یحیی بن بطریق
| اطلاعات فردی | |
|---|---|
| نام کامل | یحیی بن حسن بن حسین بن علی بن محمد بن بطریق حلی اسدی ربعی |
| لقب | اِبْن بِطْریق، شرف‌الاسلام، شرف‌الدین، شمس‌الدین |
| نسب | خاندان آل بطریق |
| تاریخ تولد | ۵۲۳ق |
| زادگاه | حله |
| تاریخ وفات | شعبان سال ۶۰۰ق |
| شهر وفات | حله |
| اطلاعات علمی | |
| استادان | سدیدالدین حمصی رازی • محمد بن علی طبری • ابن شهرآشوب و... |
| شاگردان | سید فخار بن معد موسوی • حمزة بن علی بن زهره حلبی • محمد بن جعفر مشهدی |
| تألیفات | العمدة • ابطال شبهة المتاولین • المستدرک المختار فی مناقب وصی المختار • المناقب و ... |
یحیی بن حسن بن حسین بن علی بن محمد بن بطریق حلی اسدی ربعی معروف به اِبْن بِطْریق (۵۲۳-۶۰۰ق) فقیه، متکلم، محدث و ادیب امامی در قرن ششم هجری قمری است. کتاب العمدة مشهورترین اثر اوست.
زندگی‌نامه
ابن بطریق در سال ۵۲۳ق در حله به دنیا آمد. کنیه او «ابوالحسین» و «ابوزکریا» بود و از القاب او می‌توان به «شرف الاسلام»، «شرف الدین» و «شمس الدین» اشاره کرد.[۱] او در شعبان سال ۶۰۰ق و در سن ۷۷ سالگی در شهر حله درگذشت.[۲]
نسب وی به خاندان آل بطریق می‌رسد که از خاندانهای بزرگ و سرشناس حله هستند. گرچه ابن بطریق از حله به بغداد مهاجرت نمود؛ اما او را هم از بزرگان حله می‌دانند. علمای بزرگ این خاندان، سه نفرند:
- یحیی بن حسن بن بطریق صاحب کتاب العمدة و کتب دیگر.
- علی بن یحیی، معروف به ابوالحسن کاتب که فرزند ابن بطریق بوده و از او اجازه نقل روایت دارد و کتب پدر را نیز به دیگران اجازه داده است. او از فقها و اصولیون نام‌آور زمان خویش بوده و در ادبیات و شعر نیز تبحر داشته و اشعار زیبایی از او به یادگار مانده است. علی در سال ۶۴۲ق، یعنی ۴۲ سال بعد از وفات پدر در شهر بغداد از دنیا رفت.
- محمد بن یحیی، فرزند دیگر ابن بطریق، که او نیز از بزرگان و علمای فاضل شیعه بوده است.
جایگاه علمی
میرزا عبدالله افندی اصفهانی از وی با تعابیر الامام الاجل شمس الدین، جمال الاسلام، العالم الفقیه، نجم الاسلام، تاج الانام و مفتی آل الرسول یاد می‌کند.[۳] سید محسن امین می‌نویسد: یحیی بن بطریق حلی عالم، فاضل، محدث، محقق، ثقه و صدوق بود.[۴]
مشایخ و اساتید
ابن بطریق از عده زیادی از علمای شیعه و سنی روایت نقل می‌کند و در کتاب‌های خویش نام آنها را با مشخصات کامل آورده است.
- سدیدالدین حمصی رازی صاحب کتاب المنتقذ من التقلید
- عمادالدین طبری صاحب کتاب بشارة المصطفی
- ابن شهر آشوب صاحب کتاب المناقب
- ابوجعفر اقبال بن مبارک بن محمد عکبری واسطی
- معمر بن محمد بن احمد بن عبدالله حسینی
- ابوبکر عبدالله بن منصور بن عمران باقلانی
- ابوالحسن محمد بن حسن بن علی بن وزیر ابوالعلاء واسطی
- محمد بن یحیی بن محمد بن ابی السطلین علوی بغدادی[۵]
شاگردان و راویان
- پسرش علی بن یحیی بن حسن بن بطریق
- ابوالحسن علی بن یحیی خیاط سورآوی
- سید فخار بن معد معروف به ابن معد
- نجم الدین محمد بن ابی هشام علوی
- محمد بن معد بن علی صفی الدین ابوجعفر موسوی
- محمد بن علی بن عبدالله بن زهره معروف به ابن زهره
- محمد بن جعفر مشهدی معروف به ابن المشهدی صاحب کتاب المزار
- صفی الدین محمد بن سعد موسوی.[۶]
تألیفات و آثار
از ابن بطریق حلی آثاری بر جای مانده است. بیشتر آثار او جمع بین روایات و نظرات شیعه و سنی است. او در تألیف برخی از کتاب‌های خویش تنها از منابع اهل سنت استفاده کرده است. از جمله تألیفات ابن بطریق عبارتند از:
- عمدة عیون صحاح الاخبار فی مناقب امام الابرار معروف به کتاب «العمدة»
- المستدرک المختار فی مناقب وصی المختار
- خصائص الوحی المبین فی مناقب امیر المؤمنین
- اتفاق صحاح الاثر فی امامة الائمة الاثنی عشر
- تصفح الصحیحین فی تحلیل المتعتین
- الرد علی اهل النظر فی تصفح ادله القضاء و القدر
- ابطال شبهة المتاولین لنص ولایة امیرالمؤمنین (ع)
- نهج العلوم الی نفی المعدوم بسؤال اهل حلب
- عیون الاخبار
- رجال الشیعة
- المناقب[۷]
پانویس
منابع
- امین عاملی، سید محسن، اعیان الشیعه، بیروت، دار التعارف، ۱۴۱۴ق.
- افندی، عبدالله بن عیسی، ریاض العلماء و حیاض الفضلاء، قم، مطبعة الخیام.
- تهرانی، آقا بزرگ، الذریعة الی تصانیف الشیعة، بیروت، دار الاضواء.
- حسینی، سید مهدی، زندگی ابن بطریق، علوم حدیث، بهار ۱۳۸۱، شماره ۲۳.
- ابن بطریق، العمدة، قم، جامعه مدرسین، ۱۴۰۷ق.