شراب‌خواری

شراب‌خواری یا می‌گُساری نوشیدن هر مایع مست‌کننده است. در قرآن و روایات، این عمل از گناهان کبیره شمرده شده و مورد نکوهش قرار گرفته است. در فقه اسلامی، شرابخواری از محرمات بوده و جرم شمرده شده و برای شراب‌خوار، هشتاد ضربه شلاق تعیین شده است. فقها برای این عمل و مسائل مربوط به آن، احکامی را بیان کرده‌اند. مفسران، منع شرابخواری در قرآن را تدریجی دانسته‌اند. برای تحریم شرابخواری در روایات، دلیل‌های متعدد جسمی، روحی، مادی و معنوی ذکر شده است.

مفهوم

شراب‌خواری، نوشیدن مایعی مست‌کننده را گویند.در قرآن و حدیث، این عمل را از گناهان کبیره و مورد نکوهش قرار داده‌اند. در فقه اسلامی، شرابخواری حرام و جرم شمرده شده است. کسانی که مرتکب این عمل شوند در قانون جزایی برای آن‌ها مجازاتی مانند شلاق قرار داده شده است.

مراحل تحریم شرابخواری

بنا بر نقل برخی کتب تفسیری، قرآن برای جلو گیری و منع از برخی محرمات، از روش آماده‌سازی تدریجی استفاده کرده و در خصوص شراب‌خواری نیز همین شیوه را به کار برده است؛ چرا که شرابخواری، قبل از ظهور اسلام، رواج داشت و به صورت یک عادت عمومی در آمده بود. از برخی مورخان نقل شده که عشق عرب جاهلی در سه چیز خلاصه می‌شد: شعر و شراب و جنگ. حتی بعد از تحریم شراب، مسأله ممنوعیت آن برای بعضی از مسلمانان مشکل بود، تا آن‌جا که می‌گفتند هیچ حکمی بر ما سنگین‌تر از تحریم شراب نبود، به همین جهت قرآن کریم از ابتدا به تحریم کامل شراب­خواری نپرداخت، بلکه مراحلی را طی کرد از جمله:

• اشاره به منکَر‌بودن شرابخواری

مفسران آورده‌اند اسلام نمی‌توانست بدون رعایت اصول روانی و اجتماعی شرابخواری را منع کند، بنابراین از روش تحریم تدریجی و آماده‌ساختن افکار و اذهان برای منع شرابخواری استفاده کرد. آن‌ها می‌گویند خداوند نخست در بعضی از سوره‌های مکی اشاراتی به زشتی این کار نمود، چنان‌که در آیه ۶۷ سوره نحل آن را به عنوان یک نوشیدنی نامطلوب و نقطه مقابل غذاهای پاکیزه مطرح می‌کند.

• تأکید بر غلبه زیان بر منافع

بر اساس نقل منابع تاریخی، شراب و شرابخواری، بخشی از درآمد اقتصادی مردم آن دوره را تأمین می‌کرد. پس هنگامی که مسلمانان به مدینه منتقل شدند و نخستین حکومت اسلامی تشکیل شد، دومین دستور در زمینه منع شرابخواری به صورت قاطع‌تری نازل شد، تا افکار را برای تحریم نهایی آمادهتر سازد. آیه ۲۱۹ سوره بقره، به نفع داشتن شراب اشاره می‌کند اما ضرر آن را بیش از منافش دانسته است.

• تشویق به ترک شراب

به نقل از برخی مفسران پس از نزول آیه ۲۱۹ سوره بقره، قرآن کریم در آیه ۴۳ سوره نساء، کم‌کم به احکامی درباره شرب خمر اشاره می‌کند و مسلمانان را به پرهیز و نیاشامیدن آن تشویق می‌کند؛ خصوصا در هنگام نماز. همچنین بعضی مفسران در تفسیر این آیه می‌گویند: آیه بر جواز شرب خمر در غیر نماز دلالت نمی‌کند بلکه تنها درباره مستی در حال نماز سخن گفته و در مورد غیر نماز سکوت اختیار کرده تا مرحله نهایی حکم شرب خمر برسد.

• تحریم کامل شرب خمر

علامه طباطبایی در المیزان نقل می‌کند آخرین آیه‌ای که در قرآن برای تحریم نوشیدن شراب نازل شد، آیه ۹۰ سوره مائده است. آورده‌اند در این آیه، خداوند شراب را به طور کامل و قطعی تحریم کرد. مفسران می‌گویند اینکه خداوند شراب را در کنار بت‌ها قرار داده و آن را پلید و از رفتارهای شیطانی دانسته است نشان از حساسیت ویژه به تحریم شراب بوده و همچنین به روایات استناد کرده‌اند که شرابخوار مانند عبادت‌کننده بت است.

فلسفه تحریم

برای حرمت شراب­خواری روایات متعددی وارد شده است. از جمله از پیامبر(ص) روایتی را نقل می‌کنند که ایشان ده گروه را که مرتبط با شراب و شرابخواری هستند را لعن می‌کند. روایات، دلیل حرمت این عمل را جنبه‌های مختلفی اعم از ضررهای جسمی، مادی، معنوی و اجتماعی دانسته‌اند.از جمله:

دفع ضرر

از دلیل‌های تحریم شراب‌خواری که در روایات اشاره شده، دفع ضررهای آن است. از امام صادق(ع) سؤال کردند چرا خداوند شرابخواری را حرام کرده است؟ وی می‌گوید، برای دفع زیان و فسادی که در آن است. در روایات به مصادیقی از ضررها اشاره شده است از جمله:

• نور قلب و جان او از بین می‌رود؛
• شراب­خوار دچار رعشه بدن می‌­شود؛
• جرأت بر انجام محرمات پیدا می‌کند؛
• خونریز و زناکار میشود؛
• عقل و خرد انسان از بین می‌رود؛
• باز ماندن از یاد خدا.

احکام

فقه اسلامی، نوشیدن انواع مشروبات الکلی، کم یا زیاد را حرام و باعث ثبوت مجازات می‌داند؛ حتی اگر مقدار نوشیدن شراب به حدی نباشد که باعث مستی شود.فقها، حرمت شرابخواری را تا آن‌جا دانسته‌اند که مداواکردن با آن‌ها حتی در صورت انحصار مداوا با مشروبات، بنابر قول مشهور جایز نیست. برخی دیگر از احکام شرابخواری عبارت است از:

• حد نوشیدن انواع مشروبات الکلی، هرچند به مقدار اندک، هشتاد تازیانه است؛
• زمان اجرای حد، پس از رفع حالت مستی شرابخوار است؛
• فردی که دو بار شراب نوشیده و هر مرتبه مجازات شده، مرتبه سوم بنابر قول مشهور و مرتبه چهارم بنابر قول برخی، اعدام می‌شود؛
• غذا خوردن از سفره‌ای که در آن شراب می‌نوشند، حرام است؛
• نوشیدن انواع مایعات مست‌کننده، باعث فسق شخص و عدم پذیرش شهادت او در دادگاه می‌شود.

جستارهای وابسته

• شراب
• گناهان کبیره

پانویس

الگوی پانویس غیرفعال شده است. لطفا از الگوی پانوشت استفاده شود

منابع

• ابن بابویه، محمد بن علی، ثواب الأعمال و عقاب الأعمال، ترجمه انصاری، قم، نشر نسیم کوثر، چاپ اول، ۱۳۸۲ش.
• شریف الرضی، محمد بن حسین، نهج البلاغة (للصبحی صالح)، قم، نشر هجرت،‌ چاپ اول، ۱۴۱۴ق.
• طباطبایی، سیدمحمد حسین، ترجمه تفسیر المیزان، قم، جامعه مدرسین حوزه قم، چاپ پنجم، ۱۴۱۷ق.
• عیاشی، محمد بن مسعود، تفسیر العیاشی، تهران، المطبعة العلمیة، چاپ اول، ۱۳۸۰ق.
• مکارم شیرازی ناصر، تفسیر نمونه، تهران،‌ دار الکتب الإسلامیة، چاپ اول، ۱۳۷۴ش.

پیوند به بیرون

مفهوم شرابخواری