب‌الله

سید حسن نصرالله از سال‌های نخست عمرش وارد فعالیت‌های سیاسی شد. برخی فعالیت‌های سیاسی او عبارتند از:

  • وی به جهت علاقه به امام موسی صدر، پس از پایان دوره دبیرستان در سال ۱۹۷۵م به جنبش اَمَل پیوست و به همراه برادرش سید حسین، مسئول آن جنبش در شهرک البازوریه شد.[۵۸]
  • در سال ۱۹۸۲م به عضویت کمیته سیاسی جنبش امل درآمد و مسئولیت سیاسی این جنبش در منطقه بقاع را برعهده گرفت.[۵۹]
  • در سال ۱۹۸۲م و در پی اشغال لبنان از سوی نیروهای رژیم صهیونسیتی و طرح صلح میان اسرائیل و لبنان از سوی برخی رهبران جنبش امل، سید حسن به‌همراه گروهی از روحانیون مبارز همچون سید عباس موسوی و صُبْحی طُفَیلی از جنبش امل جدا شدند و هسته اولیه حزب‌الله لبنان را تأسیس کردند.[۶۰]
  • در سال ۱۹۸۵م به عنوان مسئول و نماینده حزب‌الله در منطقه بقاع منصوب شد.[۶۱]
 
سید حسن نصرالله
  • در سال ۱۹۸۷م رئیس کمیته اجرایی حزب‌الله و عضو شورای تصمیم‌گیری حزب‌الله شد.[۶۲]
  • وی در سال ۱۹۸۹ و ۱۹۹۰م و حضورش در قم، نماینده حزب‌الله در تهران و مسئول پیگیری کارهای حزب‌الله در ایران بود.[۶۳]
  • در سال ۱۹۹۲م نیز با ترور سید عباس موسوی به عنوان دبیرکل حزب‌الله انتخاب شد.[۶۴]

سید حسن در سال ۱۳۶۰ش، حکم اجازه اخذ وجوهات شرعیه و تصرف در امور حسبیه و شرعیه را از امام خمینی دریافت کرد.[۶۵] او همچنین نماینده و وکیل آیت‌الله خامنه‌ای در بیروت و جبل عامل بود.[۶۶]

شهادت

پیام تسلیت آیت‌الله خامنه‌ای، رهبر انقلاب اسلامی ایران

مجاهد کبیر، پرچمدار مقاومت در منطقه، عالم بافضیلت دینی، و رهبر مدبر سیاسی، جناب سید حسن نصرالله رضوان‌الله‌علیه، در حوادث دیشب لبنان به فیض شهادت نائل آمد و به ملکوت پرواز کرد. سید عزیز مقاومت پاداش ده‌ها سال جهاد فی سبیل الله و دشواری‌های آن را در خلال یک پیکار مقدس دریافت کرد... فیض شهادت پس از اینهمه مجاهدت حق مسلّم او بود. دنیای اسلام، شخصیتی باعظمت را؛ و جبهه‌ی مقاومت پرچمداری برجسته را، و حزب الله لبنان رهبری کم‌نظیر را از دست داد، ولی برکات تدبیر و جهاد چند ده ساله‌ی او هرگز از دست نخواهد رفت. ... سیّد مقاومت، یک شخص نبود، یک راه و یک مکتب بود، و این راه همچنان ادامه خواهد یافت. خون شهید سید عباس موسوی بر زمین نماند، خون شهید سید حسن هم بر زمین نخواهد ماند.[۶۷]

سید حسن نصرالله، روز جمعه ۶ مهر سال ۱۴۰۳ش/۲۷ سپتامبر ۲۰۲۴م در پی بمباران منطقه شیعه‌نشین ضاحیه در جنوب بیروت توسط رژیم صهیونیستی به شهادت رسید.[۶۸] به نقل شبکه الجزیره از رسانه‌های اسرائیلی، رژیم صهیونیستی در این بمباران حدود ۸۵ بمب سنگرشکن یک یا دو تنی استفاده کرد؛ در حالی که کنوانسیون ژنو استفاده از چنین بمب‌هایی را ممنوع اعلام کرده است.[۶۹] براساس گزارش خبرگزاری‌ها، جسد نصرالله سالم بوده و علت مرگ او شوک یا ضربه ناشی از انفجار[۷۰] یا استنشاق گازهای سمی ناشی از بمباران[۷۱] اعلام شده است.

واکنش‌ها

شهادت سید حسن نصرالله واکنش‌‌های متعددی را در پی داشت. خبر شهادت او در حرم امام رضا(ع)[۷۲] و حرم امام علی(ع)‌[۷۳] اعلام عمومی شد. سید علی خامنه‌ای، رهبر انقلاب اسلامی ایران،[۷۴] و مراجع تقلید همچون سید علی سیستانی،[۷۵] ناصر مکارم شیرازی،[۷۶] حسین نوری همدانی[۷۷] جعفر سبحانی،[۷۸] سید موسی شبیری زنجانی،[۷۹] عبدالله جوادی آملی،[۸۰] بشیرحسین نجفی[۸۱] حسین وحیدخراسانی[۸۲] همچنین جامعه مدرسین حوزه علمیه قم[۸۳] و مجمع جهانی اهل‌بیت[۸۴] پیام تسلیت صادر کردند.

دولت و مقامات کشورهای مختلف همچون ایران، روسیه، عراق، یمن،[۸۵] کوبا،[۸۶] ونزوئلا[۸۷] و گروه‌های مقاومت مانند جنبش حماس، جنبش جهاد اسلامی فلسطین، جنبش انصارالله یمن، جنبش فتح، گروه عصائب اهل الحق، جنبش امل لبنان، سید عمار حکیم، رهبر جریان حکمت ملی عراق، مقتدی صدر، رهبر جریان صدر در عراق،[۸۸] حزب جماعت اسلامی پاکستان و حزب جمعیت علمای اسلام پاکستان[۸۹] نیز با صدور بیانیه‌ای شهادت سید حسن را تسلیت گفتند.

در ایران پنج روز[۹۰] و در لبنان،[۹۱] سوریه[۹۲] و عراق[۹۳] یمن[۹۴] سه روز عزای عمومی اعلام شد. حوزه‌های علمیه ایران روز یک‌شنبه تعطیل اعلام شد و طلاب و روحانیون در محکومیت جنایت‌های رژیم صهیونیستی اجتماع و راهپیمایی کردند.[۹۵] در ایران تمامی سالن‌های سینما و تئاتر تعطیل شد.[۹۶]

مردم کشورهای گوناگون مانند ایران،[۹۷] پاکستان، یمن، اردن، مغرب، کرانه باختری (فلسطین)، بحرین، عراق در محکومیت ترور سید حسن و حمایت از حزب‌الله تجمع و تظاهرات برگزار کردند.[۹۸]

سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ایران در پاسخ به ترور سید حسن نصرالله و اسماعیل هنیه (در ۱۰ مرداد سال ۱۴۰۳ش)، در ۱۰ مهر همان سال، عملیات وعده صادق ۲ را با شلیک ده‌ها موشک به مناطق نظامی و امنیتی اسرائیل انجام داد.[۹۹]

ترورهای نافرجام

به گزارش برخی خبرگزاری‌ها، سید حسن نصرالله به دلیل پیروزی‌هایی که در مقابل اسرائیل به دست آورد و به سبب به قدرت رسیدن حزب‌الله در دوران دبیرکلی او، بارها از سوی رژیم صهیونیستی مورد تهدید تروریستی واقع شده بود.[۱۰۰] برخی از این طرح‌های ترور عبارتند از:

  • ۲۰۰۴م: سوء قصد از طریق مسمومیت غذایی
  • ۲۰۰۶م: بمباران برج محل سکونت نصرالله توسط هواپیماهای اسرائیلی. در ۲۸ آوریل همین سال، گروه تروریستی که هدفشان حمله خمپاره‌ای به خودروی سید حسن نصرالله بود، دستگیر شدند و موفق به ترور او نشدند.
سخنرانی سید حسن نصرالله: لبیک یا رسول الله
  • ۲۰۱۱م: انفجار ساختمانی که تصور می‌شد سید حسن نصرالله در آن حضور دارد توسط هواپیماهای اسرائیلی.[۱۰۱]

آثار درباره نصرالله

درباره شخصیت سید حسن نصرالله آثار متعددی شامل کتاب، فیلم و مستند و آهنگ تولید شده است. برخی از این آثار عبارتند از:

کتاب‌ها

سخنرانی سید حسن نصرالله در روز عاشورای ۱۴۳۴ق

با ارواح، جان‌ها، فرزندان و اموالمان به حسین(ع) می‌گوییم: «لبیک یا حسین». ما به این پیمان و دعوت پشت نخواهیم کرد... به همهٔ طاغوتان، متجاوزان، مفسدان، فرصت‌جویان و کسانی که به شکستن اراده، عزم و ایستادگی ما دل بسته‌اند، می‌گوییم ما فرزندان آن امام، آن مردان و آن زنان و برادران آن جوانانی هستیم که روز عاشورا با حسین ایستادند و این جملهٔ حسین را خطاب به تاریخ گفتند که «... هَیْهات مِنّا الذِّلّة».[۱۰۲]

  • سید عزیز (زندگی‌نامه خودگفته حجت‌الاسلام سید حسن نصرالله) به کوشش حمید داودآبادی. آیت‌الله خامنه‌ای در تقریظ بر این کتاب نوشته است: «هر چیزی که مایهٔ شناخت و تکریم بیشتر آن سید عزیز شود، خوب و برای من مطلوب است».
  • سید حسن نصرالله: انقلابی جنوبی اثر رفعت سید احمد و ترجمه اسماء خواجه‌زاده، چاپ نشر معارف در قم سال ۱۳۹۴ش.
  • زبور مقاومت؛ سیری در زندگانی، مواضع و دیدگاه‌های سید حسن نصرالله دبیرکل حزب‌الله لبنان به قلم محمدحسین بزی و ترجمه مصطفی اللهیاری، در سال ۱۳۸۷ش برای نخستین بار از سوی انتشارات سازمان تبلیغات اسلامی منتشر شد.
  • آزادترین مرد جهان؛ تألیف راشد جعفرپور.
  • نصرالله؛ گفت‌وگوی اختصاصی محمدرضا زائری با سید حسن نصرالله.
  • رهبری انقلابی سید حسن نصرالله؛ تألیف آزیتا بیدقی قره‌باغ.[۱۰۳]

مستند و آهنگ

 
کتاب سید عزیز
  • مستند «نگاهی به زندگی سید حسن نصرالله» پخش‌شده از شبکه خبر.
  • مستند «منادیان آزادی (قسمت سید حسن نصرالله)» پخش‌شده از شبکه خبر.
  • مستند «نصرالله در چشم دشمنان»؛ شبکه المیادین این مستند ۵۰ دقیقه‌ای را براساس سخنرانی‌های سیدحسن نصرالله و با استفاده از تصاویر، تحلیل کارشناسان و تحلیلگران اسرائیلی تهیه کرده است.
  • مستند «حکایت حسن»؛ این مستند از شبکه العربیه پخش شد. مدیر شبکه العربیه به خاطر پخش این مستند از منصب خویش برکنار شد.

آهنگ‌ها و نماهنگ‌های متعددی از سوی خوانندگان برای سید حسن تولید و پخش شده است که برخی از آنها از این قرارند: آهنگ «نصرالله» با صدای علی نفری،[۱۰۴] نماهنگ به زبان عربی «یا نصرالله» با صدای علی العطار، نماهنگ فارسی «ما باز می‌گردیم» با صدای علیرضا علیزاده،[۱۰۵] نماهنگ فارسی «وقت مجازات» با صدای حسین رضایی،[۱۰۶] نماهنگ فارسی و عربی «عاشقان قدیمی» با صدای امید معنوی،[۱۰۷] نماهنگ «امانتدار بانوی دمشق» اثر دوزبانه (فارسی و عربی) با صدای مجتبی مینوتن و حامد محضرنیا،[۱۰۸] آهنگ «یا سیدی» و آهنگ «للسید رب یحمیه» با صدای بسام شمص، آهنگ عربی «أحبائی» با صدای جولیا بطرس خواننده مسیحی لبنانی(۲۰۰۶م)، آهنگ «یا نصرالله» با صدای علاء زلزالی خواننده لبنانی(۲۰۰۷م).[۱۰۹]

جستارهای وابسته

پانویس

  1. نوری، شیعیان لبنان، ۱۳۸۹ش، ص۱۷۲.
  2. «حسن نصر الله.. قائد جعل من حزب الله قوة إقليمية»، شبکه الجزیرة.
  3. «روزنامه آلمانی: سید حسن نصرالله محبوب‌ترین شخصیت جهان عرب و اسلام است»، خبرگزاری جمهوری اسلامی.
  4. «نصرالله محبوب‌ترین رهبر جهان عرب»، خبرگزاری جام‌جم آنلاین.
  5. «محافل صهیونیست: نصرالله با شهامت‌ترین رهبر جهان عرب است»، خبرگزاری جمهوری اسلامی.
  6. «حسن نصر الله.. قائد جعل من حزب الله قوة إقليمية»، شبکه الجزیرة.
  7. «حسن نصرالله نزدیک‌ترین متحد ایران و دشمن سرسخت اسرائیل که بود؟»، یورونیوز.
  8. «حسن نصرالله نزدیک‌ترین متحد ایران و دشمن سرسخت اسرائیل که بود؟»، یورونیوز.
  9. «الأمین العام لحزب الله السید حسن نصرالله»، وبگاه الخنادق؛«سید حسن نصرالله: سمبل مقاومت»، وبگاه دیپلماسی ایرانی؛ «حسن نصر الله.. قائد جعل من حزب الله قوة إقليمية»، شبکه الجزیرة.
  10. «سید حسن نصرالله: سمبل مقاومت»، وبگاه دیپلماسی ایرانی.
  11. نگاه کنید به: «سید حسن نصرالله به شهادت رسید»،‌ خبرگزاری ایسنا؛ «حسن نصرالله نزدیک‌ترین متحد ایران و دشمن سرسخت اسرائیل که بود؟»، یورونیوز.
  12. «الأمین العام لحزب الله السید حسن نصرالله»، وبگاه الخنادق.
  13. «حسن نصر الله.. قائد جعل من حزب الله قوة إقليمية»، شبکه الجزیرة.
  14. خامه‌یار، «حزب الله و سید حسن از جنگ‌های داخلی تا جنگ ۳۳ روزه»، مؤسسه فرهنگی تحقیقاتی امام موسی صدر.
  15. «"معاریف" تکشف فی تقریر حول وحدة حمایة نصرالله تفاصیل محاولات اغتیاله»، وبگاه النشرة.
  16. نگاه کنید به:‌ «سید حسن نصرالله: من سخنگوی ایران نیستم»، خبرگزاری انتخاب؛ «حسن نصرالله نزدیک‌ترین متحد ایران و دشمن سرسخت اسرائیل که بود؟»، یورونیوز.
  17. «نگاهی به سه دهه سکانداری نصرالله در حزب‌الله/ سید حسن؛ چریک معمم»، خبرگزاری خبرآنلاین.
  18. «سید حسن نصرالله: من سخنگوی ایران نیستم»، خبرگزاری انتخاب.
  19. «حسن نصرالله نزدیک‌ترین متحد ایران و دشمن سرسخت اسرائیل که بود؟»، یورونیوز.
  20. «حسن نصر الله.. قائد جعل من حزب الله قوة إقليمية»، شبکه الجزیرة.
  21. «سید حسن نصرالله: من سخنگوی ایران نیستم»، خبرگزاری انتخاب.
  22. «يديعوت أحرونوت: اغتيال نصر الله زلزال هائل بالمنطقة يصعب معرفة نتائجه»، شبکه الجزیرة.
  23. نگاه کنید به:‌ «حسن نصرالله نزدیک‌ترین متحد ایران و دشمن سرسخت اسرائیل که بود؟»، یورونیوز.
  24. «سید حسن نصرالله»، وبگاه فرهیختگان تمدن شیعه.
  25. داودآبادی، سید عزیز، ۱۳۹۱ش، ص۴۱.
  26. داودآبادی، سید عزیز، ۱۳۹۱ش، ص۴۱و۴۲.
  27. داودآبادی، سید عزیز، ۱۳۹۱ش، ص۴۴.
  28. «حسن نصرالله نزدیک‌ترین متحد ایران و دشمن سرسخت اسرائیل که بود؟»، یورونیوز.
  29. «سید حسن نصرالله: من سخنگوی ایران نیستم»، خبرگزاری انتخاب.
  30. «حسن نصرالله نزدیک‌ترین متحد ایران و دشمن سرسخت اسرائیل که بود؟»، یورونیوز.
  31. «سید حسن نصرالله: من سخنگوی ایران نیستم»، خبرگزاری انتخاب.
  32. «حسن نصر الله.. قائد جعل من حزب الله قوة إقليمية»، شبکه الجزیرة.
  33. «حسن نصر الله.. قائد جعل من حزب الله قوة إقليمية»، شبکه الجزیرة.
  34. «حسن نصرالله نزدیک‌ترین متحد ایران و دشمن سرسخت اسرائیل که بود؟»، یورونیوز.
  35. سخنرانی سید حسن نصرالله، دبیر کل حزب الله لبنان، در روز عاشورا 1434 ؛ سایت مقاومت اسلامی لبنان.
  36. «حسن نصر الله.. قائد جعل من حزب الله قوة إقليمية»، شبکه الجزیرة؛ خامه‌یار، «حزب الله و سید حسن از جنگ‌های داخلی تا جنگ ۳۳ روزه»، مؤسسه فرهنگی تحقیقاتی امام موسی صدر.
  37. داودآبادی، سید عزیز، ۱۳۹۱ش، ص۱۱.
  38. داودآبادی، سید عزیز، ۱۳۹۱ش، ص۱۱.
  39. «حسن نصر الله.. قائد جعل من حزب الله قوة إقليمية»، شبکه الجزیرة.
  40. «سید حسن نصرالله»، وبگاه فرهیختگان تمدن شیعه؛ «سید حسن نصرالله رهبر و الگوی جهان عرب»، خبرگزاری جمهوری اسلامی.
  41. «حسن نصر الله.. قائد جعل من حزب الله قوة إقليمية»، شبکه الجزیرة؛ «سید حسن نصرالله: سمبل مقاومت»،‌ وبگاه دیپلماسی ایرانی.
  42. «حسن نصر الله.. قائد جعل من حزب الله قوة إقليمية»، شبکه الجزیرة.
  43. داودآبادی، سید عزیز، ۱۳۹۱ش، ص۱۲؛ «زندگینامه: سید حسن نصرالله»، وبگاه همشهری آنلاین.
  44. خامه‌یار، «حزب الله و سید حسن از جنگ‌های داخلی تا جنگ ۳۳ روزه»، مؤسسه فرهنگی تحقیقاتی امام موسی صدر.
  45. داودآبادی، سید عزیز، ۱۳۹۱ش، ص۱۴-۱۹.
  46. خامه‌یار، «حزب الله و سید حسن از جنگ‌های داخلی تا جنگ ۳۳ روزه»، مؤسسه فرهنگی تحقیقاتی امام موسی صدر.
  47. خامه‌یار، «حزب الله و سید حسن از جنگ‌های داخلی تا جنگ ۳۳ روزه»، مؤسسه فرهنگی تحقیقاتی امام موسی صدر.
  48. «سید حسن نصرالله»، وبگاه فرهیختگان تمدن شیعه؛ «زندگینامه: سید حسن نصرالله»، وبگاه همشهری آنلاین.
  49. نوری، شیعیان لبنان، ۱۳۸۹ش، ص۱۴۴.
  50. داودآبادی، سید عزیز، ۱۳۹۱ش، ص۳۴.
  51. نوری، شیعیان لبنان، ۱۳۸۹ش، ص۱۴۴؛ «حسن نصر الله.. قائد جعل من حزب الله قوة إقليمية»، شبکه الجزیرة.
  52. داودآبادی، سید عزیز، ۱۳۹۱ش، ص۳۴.
  53. خامه‌یار، «حزب الله و سید حسن از جنگ‌های داخلی تا جنگ ۳۳ روزه»، مؤسسه فرهنگی تحقیقاتی امام موسی صدر.
  54. «زندگینامه سراسر مبارزه و مجاهدت شهید سید حسن نصرالله»، خبرگزاری العالم.
  55. «Hizbullah versus "Israel": tras la muerte de Nasrallah»، المیادین.
  56. داودآبادی، سید عزیز، ۱۳۹۱ش، ص۳۰؛ «سید حسن نصرالله»، وبگاه فرهیختگان تمدن شیعه.
  57. «سید هادی نصرالله که بود؟»،‌ خبرگزاری بین‌المللی قدس.
  58. خامه‌یار، «حزب الله و سید حسن از جنگ‌های داخلی تا جنگ ۳۳ روزه»، مؤسسه فرهنگی تحقیقاتی امام موسی صدر؛ «سید حسن نصرالله»، وبگاه فرهیختگان تمدن شیعه.
  59. خامه‌یار، «حزب الله و سید حسن از جنگ‌های داخلی تا جنگ ۳۳ روزه»، مؤسسه فرهنگی تحقیقاتی امام موسی صدر؛ «سید حسن نصرالله»، وبگاه فرهیختگان تمدن شیعه.
  60. خامه‌یار، «حزب الله و سید حسن از جنگ‌های داخلی تا جنگ ۳۳ روزه»، مؤسسه فرهنگی تحقیقاتی امام موسی صدر.
  61. خامه‌یار، «حزب الله و سید حسن از جنگ‌های داخلی تا جنگ ۳۳ روزه»، مؤسسه فرهنگی تحقیقاتی امام موسی صدر.
  62. «سید حسن نصرالله رهبر و الگوی جهان عرب»، خبرگزاری جمهوری اسلامی.
  63. داودآبادی، سید عزیز، ۱۳۹۱ش، ص۳۴.
  64. «سید حسن نصرالله رهبر و الگوی جهان عرب»، خبرگزاری جمهوری اسلامی.
  65. خمینی، صحیفه امام، ۱۳۸۹ش، ج۱۵، ص۳۳۸.
  66. داودآبادی، سید عزیز، ۱۳۹۱ش، ص۳۴.
  67. «پیام تسلیت به مناسبت شهادت جناب سید حسن نصرالله رضوان الله علیه دبیر کل شهید حزب‌الله لبنان»، دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیت‌الله خامنه‌ای.
  68. «حسن نصر الله.. قائد جعل من حزب الله قوة إقليمية»، شبکه الجزیرة.
  69. «A closer look at type of weaponry believed to have been used in Beirut attack»، Al Jazeera Media Network؛ «استفاده از ۸۵ تن بمب برای ترور نصرالله»،‌ خبرگزاری مشرق نیوز.
  70. نگاه کنید به: «کانال 12 اسرائیل: نصرالله بر اثر خفگی در محل بدون تهویه کشته شد»، خبرگزاری العربیه فارسی؛ «جزئیات تازه از ترور دبیرکل حزب‌الله لبنان»، خبرگزاری دنیای اقتصاد.
  71. «ماده‌ای که به موقعیت‌یابی شهید سید نصرالله کمک کرد»، خبرگزاری العالم؛‌ «ادعای تازه اسرائیل درباره جزئیات ترور سید حسن نصرالله»، خبرگزاری تابناک.
  72. «لحظه اعلام خبر شهادت سید حسن نصرالله در حرم مطهر رضوی»، خبرگزاری مهر.
  73. «لحظه اعلام شهادت شهید نصرالله در حرم امام علی(ع)»، خبرگزاری خبرآنلاین.
  74. «پیام تسلیت به مناسبت شهادت جناب سید حسن نصرالله رضوان الله علیه دبیر کل شهید حزب‌الله لبنان»، دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیت‌الله خامنه‌ای.
  75. «واکنش‌های منطقه‌ای و بین‌المللی به شهادت دبیرکل حزب‌الله لبنان»، خبرگزاری مهر.
  76. «آیت‌الله مکارم شیرازی: امت اسلامی مجاهدت‌های شهید سید حسن نصرالله را فراموش نمی‌کند»، خبرگزاری جمهوری اسلامی.
  77. «پیام آیت‌الله نوری همدانی در پی شهادت سید حسن نصرالله»، خبرگزاری جمهوری اسلامی.
  78. «آیت‌الله سبحانی شهادت سید مقاومت را تسلیت گفت»، خبرگزاری ایسنا.
  79. «پیام تسلیت آیت‌الله العظمی شبیری زنجانی در پی شهادت سید حسن نصرالله»، خبرگزاری رسمی حوزه.
  80. «آیت الله جوادی آملی شهادت سید حسن نصرالله را تسلیت گفت»، خبرگزاری جمهوری اسلامی.
  81. «آیت‌الله العظمی بشیر نجفی: آزادگان جهان بدانند که خون این سید مجاهد به هدر نخواهد رفت»، خبرگزاری رسمی حوزه.
  82. «تسلیت آیت‌الله العظمی وحید خراسانی به مناسبت شهادت سید مقاومت»، خبرگزاری رسمی حوزه.
  83. «جامعه مدرسین حوزه علمیه قم درپی شهادت سید حسن نصرالله: جهان جز با نابودی اسرائیل و آمریکا روی صلح و آسایش را نخواهد دید»، خبرگزاری شفقنا.
  84. «بیانیه مجمع جهانی اهل‌بیت(ع) در پی شهادت دبیرکل حزب‌الله لبنان»، خبرگزاری ابنا.
  85. «واکنش‌های منطقه‌ای و بین‌المللی به شهادت دبیرکل حزب‌الله لبنان»، خبرگزاری مهر.
  86. «کوبا: ترور ناجوانمردانه دبیرکل حزب‌الله را به شدت محکوم می‌کنیم»، خبرگزاری العالم.
  87. «ادامه محکومیت جهانی ترور شهید سید حسن نصرالله (۱)»، خبرگزاری صداوسیما.
  88. «واکنش مقاومت به شهادت سید حسن نصرالله»، باشگاه خبرنگاران جوان؛ «حداد في 5 دول على نصر الله وحركات وشخصيات تندد»، شبکه الجزیرة.
  89. «محکومیت جهانی ترور شهید سید حسن نصرالله»، خبرگزاری صداوسیما.
  90. «پیام تسلیت به مناسبت شهادت جناب سید حسن نصرالله رضوان الله علیه دبیر کل شهید حزب‌الله لبنان»، دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیت‌الله خامنه‌ای.
  91. «اعلام ۳ روز عزای عمومی در لبنان»، خبرگزاری العالم.
  92. «واکنش‌های منطقه‌ای و بین‌المللی به شهادت دبیرکل حزب‌الله لبنان»، خبرگزاری مهر.
  93. «واکنش مقاومت به شهادت سید حسن نصرالله»، باشگاه خبرنگاران جوان.
  94. «واکنش مقاومت به شهادت سید حسن نصرالله»، باشگاه خبرنگاران جوان.
  95. «راهپیمایی و خروش حوزویان و ملت داغدار قم در روز یکشنبه»، خبرگزاری رسمی حوزه.
  96. «سینماها و تئاترها تا اطلاع ثانوی تعطیل شدند»، خبرگزاری ایسنا.
  97. «مردم شهرهای مختلف در سوگ شهید راه قدس/ ایران یک صدا در حمایت از لبنان و فلسطین»، خبرگزاری مشرق نیوز.
  98. نگاه کنید به:‌ «ادامه محکومیت جهانی ترور شهید سید حسن نصرالله (۱)»، خبرگزاری صداوسیما؛ «ادامه محکومیت جهانی ترور شهید سید حسن نصرالله (۲)»، خبرگزاری صداوسیما؛ «تظاهرات مردم رام‌الله، عمان و مغرب در محکومیت ترور سید مقاومت لبنان»، خبرگزاری العالم.
  99. «سپاه: در پاسخ به شهادت هنیه، نصرالله و سرلشکر نیلفروشان قلب اراضی اشغالی هدف قرار گرفت»، خبرگزاری جمهوری اسلامی.
  100. «ترورهای نافرجام سید»،‌ وبگاه همشهری آنلاین.
  101. نگاه کنید به:‌ «ترورهای نافرجام سید»،‌ وبگاه همشهری آنلاین؛ «"معاریف" تکشف فی تقریر حول وحدة حمایة نصرالله تفاصیل محاولات اغتیاله»، وبگاه النشرة.
  102. «سخنرانی سید حسن نصرالله، دبیر کل حزب الله لبنان، در روز عاشورا ۱۴۳۴» ؛ سایت مقاومت اسلامی لبنان.
  103. کتاب‌هایی برای معرفی «سید مقاومت»، وبگاه خبرگزاری تسنیم.
  104. «نصرالله»، پایگاه جامع موسیقی ایران.
  105. «معرفی نغمه‌هایی که به افتخار سید شهید حزب الله تولید شدند»، خبرگزاری مهر.
  106. «انتشار نماهنگ وقت مجازات در پی شهادت سید حسن نصرالله»، خبرگزاری ایسنا.
  107. «انتشار نماهنگ «عاشقان قدیمی» به مناسبت شهادت سید حسن نصرالله +فیلم»، خبرگزاری جمهوری اسلامی.
  108. «نماهنگ امانندار بانوی دمشق (سید حسن نصرالله)»، وبگاه آپارات.
  109. «سید حسن نصرالله که بود؟»، پایگاه اطلاع‌رسانی و خبری جماران.

منابع