جرجی زیدان
| نویسنده و روزنامه‌نگار مسیحی لبنانی | |
 | |
| اطلاعات کلی | |
|---|---|
| زادروز | ۱۱ جمادی‌الثانی ۱۲۷۸ق |
| زادگاه | بیروت |
| وفات | ۲۷ شعبان ۱۳۳۲ق / جولای ۱۹۱۴م، قاهره |
| اطلاعات علمی | |
| آثار | نویسنده ۲۳ رمان تاریخی • غاده کربلا در مورد شهادت امام حسین(ع) • عذراء قریش درباره ماجرای قتل عثمان و ولایت امام علی(ع) |
| اطلاعات دیگر | |
| فعالیت‌ها | مؤسس نشریه اَلهِلال |
جُرجی زِیدان (۱۲۷۸ق در بیروت، ۱۳۳۲ق در قاهره) نویسنده و روزنامه‌نگار مسیحی لبنانی، مؤسس نشریه اَلهِلال و نویسنده ۲۳ رمان تاریخی که درباره تاریخ اسلام و شیعه نیز آثاری از خود به جای گذاشت. او در کتاب تاریخ آداب اللغة العربیة، نقش شیعه در بنای فرهنگ اسلامی را بسیار اندک شمرد. کتاب‌های تأسیس الشیعه نوشته سید حسن صدر، المراجعات الریحانیه نوشته محمدحسین کاشف الغطاء و الذریعه اثر آقا بزرگ طهرانی در رد ادعای زیدان و در دفاع از شیعه نگاشته شد.[۱][۲]
زندگی نامه و تحصیلات
او در ۱۱ جمادی‌الثانی ۱۲۷۸ق در خانواده‌ای مسیحی در بیروت به دنیا آمد.[۳] در پنج سالگی برای تحصیل به مدرسه کشیش الیاس شفیق / الیاس شویری رفت، پس از دو سال، به مدرسه الشوام رفت و حساب، صرف و نحو، خوشنویسی و کمی زبان فرانسه آموخت. در نه سالگی به مدرسه الاقمارالثلاثة رفت و در یازده سالگی، با اصرار پدرش، تحصیل را رها کرد و چند سال مشغول کار شد.[۴]
در پانزده سالگی به مدرسه‌ای شبانه رفت و زبان انگلیسی آموخت. در همان زمان، تألیف فرهنگی انگلیسی به عربی را آغاز کرد که ناتمام ماند.[۵] او در کار اغذیه‌فروشی با ابراهیم الیازجی (منتقد، شاعر، روزنامه نگار و محقق) و عبداللّه بستانی (شاعر، روزنامه نگار ونمایشنامه نویس) آشنا شد و به عضویت گروه «جمعیة شمس البِرّ»، شعبه‌ای از جمعیت جوانان مسیحی در انگلستان درآمد و در این گروه، با یعقوب صَروف (روزنامه نگار، مترجم و داستان نویس)، سلیم البُستانی (روزنامه‌نگار و داستان‌نویس) و اسکندر البارودی آشنا شد. با تشویق‌ها و راهنمایی‌های بارودی، تصمیم گرفت به دانشکده پزشکی برود. دو ماه دروس مقدماتی را نزد بارودی خواند و در ۱۲۹۸ق. در رشته پزشکی به کالج پروتستان سوری راه یافت[۶] و در سال اول، شاگرد ممتاز شد. در اوایل سال دوم، زیدان و دانشجویان دیگر در اعتراض به کاستی‌های دانشکده و برای احقاق حقوق خود و هواداری از استادی که به علت سخنرانی درباره داروینیسم اخراج شده بود، از رفتن به کلاس خودداری کردند. پس از کشمکش‌های بسیار، دانشکده تصمیم گرفت دانشجویان معترض را اخراج کند.[۷]
با پیشنهاد صاحب روزنامه الزمان، تا ۱۳۰۱ق. در آنجا مشغول به کار بود. در همان سال در حمله انگلیس به سودان، برای درهم شکستن قیام محمد احمد بن عبداللّه معروف به مهدی سودانی، در سمت مترجم امنیتی به ارتش انگلستان پیوست.[۸] در ۱۳۰۲ به بیروت بازگشت و به فراگیری زبانهای عِبری و سُریانی پرداخت و به عضویت المجمع العلمی الشرقی در آمد،[۹] در ۱۳۰۳ق، اولین کتاب وی، با عنوان الالفاظ العربیة و الفلسفة اللغویة، در بیروت به چاپ رسید و به سبب انتشار آن، او عضو انجمن سلطنتی آسیایی گردید[۱۰]. در همان سال، به لندن سفر کرد و با آثار مستشرقان آشنا شد. پس از بازگشت به قاهره، در زمستان همان سال به پیشنهاد یعقوب صروف و فارِس نَمِر، در مجله المقتطف استخدام گردید. در ۱۳۰۶، از سمت خود کناره‌گیری کرد.[۱۱] در اواخر ۱۳۰۹، مجله الهلال را تأسیس کرد.[۱۲]
تدریس تاریخ اسلام
از ۱۲۹۸ رابطه عمیق و استواری بین زیدان و مستشرقانی مانند نولدکه، گولدتسیهر، کراچکوفسکی و مارگلیوث و وان دایک ایجاد شد و دفتر مجله الهلال محل رفت و آمد مستشرقانی بود که به مصر می‌آمدند.[۱۳] در ۱۳۲۸/ ۱۹۱۰، دانشگاه قاهره از وی برای تدریس تاریخ اسلام دعوت کرد. انتخاب یک مسیحی برای تدریس تاریخ اسلام، اعتراض شدید مسلمانان را برانگیخت و زیدان مجبور به کناره‌گیری از این سمت شد.[۱۴] وی در ۲۷ شعبان ۱۳۳۲ق جولای ۱۹۱۴م در منزل خود در قاهره درگذشت.[۱۵] شاعرانی چون احمد شوقی، محمد حافظ ابراهیم، ولی الدین یکن، خلیل مُطران و ایلیا ابوماضی در مرگ او مرثیه‌هایی سرودند.[۱۶]
تالیفات
- داستان‌های تاریخی که بیشتر شهرت او به سبب همین است. او ۲۳ داستان تاریخی دارد که اولی آنها «المملوک الشارد» و آخری «شجرة الدُّر» می‌باشد.
- در زمینه زبان و تاریخ ادبیات عرب: تاریخ آداب اللغة العربیة، الفاظ العربیه و الفلسفة اللغویه، تاریخ اللغة العربیة، البلغة فی اصول اللغة.
- در زمینه تاریخ: تاریخ الماسونیه که شرح تاریخ فراماسونرهاست، تاریخ التمدن الاسلامی.
- در زمینه تراجم و سرگذشت ها: تراجم مشاهیر شرق.
- مجله الهلال. این مجله در صدر مجله‌های پیشرو و پرشمار کشورهای عربی است، بیشتر به مسائل ادبی و اجتماعی و تاریخی می‌پرداخت و کمتر به مسائل سیاسی.[۱۷]
آثار مربوط به تشیع
وی در رُمان «۱۷ رمضان» به اوضاع آشفته کوفه و ماجرای شهادت امام علی(ع) می‌پردازد. کتابی نیز با عنوان «غاده کربلا» در مورد شهادت امام حسین(ع) و ماجرای کاروان اسیران کربلا دارد. جرجی زیدان، رمانی با نام «عذراء قریش» درباره ماجرای قتل عثمان و ولایت امام نوشته است، و در آن، به دلایل قتل عثمان و نیز ولایت امام علی(ع) پرداخته، و آشوب‌هایی را که در پی این حوادث به وجود آمده، توضیح داده است. همچنین از ماجراهای جنگ جمل و صفین و ماجرای حکمیت و ادعای خلافت معاویه و خروج مصر از تحت ولات امام علی(ع)، مطالبی آورده است. از نقاط حائز اهمیت این روایت تاریخی، تبیین و ترسیم چهره‌ای کاملا منطبق با انتظارات شیعیان از امام علی است. جرجی زیدان در توصیف‌های خود از امام علی(ع)، گویا ایشان را تجسم مسیح یا هم تراز با ایشان می‌دانست و نمی‌توانست یکی از آنها را بر دیگری ترجیح دهد:
- «اگر بگویم مسیح از علی (علیه‌السلام) بالاتر است عقلم اجازه نمی‌دهد، و اگر بگویم علی(ع) از مسیح بالاتر است دینم اجازه نمی‌دهد.»[۱۸]
جستارهای وابسته
پانویس
- ↑ دایرة المعارف کتابداری و اطلاع رسانی(نسخه آزمایشی).
- ↑ کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی.
- ↑ (رجوع کنید به زیدان، مؤلفات، ج ۲۰، ص۵۲۸-۵۲۹؛ حسن، ص۷ ۸؛ فیلیپ، ص۱۱، ۱۳۱-۱۳۳).
- ↑ (رجوع کنید به زیدان، مؤلفات، ج ۲۰، ص۵۳۶-۵۴۱؛ حسن، ص۸، ۲۲؛ فیلیپ، ص۱۳۵-۱۳۹).
- ↑ (رجوع کنید به زیدان، مؤلفات، ج ۲۰، ص۵۴۱-؛ عبود، ص۱۹؛ فیلیپ، ص۱۳۹-۱۴۱، ۱۵۱-۱۵۲).
- ↑ (رجوع کنید به زیدان، مؤلفات، ج ۲۰، ص۵۶۳-۵۷۷؛ حسن، ص۸ - ۹؛ فیلیپ، ص۱۶۱-۱۶۹)
- ↑ (فیلیپ، ص۱۸۰-۲۰۶؛ بروگمن، ص۲۱۹).
- ↑ (حسن، ص۱۰۱۱؛ فیلیپ، ص۲۴؛ بروگمن، همانجا)
- ↑ (حسن، ص۱۱؛ فاخوری، ج ۴، ص۲۲۷؛ فیلیپ، ص۲۵).
- ↑ (حسن، همانجا؛ فیلیپ، ص۲۵ ۲۶؛ د. اسلام، چاپ دوم، ذیل «زیدان، جرجی»)
- ↑ (حسن، ص۱۱۱۲؛ فیلیپ، ص۲۶).
- ↑ (حسن، ص۱۳؛ فیلیپ، ص۲۷؛ د. اسلام، همانجا).
- ↑ (حسن، ص۱۷۳-۱۷۸؛ ابوخلیل، ص۱۷).
- ↑ (بروگمن ؛ د. اسلام، همانجاها).
- ↑ (حسن، ص۲۰۵ ۲۰۸؛ فیلیپ، ص۳۲).
- ↑ (رجوع کنید به عبود، ص۳۸۹-۴۴۰؛ حسن، ص۲۰۹۲۱۰).
- ↑ دانشنامه جهان اسلام.
- ↑ دانشگاه ادیان و مذاهب.
منابع
- J. Brugman, An introduction to the history of modern Arabic literature in Egypt , Leiden 1984;
- Thomas Philipp, Gurgι Zaidan: his life and thought , Beirut 1979.
- دایرة المعارف کتابداری و اطلاع رسانی(نسخه آزمایشی).
- کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی.
- دانشگاه ادیان و مذاهب اسلامی.
پیوند به بیرون
- منبع مقاله : دانشنامه جهان اسلام