دارالتقریب بین المذاهب الاسلامیة
| اطلاعات کلی | |
|---|---|
| تأسیس | ۱۹۴۷م |
| بنیانگذار | محمود شلتوت و محمدتقی قمی |
| رویکرد | تقریب مذاهب اسلامی |
| نوع فعالیت | آموزشی • پژوهشی • تبلیغی |
| گستره فعالیت | جهان اسلام |
| اهداف | گسترش معارف اسلامی • دفاع از قرآن و سنت پیامبر(ص) • آشنایی و تفاهم بین عالمان مذهبی جهان اسلام • رفع بدبینی‌ها و شبهات بین پیروان مذاهب اسلامی... |
| فعالیت‌ها | برگزاری همایش‌ها و کنفرانس‌های بین‌المللی تقریبی • انتشار کتاب، مجله و نرم افزار |
| مکان | قاهره |
| سایر | |
| وضعیت | غیر فعال |
| انحلال | ۱۹۷۹م |
| فعالیت به زبان | بین‌المللی |
| آثار | مجله رسالةالاسلام |
| مرتبط | هفته وحدت • مجمع جهانی اهل بیت(ع) • مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی |
| وبگاه | |
دارالتقریب بین المذاهب الاسلامیه نهادی که در سال ۱۹۴۷م با هدف نزدیک ساختن مذاهب اسلامی به یکدیگر، در شهر قاهره شروع به‌کار کرد. بنیانگذاران این نهاد، شیخ محمود شلتوت رئیس وقت دانشگاه الازهر مصر و محمدتقی قمی نمایندۀ سید حسین طباطبایی بروجردی، مرجع تقلید وقت شیعیان، بودند. یکی از فعالیتهای مهم دارالتقریب، انتشار مجلۀ رسالة الاسلام بود که اولین شمارۀ آن در سال ۱۹۴۹م منتشر شد و تا سال ۱۹۷۲م به شمارۀ شصتم رسید. از جمله دستاوردهای این نهاد می‌توان به تدریس فقه مقارن و زمینه‌سازی برای تأسیس مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی در ایران اشاره نمود. دارالتقریب در سال ۱۹۷۹م بسته شد.
تأسیس
دارالتقریب، در سال ۱۹۴۷م توسط شیخ محمود شلتوت رئیس دانشگاه الازهر در مصر و شیخ محمدتقی قمی نمایندۀ آیت‌الله بروجردی، در شهر قاهره شروع به‌کار کرد.[۱] در کتابهای تاریخی، اساسنامه‌ای برای دارالتقریب بیان نشده و فقط نام محمد محمد المدنی به‌عنوان مدیر مسئول و محمود شلتوت به‌عنوان سر دبیر مجله رسالة الاسلام آمده است.[۲]
به گفتۀ سیدهادی خسروشاهی گروهی از عالمان شیعه و سنی از لحاظ علمی، فکری و مادی دارالتقریب را پشتیبانی می‌کردند:
- آیت‌الله بروجردی مرجع شیعه از ایران
- محمدحسین آل کاشف الغطاء مرجع شیعه از عراق
- سید عبدالحسین شرف‌الدین مرجع شیعه از لبنان
- مصطفی مراغی، رئیس دانشگاه الازهر، مصر
- مصطفی عبد الرزاق، دانشگاه الازهر، مصر
- عبدالمجید سلیم، رئیس دانشگاه الازهر، مصر
- شیخ محمود شلتوت، رییس دانشگاه الازهر، مصر
- محمد مدنی، رییس دانشکده حقوق اسلامی در دانشگاه الازهر، مصر.[۳]
فعالیت‌ها
به گفتۀ مورخان، دارالتقریب برای گسترش وحدت بین مسلمانان فعالیتهای زیادی انجام داد:
انتشار مجله رسالة الاسلام
مجله رسالة الاسلام از سال ۱۹۴۹م منتشر شد و هر سال چهار شماره از آن چاپ می‌شد و تا سال ۱۹۷۲م حدود ۶۰ شماره از آن به چاپ رسید. این مجله آزاد و بی‌طرف بود و علما و متفکران اسلام می‌توانستند نظرهای خود را از طریق این مجله به یکدیگر برسانند و به معرفی صحیح اسلام و مذاهب اسلامی بپردازند.[۴]
رسالة الاسلام، فصلنامه‌ای بود که در موضوعات عقیدتی، قرآنی، فقهی و ادبی فعالیت می‌کرد.[۵]
واعظ‌زاده خراسانی معتقد است؛ بعد از فوت آیت‌الله بروجردی کسی به دارالتقریب کمک مالی نکرد و به‌همین‌خاطر فعالیتهای دار التقریب و مجله رسالة الاسلام تعطیل شد.[۶]
چاپ و نشر احادیث و مسائل فقهی شیعه
چاپ و نشر بعضی احادیث و مسائل فقهی شیعه و نیز برخی کتابهای عالمان شیعی که برخی از آنها عبارتند از:
- رساله حدیث ثقلین:
مؤلف کتاب اهل البیت فی الکتاب و السنة گفته است که حدیث ثقلین در شماره چهارم سال دوم از مجله «رساله الاسلام» به چاپ رسید. به گفته برخی از محققان حدیث‌شناس، حدیث ثقلین به‌وسیله ۳۳ نفر از صحابه از جمله انس بن مالک، عمر بن خطاب، عمرو عاص، سعد بن ابی وقاص و عبدالرحمان بن عوف و... و نیز به‌وسیله ۱۹ تن از تابعان نقل شده است، ضمن اینکه ۳۰۰ نفر از عالمان اهل سنت این روایت را در کتابهای خود نقل کرده‌اند.[۷]
- الحج علی المذاهب:
محمدی ری‌شهری به نقل از مورخان گفته که یکی از اشکالات مهم به شیعیان، مسئله حج بود که به‌خاطر تبلیغات دشمنان، مسلمانان فکر می‌کردند حج شیعیان فقط در کربلا و نجف است. به‌همین دلیل برای اولین بار نمایندگان مذاهب شیعه امامی و زیدی به همراه نمایندگان شافعی، مالکی، حنبلی و حنفی درباره احکام و مناسک حج، اثری با عنوان «الحج علی المذاهب» تألیف کردند و جمعیت اخوان المسلمین از طریق دارالتقریب آن را در روزنامه چاپ کرد و مردم با مطالعه آن متوجه شدند که مذهب شیعه نیز از اسلام جدا نیست و اصول و ارکان مناسک حج آن با سایر مذاهب چهارگانه تسنن مشترک است.[۸]
- المختصر النافع:
المختصر النافع کتابی است که مؤلف آن محقق حلی متوفای ۶۷۶ق می‌باشد. ری‌شهری به نقل از کتابهای تاریخی گفته که دانشمندان اهل سنت بعد از مطالعه این کتاب، متوجه شدند که بین فقه شیعه و فقه اهل سنت تفاوت زیادی در اصول وجود ندارد و بیشتر منابع تشیع برای دریافت احکام اسلامی با منابع تسنن یعنی قرآن و سنت پیامبر مشترک است.[۹]
- وسائل الشیعة
وسایل الشیعه کتابی است که این کتاب توسط محمد بن حسن حر عاملی تألیف شده و دربردارندۀ احادیث، احکام و سنت پیامبر اسلام(ص) و اهل بیت(ع) می‌باشد. محمدتقی قمی این کتاب را در دارالتقریب برای آشنایی بیشتر اهل تسنن با فقه استدلالی شیعه منتشر کرده است.[۱۰]
- تذکرة الفقهاء
تذکرة الفقهاء که نویسنده آن، علامه حلی متوفای ۷۲۶ق از عالمان شیعه است. مؤلف کتاب اهل البیت فی الکتاب و السنة گفته که مؤسسان دارالتقریب برای اینکه بتوانند نظرات فقهی شیعه و اهل سنت را به هم نزدیک کنند، این کتاب را منتشر کردند.[۱۱]
برگزاری مراسم عاشورا در محرم
در کتاب منشور همبستگی آمده است که سال‌های طولانی در مصر، روز عاشورا جشن گرفته می‌شد. ولی پس از تأسیس دارالتقریب، شیخ شلتوت در یک سال روز عاشورا به نام امام حسین(ع) در الازهر مراسم عزاداری برپا کرد تا زمینۀ نزدیک شدن دو مذهب بزرگ اسلامی را فراهم کند.[۱۲]
برگزاری همایش‌های اسلامی
یکی دیگر از فعالیت‌ها، برگزاری اجلاس‌ها با حضور علمای مذاهب اسلامی است که نشریه تقریب به بعضی از آنها مثل همایش سالانه انجمن اسلامی شمال آمریکا در واشنگتن و همایش‌هایی که در کشورهای انگلیس، ترکیه، تایلند و سریلانکا برگزار شد، اشاره کرده است.[۱۳]
رویکردها
دارالتقریب از لحاظ سیاسی به هیچ حزب و گروهی وابسته نبود، اما برای ایجاد وحدت بین مسلمانان رویکرد‌های سیاسی خاصی داشت که به برخی از آنها اشاره می‌شود:[۱۴]
- به گفتۀ مورخان، یکی از مهمترین بحث‌هایی که سبب اختلاف بین شیعه و سنی است بحث خلافت اسلامی و رهبری سیاسی است که گروهی آن را مخصوص اهل بیت(ع) می‌دانند و گروهی آن را از اهل بیت(ع) نفی می‌کنند.[۱۵] واعظ‌زاده خراسانی معتقد است نظر آیت‌الله بروجردی این بود که طرح چنین مسئله‌ای در حال حاضر بی‌فایده و سبب اختلاف مسلمانان است. زیرا در حال حاضر خلافتی وجود ندارد که برای حقانیت یا عدم حقانیت آن بحث بشود.[۱۶]
- سال ۱۳۸۰ق شایع شد که محمدرضا پهلوی شاه ایران، اسرائیل را به رسمیت شناخته است.
مولف کتاب «اسلام، آیین همبستگی» گفته که، شیخ محمود شلتوت که از مؤسسان دارالتقریب بود، از آیت‌الله بروجردی خواست با شاه صحبت نموده و اقداماتی در این زمینه انجام دهند. نامه‌ای از طرف آیت‌الله بروجردی به شیخ شلتوت نوشته شد که شاه پاسخ داد که حکومت ایران دولت اسرائیل را به رسمیت نمی‌شناسد.[۱۷]
- بعضی از کشورها مانند پاکستان، کنگره‌هایی برای دفاع از اسلام و رفع سوء تفاهم‌ها برگزار کردند که دارالتقریب با آنها همکاری نزدیک داشت. اعضا به این نتیجه رسیدند که حل مسائل اختلافی مذاهب اسلامی را به دارالتقریب بسپارند. به پیشنهاد شیخ محمد شریعت، رسیدگی به وضع قبرستان بقیع به دارالتقریب واگذار شد که در پی آن دیواری به دور قبرستان بقیع کشیده شد.[۱۸]
دستاوردها
از دستاوردهای دارالتقریب می‌توان به این موارد اشاره کرد:
تدریس فقه مقارن
نویسندۀ کتاب منادیان تقریب، یکی از دستاوردهای دارالتقریب را تدریس فقه مقارن دانسته و گفته که این کار توسط شیخ محمد مصطفی مراغی رئیس الازهر انجام شده و این کار قبل از تأسیس دارالتقریب سابقه نداشته است.[۱۹]
فقه مقارن به این معنا است که محققان و پژوهشگران باید جدا از افکار مذهبی و فرقه‌ای، نظریه‌های فقهی را بررسی و بدون هیچ‌گونه تعصبی بهترین آنها را با دلیل انتخاب کنند.[۲۰]
تشکیل مجمع جهانی تقریب مذاهب
یکی دیگر از دستاوردهای دارالتقریب، زمینه‌سازی برای تشکیل مجامع تقریبی بوده که مجمع تقریب مذاهب، یکی از آنها می‌باشد.[۲۱] محمد واعظ‌زاده خراسانی از اعضای شورای عالی مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی، درباره تأسیس این مجمع گفته است از آنجا که مدت زیادی با دارالتقریب در ارتباط بودم، در سال ۱۳۶۹ش آیت‌الله خامنه‌ای دستور تأسیس مجمع تقریب مذاهب اسلامی را به من داد.[۲۲]
پانویس
- ↑ تهوری، منادیان تقریب(محمد تقی قمی)، بی‌تا، ص۸۶ و ۸۷.
- ↑ ://www.noormags.ir/view/fa/magazine/68/رسالة-الاسلام.
- ↑ علیزاده، شرح حال و خلاصه فعالیتهای دارالتقریب مصر، ۱۳۷۹ش، ص۱؛ خسروشاهی، میزگرد تقریب بین مذاهب اسلامی، ۱۳۸۱ش، ص۴۴.
- ↑ بی‌آزار شیرازی، اسلام آیین همبستگی، ۱۳۷۸ش، ص۳۱ و ۳۲.
- ↑ آذرشب، ملف التقریب، ۱۳۸۰ش.
- ↑ واعظ‌زاده خراسانی، زندگی آیت الله بروجردی، ۱۳۷۹ش، ص۳۶۹.
- ↑ محمدی ری‌شهری، اهل‌البیت فی الکتاب و السنة، ۱۳۹۱ش، ص۱۲۵ – ۱۲۷.
- ↑ محمدی ری شهری، اهل‌البیت فی الکتاب و السنة، ۱۳۹۱ش، ص۱۲۵ – ۱۲۷.
- ↑ محمدی ری‌شهری، اهل‌البیت فی الکتاب و السنة، ۱۳۹۱ش، ص۱۲۵ – ۱۲۷.
- ↑ محمدی ری‌شهری، اهل‌البیت فی الکتاب و السنة، ۱۳۹۱ش، ص۱۲۵ – ۱۲۷.
- ↑ محمدی ری‌شهری، اهل‌البیت فی الکتاب و السنة، ۱۳۹۱ش، ص۱۲۵ – ۱۲۷.
- ↑ معزالدّین، منشور همبستگی، ۱۴۰۹ق، ص۵۷.
- ↑ پیک تقریب، ش۷۷، ص۲۰؛ پیک تقریب، ش۶۱، ص۶.
- ↑ معزالدّین، منشور همبستگی، ۱۴۰۹ق، ص۵۷.
- ↑ معزالدّین، منشور همبستگی، ۱۴۰۹ق، ص۵۷.
- ↑ واعظ‌زاده خراسانی، زندگی آیت‌الله بروجردی، ۱۳۷۹ش، ص۳۶۶-۳۷۳.
- ↑ بی‌آزار شیرازی، اسلام آیین همبستگی، ۱۳۷۸ش، ص۲۶۱-۲۷۴.
- ↑ اسحاقی، نسیم همبستگی، ۱۳۸۶ش، ص۲۸۱.
- ↑ تهوری، منادیان تقریب، بی‌تا، ص۱۱۵.
- ↑ بی‌آزار شیرازی، اسلام آیین همبستگی، ۱۳۷۸ش، ص۷۹.
- ↑ واعظ‌زاده خراسانی، زندگی آیت‌الله بروجردی، ۱۳۷۹ش، ص۳۶۹.
- ↑ واعظ‌زاده خراسانی، زندگی آیت‌الله بروجردی، ۱۳۷۹ش، ص۳۶۹.
یادداشت
منابع
- آذرشب، محمدعلی، ملف التقریب، قم، مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی، ۱۳۸۰ش.
- اسحاقی، سید حسین، نسیم همبستگی، قم، مرکز پژوهش‌های اسلامی صدا و سیما، ۱۳۸۶ش.
- بی‌آزار شیرازی، عبدالکریم، اسلام آیین همبستگی، قم، زکات علم، ۱۳۷۸ش.
- تهوری، مسلم، منادیان تقریب، بی‌جا، بی‌نا، بی‌تا.
- خسروشاهی، هادی، میزگرد تقریب بین مذاهب اسلامی، قم، مرکز بررسی‌های اسلامی، کلبه شروق، ۱۳۸۱ش.
- علیزاده، میرزا، شرح حال و خلاصه فعالیتهای دارالتقریب مصر، بی‌جا، بی‌نا، ۱۳۷۹ش.
- مجلۀ پیک تقریب، شماره‌های ۶۱ و ۷۷.
- محمدی ری‌شهری، محمد، اهل البیت فی الکتاب و السنه، قم، موسسه فرهنگی دارالحدیث، ۱۳۹۱ش.
- معزالدّین، محمّد سعید، منشور همبستگی، قم، مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی، ۱۴۰۹ق.
- واعظ‌زاده خراسانی، محمد، زندگی آیت‌الله بروجردی، قم، مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی، ۱۳۷۹ش.
پیوند به بیرون
تشیع در آفریقا | ||
|---|---|---|
| کشورها | آفریقای جنوبی • آفریقای مرکزی • آنگولا • اتیوپی • اریتره • الجزایر • اوگاندا • بروندی • بنین • بتسوانا • بورکینافاسو • تانزانیا • توگو • تونس • جیبوتی • حبشه • چاد • زامبیا • زیمبابوه • ساحل عاج • سنگال • سوازیلند • سودان • سومالی • سیرالئون • صحرای غربی • غنا • کامرون • کنگو برازاویل • کنگو کینشازا • کنیا • گامبیا • گابن • گینه بیسائو • گینه کوناکری • لیبریا • لیبی • ماداگاسکار • مالی • مالاوی • مراکش • مصر • موزامبیک • موریتانی • موریس • نامیبیا • نیجریه • نیجر |  |
| شهرها و مناطق | ||
| شخصیت‌های تأثیرگذار | ||
| مؤسسات | ||
| امامزادگان | ||
| سلسله‌ها و خاندان‌ها | ||
| فِرَق و گروه‌ها | ||
| بناها | ||